Folat Nedir? Eksikliği ve Yüksekliği, Hangi Besinlerde Yer Alır?

Folat (B9 Vitamini) Nedir?

Folat, B9 vitamini olarak bilinen ve vücut için hayati öneme sahip bir vitamindir. Doğal formu folat olarak adlandırılırken, sentetik versiyonu folik asit diye bilinir ve genellikle takviyelerde yer alır. Folat; DNA ve RNA sentezi, hücre bölünmesi, kırmızı kan hücreleri üretimi ve sinir sisteminin sağlıklı çalışması için kritik öneme sahiptir.

Folat ve folik asit terimleri sıklıkla karıştırılır. Bu yazıda, folatın ne olduğu, işlevleri ve önemine dair derinlemesine yanıtlar vererek bilimsel araştırmalar ışığında bilgi sağlayacağız.

En doğru ve güvenilir veriler için sağlık uzmanınızdan destek almayı unutmayın. İçeriğimizdeki bilgiler, tıbbi reçete niteliği taşımaz. Sağlıklı günler dileriz…

Folat Nedir?

Folat, B grubunda yer alan ve suda çözünebilen bir B vitamini tipidir. Vücutta birçok biyokimyasal süreçte yer aldığından, hayati işlevler için gereklidir. Folik asit ise folatın sentetik formu olup gıda ürünlerine eklenir veya takviye olarak kullanılır. Özellikle hamile kadınlar için anne ve fetüs sağlığı açısından oldukça önemlidir.

Latince kökenli “folat”, “yaprak” anlamına gelir ve genel olarak yeşil yapraklı sebzelerde bulunan bir vitamin olduğu düşünülmektedir. Folat, doğal olarak gıdalarda mevcuttur; buna karşın folik asit, besinlerde doğal olarak bulunmaz.

Herschel K. Mitchell ve arkadaşları, bu vitamini 1941 yılında ıspanak yapraklarında keşfetmiştir.

Kaynak: Vikipedi

Folat Düzeyi Ne Olmalıdır?

Folat, DNA sentezi gibi kritik işlevlerde rol oynadığından, yetersiz folat seviyeleri, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. Peki, sağlıklı bireylerde folat düzeyi ne olmalıdır?

Folat Değerleri

Bir sağlıklı bireyin kanındaki folat seviyeleri 2.5-20 ng/mL (nanogram/mililitre) arasında olmalıdır. Bu referans aralığı, bireyin yaşı, cinsiyeti ve diğer faktörlere göre değişiklik gösterebilir.

Örnek vermek gerekirse, hamile kadınların folat ihtiyacı daha yüksektir; dolayısıyla daha yüksek seviyelerin korunması gereklidir. Yetersiz folat alımı, nöral tüp defekti gibi doğumsal anomalilere neden olabilir.

Çalışma: Health Encyclopedia, Folate

Bulgular: Yapılan araştırmalara göre, folat eksikliği sinir sistemi hasarlarına ve doğumsal anomalilere neden olabilmektedir. Ayrıca bu çalışma, normal folat düzeylerinin ne olması gerektiği konusunda da bilimsel veriler sunmaktadır.

Kaynak: University of Rochester Medical Center

Folat Serum Plazma Nedir?

Folat serum plazma, vücuttaki folat seviyelerinin kandaki sıvı bileşeni olan plazmada ölçülen değeridir. Bu ölçüm, bireyin folat durumunun değerlendirilmesinde ve folat eksikliği ya da fazlalığına dair teşhis koymada kullanılır.

Kan testleri, kırmızı kan hücreleri ve plazmadaki folat seviyelerini analiz eder. Bu testler, özellikle hamile kadınlar veya folat eksikliği riski taşıyan bireyler için kritik öneme sahiptir. Serum folat düzeyleri, hamilelikte nöral tüp defektlerini önlemek açısından kritik bir gösterge olarak kabul edilir.

Çalışma: Guideline: optimal serum and red blood cell folate concentrations in women of reproductive age for prevention of neural tube defects.

Bulgular: Bu çalışma, kan folat konsantrasyonlarının kadınlarda folat durumunu iyileştirmeye yönelik müdahalelere yanıt verip vermediğini incelemektedir.

Kaynak: World Health Organization. (2015).

Folat Ne İşe Yarar, Görevleri Nelerdir?

