D Vitamini Nedir? D Vitamini Hakkında Her şey!
D Vitamini, sağlıklı bir vücut için ihtiyaç duyduğumuz ve eksikliğinin sorunlara yol açtığı en önemli vitaminlerden biridir. Vücutta cildin güneşle teması sonucu üretildiği için “Güneş Vitamini” olarak da bilinir.
Yağda çözülebilen bir vitamindir. Bunun yanı sıra karaciğerde ve yağda depolanabilen bir vitamin türüdür.
D vitamini, özellikle kalsiyum ve fosforun emilimi ve kullanımı için gereklidir ve çocuklarda büyüme için en önemli vitaminlerdendir.
D VİTAMİNİ ÇEŞİTLERİ
D vitamininin iki türü vardır.
1- Bunlardan bitkisel kaynaklı olan D2 vitaminidir (ergokalsiferol). Yulaf ezmesi, Maydanoz, ısırgan otu, Güneş gören mantarlar ve Patates bitkisel D vitamini kaynaklarından bazılarıdır.
2- Diğeri ise insanların kullanımı için uygun olan ve hayvansal kaynaklı olan D3 vitaminidir (kolekalsiferol). D3 vitamini vücutta cildin güneş ile teması sonucu oluşur. Yani en iyi D vitamini kaynağı güneştir. Yağlı balıklar (somon, uskumru, ton balığı, sardalya), İstiridye, Süt ve süt ürünleri, Balık yağları, Yumurta sarısı, Tereyağı, Karaciğer D3 vitamininden zengin gıdalardır.
D VİTAMİNİNİN FAYDALARI
- Kemik sağlığı ve kemiklerin güçlenmesinde önemli rol oynar, kemik erimesini önler
- Ruh sağlığının bozulmasını engeller, depresyon ve anksiyeteye faydaları vardır.
- Solunum yolu hastalıklarının sıklığını azaltır
- İştah azaltıcı olabildiği için kilo vermeye yardımcı olabilir
- Hamilelik döneminin sağlıklı geçmesi için gereklidir
- İnsülin seviyesini düzenlediği için diyabet riskini azaltır
- Kalp sağlığını korur ve kalp hastalıklarına yakalanma riskini azaltır
- Saç, tırnak ve cilt sağlığı için faydalıdır
- Bağışıklık sistemini destekler ve viral enfeksiyonların tedavisine yardımcı olur
D VİTAMİNİ NELERDE BULUNUR?
- D vitamini gereksinmesini karşılamak için en iyi kaynak güneş ışınlarıdır.
- Yağlı balıklar (somon, uskumru, ton balığı)
- Süt ve süt ürünleri
- Balık yağları
- Yumurta sarısı
- Tereyağı
- Karaciğer
- Yulaf ezmesi
- Maydanoz, ısırgan otu
- Patates
- İstiridye
Cildinizin ürettiği D vitamini miktarı; günün saatine, mevsime, cilt renginize bağlı olarak değişebilir. Yaşanılan yere, yaşam tarzına bağlı olarak, D vitamin üretiminde azalma ya da artma olabilir.
GÜNLÜK D VİTAMİNİ İHTİYACIMIZ NE KADAR?
Vücudun D vitamini ihtiyacı yaşa göre değişir. Yaş ilerledikçe alınması gereken D vitamini miktarı da artar. Yeterli miktarda D vitamini alarak, kemiklerin ince ve kırılgan olmasının önüne geçilebilir.
Dünya Sağlık Örgütü, yetişkinlere günde 400-800 IU D vitamini alımını önermektedir. Yeni doğan bebeklere ayrıca günde 400 IU D vitamini ilaç takviyesi uygulanır.
Önerilen günlük D vitamini;
- 12 aya kadar çocuklar için 400 IU (Ünite)
- 1-70 yaş arası 600 IU
- 70 yaşın üzerindeki kişiler için 800 IU seviyelerinde seyretmektedir.
Önerilen günlük alım, öncelikle gıdalardan ve güneşten karşılanmalıdır. Yeterli güneş ışığı almıyorsanız, günlük alımınız 1.000 IU (25 mcg) cıvarında olabilir.
D vitamini eksikliği durumunda; günlük alımlara ek olarak takviye ilaçlar da kullanmanız gerekebilir. D vitamini kullanıp kullanmamanız gerektiğini anlamak için kan tahlili yapılır ve günlük almanız gereken miktar belirlenir. Kan tetkiklerinde önerilen vitamin seviyesi ise mililitrede 40-60 nanogram arasındadır.
