Laktoz İntoleransı Nedir ve Hangi Gıdalar Laktoz İçerir?

Laktoz intoleransı nedir?

Ülkeler arasında farklılık gösterse de günümüzde laktoz intoleransı, toplumun %75’inde görülmekte. Sütün ana karbonhidratı olan laktoz disakkaritinin (süt şekeri) yeterince sindirilememesi durumuna laktoz intoleransı denir. Laktozun sindirilmesi için laktaz enzimine gerek vardır. Bazı bireylerde bu enzimin seviyesi düşük ya da hiç yoktur. Bu durumda laktoz, ince bağırsakta sindirilemez ve kalın bağırsağa geçerek burada bakteriler tarafından fermente edilir. Bu da şişkinlik, karın ağrısı veya kramplar, diyare, gaz ve mide bulantısı gibi bir dizi sağlık sorununa yol açar. Laktoz intoleransı, bireylerin yaşam kalitesini önemli ölçüde azaltan bir durumdur; çünkü dışarıda yenen gıdaların içinde bile az miktarda süt veya süt ürünü bulunması, belirtileri tetikleyebilir. Ayrıca laktoz, anne sütünde de mevcuttur ve birçok insan doğuştan laktozü sindirme yeteneğine sahiptir.

Laktoz intoleransı çeşitleri nelerdir?

Laktoz intoleransı iki temel çeşide ayrılmaktadır. Birincisi primer (birincil) laktoz intoleransı, ikincisi ise sekonder (ikincil) laktoz intoleransıdır. Primer laktoz intoleransı en yaygın türdür ve yaş ilerledikçe vücutta laktaz enzim üretiminin azalmasıyla ortaya çıkar. Bu durumun genetik bir hastalık olduğuna dair çalışmalar vardır; bazı toplumlarda daha sık gözlemlenmektedir. Örneğin, Avrupalılarda %5-17, Amerikalılarda %44, Asya ve Afrikalılarda ise %60-80 oranında laktoz intoleransı görülebilmektedir. Sekonder laktoz intoleransı ise daha nadir görülür ve genetik nedenlerin yanı sıra, bazı mide hastalıkları, Çölyak Hastalığı ve Crohn hastalığı gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları ile bağlantılı olarak gelişebilir. Bu tür hastalıklarda bağırsaklardaki iltihaplanma, laktaz üretimini olumsuz etkiler, sonuç olarak laktoz intoleransı oluşur.

Laktoz intoleransı belirtileri nelerdir?

Laktoz intoleransının belirtileri genellikle, süt ve süt ürünlerinin tüketilmesinin ardından 30 dakika ile 2 saat arasında ortaya çıkar. Bu belirtiler arasında şişkinlik, karın ağrısı veya kramp, diyare (gün içinde birkaç kez sulu dışkı yapma), gaz ve mide bulantısı yer alır. Bazı bireylerde ise diyare yerine kabızlık da gözlemlenebilir.

Laktoz intoleransı nedenleri nelerdir?

Bu durumun başlıca nedeni laktaz enzim eksikliğidir. Ancak bazı bireylerde farklı nedenler de bulunabilir. Genetik faktörlerin yanı sıra, çölyak hastalığı, Crohn hastalığı veya bazı ilaçların yan etkileri nedeniyle bağırsak sorunları da laktoz intoleransına yol açabilir. Diğer yandan, alınan laktoz miktarı, midenin boşalma hızı, ince bağırsakların ozmotik yük tepkisi, bağırsaklardaki normal bakteri florası ve yaş da bu durumu etkileyen faktörlerdendir.

Laktoz intoleransı tanısı nasıl konulur?

Laktoz intoleransı tanısı için birden fazla test mevcuttur:

İnce bağırsak biyopsisi

Laktoz intoleransını tanımlamak için laktaz enzim aktivitesinin doğrudan değerlendirilmesini sağlar. Bu, zorlu ama altın standart bir yöntemdir; endoskopi ile mideden ince bağırsak geçilerek biyopsi alınır.

Laktoz tolerans testi

Bu testte hastaya 50 gram laktoz yüklenir. Yükleme öncesi ve sonrası kan ve idrar testleri yapılır ve değerlendirme ile tanı konur.

Laktoz nefes testi

Laktoz yüklemesi sonrasında nefes ile ölçüm yapılan bir tekniktir. Laktozun sindirimi sonrasında karbonhidrat, hidrojen ve oksijen üretimi ölçülür. En sık kullanılan yöntemdir.