• Folat, DNA ve RNA sentezine yardımcı olur.
• Kırmızı kan hücrelerinin oluşumunu destekler ve anemiyi önlemek için gereklidir.
• Folat, beyin ve sinir sisteminin sağlıklı işleyişini destekler.
• Doğum sonrası folat, anne sütü üretimini artırabilir.
• Alzheimer riskine karşı koruyucu etkisi olabilir.
• Kardiyovasküler hastalık riskini azaltabilir.
• Cilt sağlığını iyileşmesine katkıda bulunabilir; cildin daha genç ve canlı görünmesini sağlayabilir.
• Hamilelik döneminde folat, fetüsün beyin ve omuriliğinin gelişimini sağlamakta ve spina bifida gibi doğum kusurlarını önlemeye yardımcı olmaktadır.

Çalışma: Krishnaswamy, K., & Nair, K. M. (2001). Importance of folate in human nutrition.

Bulgular: Bu çalışma, folat alımının anemi, nöral tüp defektleri ve kardiyovasküler hastalık riskinin azalmasında etkili olduğunu ortaya koymaktadır.

Kaynak: British Journal of Nutrition

Folat Düşüklüğü Nedir?

Folat düşüklüğü, vücudun yeterli folat alamaması veya emilim sorunları nedeniyle folat seviyelerinin düşük olması durumudur. Folat düşüklüğü, anemi veya nöral tüp defektleri gibi sorunlara yol açabilmektedir.

Çalışma: Hildebrand, L. A., et al. (2021). Folate deficiency in an urban safety net population.

Bulgular: Folat düşüklüğünün kalıcılığı, ırksal ve sosyoekonomik farklılıklar göz önüne alındığında tüm popülasyonlar için genel geçerlilik taşımamaktadır. Çalışma, kentsel güvenlik ağı hastanesinde folat eksikliği tespit etme oranını incelemektedir.

Kaynak: The American Journal of Medicine.

Folat Eksikliği Nedenleri

Düşük alyuvar sayısı, çoğunlukla beslenme kaynaklı folat eksikliğine yol açabilir. Folat eksikliği nedenleri şunlardır:

• Yetersiz Beslenme: Az miktarda sebze ve meyve tüketimi, folat eksikliği oluşturabilir. Yeterince sebze ve meyve, falat alımını artırmada önemlidir.
• Genetik Faktörler: Bazı bireylerde genetik nedenlerden dolayı folat eksikliği gözlemlenebilir. Bu durumda, takviyeler faydalı olabilir.
• Sağlık Sorunları: Folat emilimine etki eden hastalıklar, folat düşüklüğüne neden olabilir. Çeşitli kanser türleri, çölyak hastalığı ve ciddi böbrek problemleri bu durumu etkileyen faktörlerdir.
• Zararlı Alışkanlıklar: Aşırı alkol tüketimi, folat seviyelerini olumsuz etkiler; alkol, kırmızı kan hücrelerinin oluşumunu engelleyebilir.
• İlaçlar: Sürekli ilaç kullanımı, folat eksikliğine yol açan etkenlerden biri olabilir.

Çalışma: Allen, L. H. (2008). Causes of vitamin B12 and folate deficiency.

Bulgular: Bu derleme, B12 vitamini ve folat eksikliğinin ana nedenlerini açıklamaktadır.

Kaynak: Food and nutrition bulletin

Folat Eksikliği Belirtileri

Folat eksikliği, urasilinin RNA’da yüksek seviyelerde bulunmasına ve kromozom kırılmalarına yol açabilir. Bu durum, kanser riski ve bilişsel bozuklukların artışına sebep olabilir. Folat eksikliği belirtileri şunlardır:

• Sıkça yaşanan halsizlik ve yorgunluk,
• Nefes darlığı,
• Solgun cilt,
• Baş ağrısı ve hızlı kalp atışı,
• İştah kaybı ve kilo kaybı,
• Depresyon ve ruh hali bozuklukları,
• Kas zayıflığı,
• Tat duyusunda kayıp.

Çalışma: Blount, B. C., et al. (1997). Folate deficiency causes uracil misincorporation into human DNA and chromosome breakage: implications for cancer and neuronal damage.

Bulgular: Bu derleme, folat eksikliğinin nedenleri ve belirtileri hakkında bilgi sunmaktadır.

Kaynak: Proceedings of the National Academy of Sciences.