D VİTAMİNİNİN KAN DEĞERLERİ KAÇ OLMALI?
D vitamini testi olarak daha çok kandaki 25 OH D vitamini düzeyi ölçülür.
D vitamininin kandaki düzeyi en az 30 ng/ml olmalıdır. (Tercih edilen aralık 40-60 ng/ml)
20-30 ng/ml arasındaki değerler D vitamini yetersizliği,
20 ng/ml nin altındaki değerlerde D vitamini eksikliği (yetmezliği) olarak tanımlanır.
100 ng/ml üzerinde olması önerilmez. 150 ng/ml ve üzeri ise toksik etkileri sebebiyle zararlı olabilir.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ KİMLERDE GÖRÜLEBİLİR?
- Açık tenli kişiler
- Kapalı ortamda çalışan kişiler
- Yaşlılar
- Beslenme bozukluğu olanlar
- Yüksek faktörlü güneş kremi kullananlar
- Kapalı giysi giyenler
- Gebe ve emziren kadınlar
- Böbrek hastalığı olan kişiler
- Karaciğer hastalığı olanlar
Güneş ışığından ve yiyeceklerden yeterli miktarda D vitamini alınamadığı durumlarda, D vitamini takviyesi gerekebilir.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
– Genel vücut ağrısı
– Yorgunluk
– Yürümekte zorlanma (denge problemi)
– Kemik ve eklem ağrısı
– Saç dökülmesi
– Baş ağrısı
– Depresyon
– Uykusuzluk
– Gözaltı morlukları
– Aşırı terleme
– Sürekli üşüme
– Kilo verememe
– Dikkat dağınıklığı
Unutmayın! Bu belirtiler farklı birçok hastalıkta da görülebilir. Bu nedenle belirtilerden birkaçı varsa D vitamini takviyesi yapmadan önce doktorunuza görünmeniz ve tetkiklerinizin yapılması oldukça önemlidir.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİNDE HANGİ HASTALIKLAR ORTAYA ÇIKABİLİR?
D vitamini eksikliği, vücudun birçok sisteminde önemli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olabilen bir sorundur. Günümüzde yaşam koşulları, kapalı ortamlarda çalışma, açık havada yeterli vakit geçirmeme ve yetersiz beslenme D vitamini eksikliğini artırmaktadır.
D vitamini yeterli alınmadığında kemikler, yumuşak, ince ve kırılgan hale gelebilir. D vitamini eksikliği ayrıca osteoporoz (kemik erimesi) ve bazı kanser türleriyle de bağlantılıdır.
- Yetişkin kişilerde osteomalazi denilen bir kemik hastalığı görülebilir.
- D vitamini eksikliği kemik hastalıklarına yol açtığında, kas ve kemik ağrıları görülebilir
- Bebeklerde ve çocuklarda yeterli miktarda D vitamini alınmadığında, büyümenin gecikmesi, kas güçsüzlüğü ve kemik gelişim sorunlarına neden olan raşitizm hastalığına yol açabilir .
- D vitamini bağışıklık sisteminizin iyi çalışmasına yardımcı olduğu için eksikliğinde hastalıklarla mücadele yetersiz kalabilir.
- Kilo kontrolü zorlaşır ve obezite riski artabilir.
- Uyku bozuklukları yaşanabilir.
- Alzheimer hastalığına zemin hazırlayabilir.
- Günün her saatinde kendinizi halsiz hissettiğiniz kronik yorgunluk görülebilir.
- Şeker hastalığı, inme, kan basıncının düzensiz olması gibi sorunlar da D vitamini eksikliğinin yol açabileceği sağlık sorunlarındandır.
- D vitamini eksikliği kanser oluşumunu tetikleyebilir.
HAMİLELİKTE D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ
Hamilelik döneminde anne ve çocuk sağlığı için D vitamini kullanımı çok önemlidir. Anne karnındaki bebek kalsiyum ihtiyacını anneden karşıladığı için annenin hamilelik ve emzirme döneminde kalsiyum dengesinin sağlayan D vitaminini yeterli miktarda alması gerekmektedir.
D vitamini eksikliği olan annelerde bebeklerinin kemiklerinde yumuşama ve zayıflama görülebilir. Bebeğin kaslarında zayıflık, bıngıldağının kapanmaması, diş çıkmasında zayıflık da D vitamini eksikliğinde görülebilir.
