Huzursuz Bacak Sendromu: Tanımı ve Belirtileri Nelerdir?

Huzursuz bacak sendromu, oldukça yaygın bir rahatsızlıktır ve toplumun yaklaşık %10’unu etkilediği düşünülmektedir [1]. Bu durum, istirahat esnasında veya hareketsiz olunduğunda bacaklarda oluşan dürtüsel ve nörolojik bir hareket bozukluğudur. Genellikle rahatsız edici semptomlar, hareketle azalırken, akşam ya da gece saatlerinde artış gösterebilir. Genetik ya da çevresel etmenler, hastalığın nedenleri arasında yer alır. Özellikle demir eksikliği yaşayan bireylerde semptomların daha kötü olduğu bilinmektedir. Belirtiler genelde dinlenme sırasında, özellikle de uykuda bacakları hareket ettirme isteği, uyku düzeninde bozukluk ve konsantrasyon eksikliği şeklinde kendini gösterir.

Huzursuz Bacak Sendromu Nedir?

Huzursuz bacak sendromu, Willis Ekbom hastalığı olarak bilinen kronik ve ilerleyici bir hareket bozukluğudur. Bu rahatsızlık ilk defa 1683 yılında Willis tarafından tarif edilmiş, “huzursuz bacak” terimi ise 1945’te nörolog Karl-Axel Ekbom tarafından kullanılmıştır. Ekbom, bu sendromu “istirahat esnasında vücut uzuvlarında meydana gelen duyusal bir belirti ve motor bir hastalık” olarak tanımlamıştır. Huzursuz bacak sendromu, bacakları hareket ettirme isteğine eşlik eden rahatsız edici hisler ve uyku problemleri ile tanınmaktadır. Kadınlarda bu hastalığın görülme sıklığı %7.3, erkeklerde ise %3 civarındadır [3]. Ayrıca gebelik sırasında bu rahatsızlığın en sık rastlanan hareket bozukluğu olduğu bilinmektedir.

Huzursuz bacak sendromu, çocuklar dahil her yaştan ve cinsiyetten bireyi etkileyebilir, fakat orta yaş grubunda daha fazla rastlanmaktadır. Genel popülasyondaki yaygınlık oranı %1-15 arasında değişiklik gösterirken, çocukluk döneminde bu sendromu yaşayanların oranı yaklaşık %2’dir [2]. Huzursuz bacak sendromu iki farklı türde incelenebilir. Erken başlangıç türü 45 yaşından önce tanı alır, genellikle genetik yatkınlıktan kaynaklanır ve yavaş ilerler; geç başlangıç türünde ise hastalık daha hızlı bir ilerleme gösterir ve tanı 45 yaşından sonra konmaktadır.

Huzursuz Bacak Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Huzursuz bacak sendromu yaşayanların üçte biri, semptomlarının kontrolü için tıbbi yardım gereksinimi duymaktadır. Hastalar çoğunlukla semptomların yatma ve oturma gibi hareketsiz eylemler sırasında ortaya çıktığını ya da kötüleştiğini belirtmektedir. Hareketsizlikle birlikte artan rahatsızlık ve ağrı söz konusu olabilir. Huzursuz bacak sendromu bulunan hastalar, semptomlarını tanımlamada güçlük çekebilirler. Genel olarak hastalığın tanısına yardımcı olabilecek belirtiler şunlardır:

• Bacaklarda hareket etme isteği doğuran rahatsız edici hisler,
• Bacaklarda zonklama, ağrı, kaşıntı, elektriklenme veya çekilme hissi,
• Semptomların nadiren kolları etkileyebilmesi,
• Dinlenme esnasında kötüleşen hisler,
• Bacaklardaki rahatsızlığın hareketle geçici olarak kaybolması,
• Akşam veya uyku sırasında bacaklarda seğirme hissi,
• Uyku bozuklukları, dalma ve devam etmede güçlük,
• Yataktan kalkma ihtiyacı duyacak şekilde bacakları hareket ettirme isteği,
• Yorgunluk ve gündüz uyku isteği,
• Davranış ve ruh hali değişimleri,
• Ayak vurma gibi tekrarlayıcı davranışlar,
• Dikkat eksiklikleri ve konsantrasyon sorunları,
• Bir şeyleri hatırlamada zorluk,
• Depresyon ve anksiyete.

Huzursuz Bacak Sendromu Neden Olur?

Huzursuz bacak sendromunun nedeni henüz tam olarak belirlenmemiştir. Ancak beyin fonksiyonları ile hareketin oluşumunu sağlayan bazal ganglionların çalışma şekli ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Bu ganglionlar, vücudun hareketlerini düzenlemek için dopamin adı verilen bir hormon kullanır. Eğer beynin bu bölümleri yeterli dopamin almazsa, hareketleri etkili bir şekilde düzenleyemezler, bu da huzursuz bacak sendromuna yol açabilir. Huzursuz bacak sendromunun bazı olası nedenleri şunlardır:

• Genetik: Huzursuz bacak sendromunda genetik yatkınlık bulunmaktadır. Ebeveynlerde veya kardeşlerde bu hastalığın varlığı, kişide risk faktörü oluşturabilir.
• Demir Eksikliği: Huzursuz bacak sendromu belirtilerinin vücuttaki düşük demir seviyeleri ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Bazı durumlarda, demir eksikliğinin giderilmesi ile belirtiler azalabilir.
• İlaçlar: Bazı ilaç grupları, huzursuz bacak sendromuna neden olabilir veya mevcut belirtilerin kötüleşmesine yol açabilir. Bu nedenle tedavi sırasında kullanılan ilaçlar hakkında mutlaka doktorla konuşulmalıdır.
• Gebelik: Hamilelikte yaşanan hormonal değişiklikler, demir ve vitamin eksiklikleri bu belirtilerin artmasına neden olabilir. Bazı bireylerde ilk hamilelikte ve özellikle de son trimesterde huzursuz bacak sendromu görülebilmektedir. Bu belirtiler genelde doğum sonrası kaybolur.
• Böbrek Yetmezliği: Böbrek yetmezliği sıklıkla anemiye yol açar. Bu da demir depolarının azalmasına neden olabilir. Bu ve diğer vücut kimyasal dengesizliği huzursuz bacak sendromunu ortaya çıkarabilir veya mevcut semptomları kötüleştirebilir.
• Omurilik Problemleri: Huzursuz bacak sendromu, nörolojik bir hastalık olarak kabul edilir. Omuriliğin hasar görmesi ya da travma alması sonucu bu sendrom gelişebilir. Ayrıca omuriliğe anestezi uygulaması da riski artırmaktadır.
• Periferik Nöropati: Şeker hastalığı gibi etkenler, bazen el ve ayaklardaki sinirlerin zarar görmesine neden olabilir.
• Romatizmal Hastalıklar: Fibromiyalji, osteoartrit ve romatoid artrit gibi hastalıklar ile birlikte huzursuz bacak sendromu da gelişebilir.
• Diabetes Mellitus Tip 2: Huzursuz bacak sendromunun gelişim sıklığı, diabetes mellitus endokrin hastalığı ile artmaktadır. Diyabet hastalarında %17-27 oranında bu sendrom gözlemlenebilmiştir [2].
• Multiple Skleroz: Multiple skleroz ve huzursuz bacak sendromu genellikle birlikte görülür ve birbirlerinin ikincil nedenleri kabul edilir.

Huzursuz Bacak Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?

Huzursuz bacak sendromunun teşhisi için uzman hekimler, fiziksel muayene ile birlikte kapsamlı bir tıbbi ve genetik öykü isterler. Huzursuz bacak sendromunu teşhis etmek için özel bir test bulunmadığından, sağlık uzmanları diğer hastalıkları dışlamak ve semptomların kaynağını anlamak için nörolojik muayene ve kan testleri talep edebilir. Ayrıca, uyku durumunun değerlendirilmesi için uyku testleri ve çalışmaları da önerilebilir. Çocuklarda huzursuz bacak sendromunun teşhis edilmesi daha zordur; bu, çocukların hissettikleri belirtileri tanımlamalarının güç olmasından kaynaklanır. Ayrıca, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ya da büyüme ağrıları gibi durumlar da belirtilerle benzerlik gösterebilir. Huzursuz bacak sendromu teşhisi için hekimler şu soruları sorabilir:

• Hastada ağrı ve çekilme hissinin meydana geldiği bacakları hareket ettirme isteği var mı?
• Semptomlar dinlenme veya hareketsizlik sırasında artıyor mu?
• Esneme, yürüyüş ve egzersiz sırasında rahatlama sağlanıyor mu?
• Belirtiler genellikle akşam ya da gece saatlerinde mi gözlemleniyor?
• Sağlık geçmişinde dikkate alınması gereken başka sağlık sorunları var mı?

Huzursuz Bacak Sendromuna Ne İyi Gelir?

Hafif huzursuz bacak semptomlarının kontrol altında tutulabilmesi için hekim tavsiyesine dayalı bazı uygulamalar mevcuttur. Bu uygulamalar, huzursuz bacak sendromunu tedavi etmekten çok, rahatsız edici semptomların hafifletilmesine yöneliktir. Zira bu belirtiler, bireyin gündelik yaşamını olumsuz etkileyebilir, uykuya dalmada zorluk yaratabilir veya uyku kalitesini bozabilir. Huzursuz bacak sendromuna iyi gelebilecek bazı öneriler şunlardır:

• Aerobik bisiklet veya sabit bisiklet kullanmak, düzenli yürüyüşler yapmak semptomları yönetmeye yardımcı olabilir.
• Gün boyunca esneme egzersizleri ve hafif masaj uygulamak faydalı olabilir.
• Yatmadan önce televizyon izlemek, bilgisayar veya telefon kullanımından kaçınmak gibi iyi uyku alışkanlıklarını edinmek önerilir, çünkü yetersiz uyku semptomların kötüleşmesine yol açabilir.
• Bacakların sıcak bir banyoda tutulması, bacaklara sıcak yastık ya da soğuk kompres uygulamak bu rahatsız edici belirtilerin kısa süreli olarak azalmasını sağlayabilir.
• Genel stresi azaltmak amacıyla meditasyon ve yoga gibi rahatlatıcı aktiviteler önerilmektedir. Gerekli durumlarda, bir ruh sağlığı uzmanı ile görüşmek de faydalı olabilir.

Huzursuz Bacak Sendromu Nasıl Önlenir?

Huzursuz bacak sendromunu önlemenin kesin bir yolu bulunmamaktadır. Altta yatan sağlık sorunlarının tedavisini sağlamak ve yaşam tarzında değişiklikler yapmak, stresi azaltmak, önerilen bazı tedbirler arasında yer almaktadır.

Huzursuz bacak sendromu ile başa çıkmak zor olabilir zira bu, bir bireyin yaşam kalitesini ve uyku düzenini olumsuz etkileyen bir durumdur. Eğer siz veya tanıdıklarınız huzursuz bacak sendromu belirtileri taşıdığını düşünüyorsanız, bir hekim ya da nörolog ile görüşüp belirtiler ve tedavi hakkında daha fazla bilgi almanız önerilir.