Folat Eksikliği Tedavisi

Folat eksikliği tedavisi, uzman doktor tarafından önerilen ilaçlarla gerçekleştirilir. Bu ilaçlar, düşük folat seviyelerini dengelemeye yöneliktir. Gebelikte folat eksikliği tespit edilirse, doktor uygun ilaçları önerir ve folat açısından zengin gıdaların tüketimi tavsiye edilir.

• Folat Takviyeleri: Folat eksikliği tedavisinde en sık kullanılan yöntem folik asit takviyeleridir. Ağız yoluyla alınan folik asit tabletleri, eksiklik durumlarını gidermede etkilidir.
• Diyet Düzenlemeleri: Folat açısından zengin yiyeceklerin tüketilmesi önerilmektedir. Yeşil yapraklı sebzeler, fasulye, mercimek ve portakal suyu gibi besinler doğal folat kaynaklarıdır.
• Altta Yatan Nedenlerin Tedavisi: Kötü beslenme, alkol kullanımı, belirli ilaçlar ve sindirim sorunları gibi durumlar düzeltilmelidir. Bağırsak hastalıkları (örn. çölyak hastalığı) folat emilimini olumsuz etkilemektedir.
• Diğer Vitaminlerle İlişkilendirme: Folik asit tedavisine başlamadan önce, B12 seviyeleri de kontrol edilebilir.

Çalışma: Molloy, A. M., & Scott, J. M. (2001). Folates and prevention of disease.

Bulgular: Bu çalışma, çeşitli zihinsel bozuklukların, düşük folat durumu ya da yüksek plazma homosisteini ile ilişkili olduğunu göstermektedir.

Kaynak: Public health nutrition.

Folat Yüksekliği Nedir?

Folat yüksekliği, vücutta folik asit seviyelerinin aşırı artmasıdır. Bu genellikle gıda takviyeleri ya da folik asit ile zenginleştirilmiş gıdaların fazla tüketimi sonucunda gerçekleşir. Folik asit (sentetik B9 vitamini), vücutta doğal folat gibi işlev görse de, aşırı alımı bazı olumsuz etkilere yol açabilir.

Çalışma: Folate, Fact Sheet for Health Professionals

Bulgular: Folik asit, gıda takviyeleri ve zenginleştirilmiş ürünlerde bulunan tamamen oksitlenmiş monoglutamat formudur.

Kaynak: National Institutes of Health (NIH)

Folat Yüksekliği Nedenleri

Folat yüksekliği, gereğinden fazla folik asit takviyesi alınmasından kaynaklanabilir. Folik asit, sentetik bir B9 vitamini formudur ve genellikle besin takviyeleri veya gıda zenginleştirme yoluyla vücuda alınır.

Aşırı folik asit alımı, bazı durumlarda vücutta metabolize edilmeden birikme yapabilir; bu unmetabolize folik asit olarak adlandırılır. Bu durum, bağışıklık sistemi üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.

Çalışma: Folate, Fact Sheet for Health Professionals

Bulgular: Folik asit genel olarak güçlendirilmiş gıdalarda ve gıda takviyelerinde kullanılan oksitlenmiş bir formdur.

Kaynak: National Institutes of Health (NIH)

Folat Yüksekliği Belirtileri

Folat yüksekliği genellikle belirgin semptomlara yol açmayabilir. Ancak aşırı folat seviyeleri, B12 vitamini eksikliğini gizleyerek anemi ve nörolojik sorunlara neden olabilir. B12 vitamini eksikliği olan bireylerde folat yüksekliği, periferik nöropati (hissizlik, karıncalanma) riskini artırabilir.

Özellikle yaşlılar ve B12 vitamini emiliminde zorluk çeken kişiler bu durum için dikkatli olmalıdır. Blind Loop sendromu, folat yüksekliğinin belirgin bir durumu olup ince bağırsakta bakteri gelişimini ifade eder.

Çalışma: High folate intake linked with nerve-damage risk in older adults with common gene variant

Bulgular: Yüksek folat (B9 vitamini) alımı, hücresel B12 vitrini seviyesinin azalmasıyla bağlantılı olan belirli genetik varyanta sahip yaşlı bireylerde sinir hasarı riskini artırmaktadır.

Kaynak: Now.tufts.edu

Folat Yüksekliği Tedavisi

Folat yüksekliği yaşayan birey, önce bir Dahiliye uzmanına danışmalı ve tedaviye başlamalıdır. Folat yüksekliğinde tedavi, folik asit takviyelerinin sınırlanması ile başlar. Genellikle, diyetle alınan folat yüksekliği nadirdir; bu nedenle tedavi sürecinde sentetik folik asidin alımına dikkat edilmelidir.

