Propolis: Nedir, Faydaları Nelerdir, Ne İşe Yarar ve Nasıl Kullanılır?

Propolis, arıların salgılarının bitki ve ağaçlardan elde edilen maddelerle ve balmumu ile birleşmesi sonucu meydana gelir.

Propolis, arıların bitki ve ağaçlardan elde ettikleri doğal maddeler ile balmumu karışımından oluşur. Arı tutkalı olarak da bilinen bu malzeme, arıların kovanlarındaki boşlukları kapatmak, petek kenarlarını güçlendirmek ve kovan girişini korumak için kullanılır.

Propolis Nedir?

Propolis kelimesi Yunanca kökenlidir; “pro” “savunma” anlamına, “polis” ise “şehir” demektir. Arılar, kovanlarını ve kolonilerini korumak amacıyla propolis üretirler. Genellikle koyu kahverengi olan propolis, bazen yeşil, kırmızı, siyah ve beyaz tonlarında da bulunabilir. Renk değişiklikleri, kovanın farklı bölgelerinde yer alan reçine kaynaklarından kaynaklanır. Propolisin kendine has hoş bir aroması vardır. Arıların polenine göre çok daha zengin bir içeriğe sahip olan propolis üzerinde yıllarca araştırmalar yapılmıştır ve insan sağlığına birçok faydası olduğu keşfedilmiştir.

Propolisin Özellikleri

Propolis, antiseptik, antibakteriyel, antiviral, antimikotik ve bakteriyostatik özellikler taşır. Bu özellikleri sayesinde arıların kolonilerini hastalıklara karşı korumaktadır.

Propolisin Besin Değerleri

İşlenmemiş propolis, %50 ağaç ve bitki reçinesi, %30 balmumu, %10 uçucu ve aromatik yağlar, %5 polen ve %5 diğer organik bileşenler içerir. Propolis ayrıca 12 farklı flavonoid ve 2 farklı fenolik asidin antioksidan özelliklerine sahiptir. Bioflavonoidler, vücut direncini artırarak bağışıklık sistemine katkıda bulunur ve birçok meyve ve sebzede bulunur. Özellikle portakalda bol miktarda bulunan bioflavonoidin propolis içindeki oranı, portakaldekinden yaklaşık 500 kat daha fazladır.

Propolis, B1, B2, B6, C ve E vitaminleri ile çinko, demir, bakır, mangan, sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum gibi mineraller içerir. İşlenmemiş propolis, balmumuyla birlikte sindirimi zor hale gelir; bu nedenle, reçine gibi besleyici kısmından ayrıştırılmalıdır. Propolisin işlenmesi sırasında bitki ve larva kalıntıları da temizlenerek sindirimi kolaylaştırılır.

Propolis Ne İşe Yarar?

Propolisin basit yaralanmalarda, ağız sağlığında, iltihap ve uçuk durumlarında etkili olduğu araştırmalarla kanıtlanmıştır. Diyabet hastaları, yaraların yavaş iyileşmesi sorunuyla karşılaşabilir; ancak propolis, yeni hücre oluşumunu teşvik edip yara iyileşimini hızlandırmaya yardımcı olur. Aynı zamanda bakterilerin öldürülmesine katkıda bulunarak enfeksiyonları önler.

Propolisin dental plak oluşumunu engellediği ve diş bakım ürünlerinde antibakteriyel özellikleri nedeniyle etkili bir içerik sağladığı gösterilmiştir. Periodontit hastalarında tükürükteki bakteri miktarını önemli ölçüde azaltmaktadır.

Propoliste bulunan antioksidanlar, artrit gibi hastalıkların neden olduğu iltihabı azaltmaktadır. Ayrıca genital bölgede veya ağız çevresinde oluşan uçuklar üzerinde de olumlu etkiler gösteren propolis, HSV virüsüne bağlı cilt lezyonlarını iyileştirmede etkili bulunmuştur.

Propolisin Faydaları Nelerdir?

Kavak, meşe, kayın, akasya, okaliptüs ve kozalaklı ağaçlardan elde edilen propolis üzerinde yapılan araştırmalar birçok faydasını ortaya koymuştur. Antimikotik, antiviral ve antibakteriyel etkileri, mikroorganizmaların oluşumunu engeller. Antioksidan içeriği sayesinde bağışıklık sistemini destekleyerek hastalıklara karşı direnç artırır. Soğuk algınlığı, bademcik iltihabı, larenjit ve farenjit gibi solunum yolu hastalıklarında etkisi kanıtlanmıştır. Diş eti hastalıklarına karşı koruyucu özelliğindedir ve ağızda oluşan sorunları önlemek amacıyla gargara şeklinde kullanılabilir.

Propolis, diğer arı ürünleri arasında en yüksek antioksidan etkinliğe sahip üründür. Akne ve uçuk tedavisinde lezyon üzerine uygulanarak iyileşmeye katkı sağlamaktadır. Ayrıca ülser, yanık ve iltihaplı hastalıkların tedavisinde de iyileşmeyi desteklediği gözlemlenmiştir. Antikanser etkisi üzerine çalışmalar devam etmekte olup, koruyucu özellikleri henüz netlik kazanmıştır.

Propolis Kullanmadan Önce Nelere Dikkat Edilmelidir?

Tablet, kapsül veya şurup şeklinde kullanılan propolis, doğru bir şekilde alındığında güvenlidir. Ancak, arı ve arı ürünlerine karşı alerjisi olan bireylerin dikkatli olmaları gerekmektedir. Propolis içeren pastiller, ağızda tahriş ve ülserlere yol açabilir. Cilt yoluyla uygulanan ürünler de güvenli bir şekilde kullanılabilir; fakat yine de alerjik reaksiyon riski göz önünde bulundurulmalıdır.

Gebelikte propolisin güvenliği konusunda yeterli bilgi olmadığı için kullanılmadan önce mutlaka doktora danışılmalıdır. Tablet veya kapsül şeklinde alınan propolis emziren annelerce güvenli bir şekilde kullanılabilir; yapılan araştırmalar, günde 300 mg alınmasının 10 aya kadar güvenli olduğunu göstermektedir.

Bazı uzmanlar, astım hastaları için propolisin tehlikeli olabileceğini belirtmektedir. Propolis içindeki bazı bileşenlerin astımı tetiklemesi nedeniyle astım hastalarına önerilmez. Bu bireylerin propolis kullanmadan önce alerji testi yaptırmaları gerekmektedir.

Kanama bozukluğu olan hastalar, propolis kullanımında dikkatli olmalıdır; çünkü içeriğindeki bazı maddeler kan pıhtılaşmasını yavaşlatabilir. Cerrahi işlem planlanan kişiler, işlemden en az 2 hafta önce propolis kullanımını sonlandırmalıdır. Ayrıca bal, kozalaklı ağaçlar, kavak, Peru balsamı ve salisilatlara (aspirin) alerjisi olan bireylerin propolis kullanmamaları önerilmektedir. Genel bir kural olarak, propolis ve diğer arı ürünleri 2 yaş altındaki çocuklarda kullanılmamalıdır.