Genetik testler

Erişkinlerde laktaz yeterliliğini belirlemek için bazı genetik testler yapılmaktadır.

Laktoz intoleransı tedavisi nasıldır?

Laktoz intoleransı tedavisi, laktoz içeren ürünlerin diyetten çıkarılması ve yerine laktozsuz alternatiflerin eklenmesiyle gerçekleştirilir. Ancak bireylerin tamamen süt ve süt ürünlerinden uzak durmaları, kalsiyum, fosfor ve bazı vitamin alımını azaltabileceği için önerilmez. Bu davranış, çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Önemli olan, bireyin tolere edebileceği laktoz miktarını bulmaktır. Bu nedenle düşük dozda laktoz içeren bazı gıdalar tamamen diyetten çıkarılmaz. Tıbbi tedavi ile amaç, laktozun intestinal transit süresini uzatmak ve laktaz aktivitesini yeniden düzenlemektir.

Laktoz intoleransına ne iyi gelir?

Bir sağlık kuruluşuna başvurarak gerekli testlerin yapılması sonrasında tanı alan hastalar için diyetisyenin önerdiği beslenme programına sadık kalmak öncelikli olmalıdır. Tedavi edilmeyen laktoz intoleransı, zamanla kronikleşerek ciddi sindirim sorunlarına yol açabilir. Doğru tedavi ve beslenme programı planlamasının yanı sıra, ilgili uzman tarafından önerilen probiyotikler de sindirime yardımcı olabilir. Özellikle Lactobacillius Bulgaria ve Streptococcus Thermophilus içeren probiyotikler, laktozun sindirilmesinde etkili rol oynar. Ayrıca süt ve süt ürünleri, kalsiyum, B12, A ve D vitaminleri açısından zengin gıdalar olduğundan, bunların tüketiminin durdurulması sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle laktoz intoleransı yaşayan kişilerin uzman kontrolünde farklı protein kaynaklarından ve eksik besin öğelerinden faydalanabilecekleri bir diyet programına ihtiyaç duymaları önemlidir.

Laktoz intoleransı olanlar ne yememeli?

Laktoz intoleransı tanısı almış bireylere, içeriği tam olarak bilinmeyen sütlü tatlılar, kremalı çorbalar, kek, bisküvi ve krep gibi süt içeren yiyecekleri tüketmemeleri önerilir. Bu tür besinlerin diyetlerden çıkarılması, laktoz intoleransı olan bireylerin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler, zira dışarıda yemek yenildiğinde bile az miktardaki süt veya süt ürünleri sağlık sorunlarını tetikleyebilir. Laktoz intoleransı olan kişiler, laktoz içeren gıdaları uzman önerisi olmadan normal porsiyonlarda tüketmemelidir. Bazı araştırmalar, 1 su bardağı süt tüketiminin bazı hastalarda belirtileri yoğun bir şekilde arttırmadığını göstermektedir. Bu nedenle tanı almış kişilerin mümkün olduğunca laktoz içermeyen süt ve süt ürünleri kullanmaları gerekmektedir. Laktoz içeren gıdaların tüketiminde ise standart dozların aşılmaması önerilir; örneğin, 1 su bardağını geçmeyecek şekilde süt veya kefir tüketilebilir.

Laktoz intoleransı tedavi edilmezse ne olur?

Laktoz intoleransı tedavi edilmediğinde, kronikleşme eğilimli ciddi sindirim sorunlarına yol açabilir.

Laktoz içeren gıdalar nelerdir?

Tüm süt ürünleri, farklı oranlarda laktoz içerir. Bu nedenle süt ve süt ürünlerini içeren tüm besinler, laktoz intoleransı olan bireyler için risk oluşturmaktadır. Süt, yoğurt, peynir, tereyağı, dondurma, süt tozu, işlenmiş gıdalar, sucuk, sosis, patates cipsi, çikolata, pasta, krema, bisküvi ve kurabiye gibi ürünlerin tamamında süt ve süt ürünleri bulunmaktadır. Dolayısıyla bu gıdaların tüketimi, laktoz intoleransı olan hastalarda şişkinlik, karın ağrısı, kramp, diyare (sulu dışkı yapma), gaz ve mide bulantısı gibi belirtileri tetikleyebilir.