Ek olarak, B12 seviyelerinin düzenli kontrol edilmesi önerilir. Bu, özellikle “folat nedir kan tahlili” sorgulayanlar için önemlidir. Kan testleri aracılığıyla folat ve B12 seviyelerinin düzenli izlenmesi, folat yüksekliğinin etkilerini azaltmada önemli bir rol oynamaktadır.

Çalışma: Boyles, A. L., et al. (2016). Safe use of high intakes of folic acid: research challenges and paths forward.

Bulgular: Bu çalışma, yüksek folat seviyelerinin nedenlerini kapsamlı bir şekilde incelemektedir.

Kaynak: Nutrition reviews.

Folat Hangi Besinlerde Bulunur?

Sağlıklı bir vücut ve ideal kan değerleri için beslenmenin önemi büyüktür. Vücudunuzun ihtiyaçları doğrultusunda düzgün bir beslenme programı oluşturmak, sağlığınızı olumlu yönde etkileyebilir. Eğer folat eksikliği yaşıyorsanız, aşağıdaki folat açısından zengin besinler size rehberlik edebilir:

Sebzeler

• Ispanak
• Marul
• Maydanoz
• Brokoli
• Brüksel lahanası
• Kuşkonmaz
• Bezelye
• Karalahana
• Bamya
• Kereviz
• Karnabahar
• Mısır
• Mantar

Tahıl Ürünleri

• Esmer pirinç
• Tam buğday ekmekleri
• Yulaf ezmesi

Meyveler

• Portakal
• Greyfurt
• Limon
• Mandalina
• Avokado
• Muz

Bakliyatlar

• Mercimek
• Kuru fasulye
• Bulgur

Çalışma: Cho, S., et al. (2002). Folate content of foods: Comparison between databases compiled before and after new FDA fortification requirements.

Bulgular: Bu çalışma, unlu mamuller, tahıllar ve makarnanın folat seviyelerinin artmış olduğunu göstermektedir. Ayrıca, kahvaltılık gevrekler folat açısından en zengin gıdalar arasında yer almaktadır.

Kaynak: Journal of food composition and analysis.

Folat Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Folat Eksikliği Ne Gibi Sonuçlar Doğurur?

Folat eksikliği, anemiye yol açabilir ve bu durumda vücut yeterli sağlıklı kırmızı kan hücresi üretemez. Sonuç olarak; yorgunluk, halsizlik, baş dönmesi gibi belirtiler görülebilir. Hamile kadınlarda folat eksikliği, fetüste nöral tüp defektlerine yol açabilir.

Folat Kan Tahlili Nedir?

Folat kan tahlili, vücuttaki folat seviyelerini ölçmek için yapılan bir testtir. Bu test, plazmadaki veya kırmızı kan hücrelerindeki folat düzeylerini tespit eder ve folat eksikliği veya fazlalığını belirlemek için kullanılır.

Folat Yüksekliği Ne Olur?

Folat yüksekliği, fazla folik asit takviyesinden kaynaklanır. Aşırı folat seviyeleri, B12 vitamini eksikliğini gizleyerek nörolojik sorunlara yol açabilir.

Folat Seviyeleri Nasıl Yükseltilir?

Folat seviyelerini artırmanın en yaygın yolu; yeşil yapraklı sebzeler, fasulye ve mercimek gibi folat açısından zengin gıdalar tüketmektir. Folik asit takviyeleri de folat düzeylerini artırmada etkilidir; özellikle gebelik döneminde önerilmektedir.

Folik Asit ve Folat Aynı Mıdır?

Folat, doğal olarak gıdalarda bulunan bir vitaminken, folik asit bu vitaminin sentetik halidir ve genellikle takviyelerde ve zenginleştirilmiş gıda ürünlerinde yer alır.

Folat Seviyeleri Nasıl Ölçülür?

Folat seviyeleri, kan testleri ile tespit edilir. Bu test, plazmadaki veya kırmızı kan hücrelerindeki folat miktarını belirler. Özellikle hamile kadınlar ve folat eksikliği riski taşıyan bireyler için bu test yaygın olarak yapılmaktadır.

Folik Asit İçeriği En Yüksek 15 Besin

Folik Asit Eksikliği Nedir? Belirtileri ve Nedenleri Nelerdir?