Hamilelikte eksik D vitamini alımı, yeni doğan bebeklerde kalıcı hasarlar bırakabilmektedir. Bu nedenle anne adaylarına 12. haftadan itibaren D vitamini takviyesine başlanmalı ve emzirme döneminin 6. ayına kadar sürdürülmelidir.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİNİN TEDAVİSİ
D Vitamini eksikliğinin tedavisinde birçok yöntem vardır. Ama vitamin D’nin vücuda girip depolanmasının en etkili yolu her gün 10-15 dakika doğrudan güneş ışığına maruz kalmaktır. Bunu yaparken herhangi bir güneşten koruyucu ürün kullanılmamalıdır.
D vitamini eksikliğini gidermek için dikkat edilecek bir diğer konu D vitamininden zengin gıdalarla beslenmektir. Yağlı balıklar (somon, uskumru, ton balığı), Süt ve süt ürünleri, Balık yağları, Yumurta sarısı, Tereyağı, Karaciğer, Yulaf ezmesi, Maydanoz, ısırgan otu, Patates önemli D vitamini kaynaklarındandır.
Diğer yöntem ise ilaç takviyeleri olarak almaktır.
Takviye kullanmanız gerektiğinde doktor kontrolünde doz ayarlaması yapılarak alınması ve 6 ayda bir D vitamini ve kalsiyum düzeyinin kontrol edilmesi önemlidir.
D vitamini ilaçları, ampul, kapsül, sprey veya damla şeklinde kullanılabilir. Enjeksiyon, her gün ilaç almayı sevmeyen veya unutan kişiler için düşünülebilir. Tek doz ilaç enjeksiyonu 6 aylık ihtiyacı karşılayabilir. Ağızdan tedavilerde ise ilacın günlük, haftalık ya da aylık olarak düzenli alınması gerekir.
Yeni doğan bebeklere 1 yaşına kadar günde yaklaşık 3 damla (400 UI) D vitamini verilir.
D VİTAMİNİ İLAÇLARI HANGİ SAATLERDE ALINMALI?
D vitamini gibi yağda çözünen vitaminler için uygun zaman yemekten sonra tok olduğunuzda alınmasıdır. Böylece D vitamini kolayca çözünerek kan dolaşımına taşınır ve işlevini gösterir.
D vitamini takviyelerini, yağ içeren bir besinle birlikte almak, daha iyi emilmesini sağlamaktadır.
D VİTAMİNİNİN FAZLASI ZARARLI MI?
Her şeyin fazlası vücut için zararlı olabilir. D vitamininin aşırı alımı veya yüksek dozda, bilinçsizce D vitamini ilaçları kullanmak ta sağlık sorunlarına yol açabilmektedir.
Erişkinlerde günlük en üst sınır 4000 IU, yeni doğanlarda ise 1000-1500 IU olarak belirlenmiştir.
Fazla miktarda D vitamini kullanılmasının zararlarından bazıları;
Aşırı doz D vitaminine bağlı bulantı, kusma, iştahsızlık, kabızlık, kanda kalsiyum artışına buna bağlı kalp düzensizlikleri ve yüksek tansiyona, eklem kireçlenmeleri, böbrek taşı gibi sorunlara yol açabilir.
Sık Sorulan Sorular
- D vitamini eksikliği hangi hastalıklara yol açar?
- D vitamini eksikliği, osteoporoz, kemik erimesi, rikets ve bazı bağışıklık sistemi hastalıklarının riskini artırabilir.
- D vitamini takviyesi almalı mıyım?
- Eğer kan testi sonucu D vitamini eksikliğiniz olduğu tespit edilirse, doktorunuzun önerdiği şekilde takviye almanız gerekebilir.
- Güneşten yeterince D vitamini alabilir miyim?
- Güneş ışığı, vücudun D vitamini üretmesine yardımcı olur. Ancak, cilt tipiniz, yaşadığınız yer ve güneşe maruz kalma süreniz D vitamini üretiminizi etkileyebilir.
Kaynaklar:
- National Institutes of Health – Vitamin D Fact Sheet
- Mayo Clinic – Vitamin D deficiency
- Healthline – Signs of Vitamin D Deficiency
Bu içerik sağlık uzmanlarının katkısı ile hazırlanmış ve dil modeli ile düzenlenmiştir. Sitemizdeki bilgiler tanı ve tedaviye yönlendirme amacı taşımaz. Sağlığınız ile ilgili tüm durumlarda, tanı ve tedaviye yönelik işlemlerinizi doktorunuza danışmadan uygulamayınız
