Beyin Kanseri: Tanım, Belirtiler, Teşhis ve Tedavi Yöntemleri

Beyin kanseri, beyin içerisinde oluşan kötü huylu tümör hücrelerinin hızla ve kontrolsüz bir şekilde yayılması ve büyümesidir. Bu hücreler, kendini yenileme kapasitesine sahiptir. Beyin tümörleri, hipofiz ve epifiz bezlerinde, beyin yüzeyindeki zarlarda ve sinirlerde gelişebilir. Vücudun diğer bölgelerinde başlayan ve beyni etkileyen ikincil tümörler, beyin içerisinde doğrudan oluşan birincil tümörlerden daha yaygındır. En sık görülen beyin kanseri vakaları ikincil tümörlerden kaynaklanmaktadır. 2022 yılında dünya genelinde ortalama 59 yaşında 1.900’den fazla bireye beyin kanseri tanısı konulduğu bilinmektedir.

Beyin Kanseri Nedir?

Beyinde oluşan tümörler, anormal bir şekilde çoğalan hücre yığınlarıdır ve bu da beyin işlevlerini olumsuz etkilemektedir. Yumru şeklindeki tümörler, iyi veya kötü huylu olabilir. Vücuda yayılmayan ve yavaş büyüyen tümörler iyi huylu sayılırken, hızlıca çoğalan ve acil tedavi gerektiren kötü huylu tümörler kanserli hücrelerdir. Bu tür tümörler, beyin ve vücudun diğer bölgelerine yayılma eğilimindedir.

Beyin kanserleri, yaygın bir durum değildir. Özellikle, doğrudan beyinde meydana gelen ve vücuda yayılmayan beyin tümörleri oldukça nadir görülür. Daha yaygın olan beyin kanserleri, vücudun daha başka bir alanında başlayan ve ardından beyne ulaşan kanser türleridir. Kanserin metastaz yoluyla yayılması sık görülmekte olup, bu durum ikincil tümörlere neden olmaktadır.

Beyin Kanseri Neden Olur?

Beyin kanserleri dahil, birçok kanser türü için çeşitli risk faktörleri tanımlanmıştır. Genetik ve çevresel etmenler, kanser gelişimini tetikleyebilir ancak beyin kanseri için bu faktörlerin etkisi diğer kanser türlerine göre daha az belirgindir. Beyin kanseri riskini artıran başlıca faktörler şunlardır:

Beyin Kanseri Belirtileri Nelerdir?

Beyin kanseri belirtileri, tümörün büyüklüğüne ve konumuna bağlıdır. Ayrıca, tümörün ne kadar hızlı büyüdüğüne bağlı olarak farklılık gösterir. Kanserle bağlantılı olmayan iyi huylu tümörler, genellikle daha yavaş semptomlar yaratır. Bu semptomlar başlangıçta hafif veya önemsenmeyecek kadar küçük olabilir. Semptomlar, zamanla kötüleşme eğilimi gösterebilir. Kötü huylu tümörlerin neden olduğu belirtiler daha ani ve hızlı bir şekilde gelişebilir. Başlıca beyin tümörü belirtileri şunlardır:

• Kafada basınç hissi

• Mide bulantısı ve kusma

• Baş dönmesi ve denge sorunları

• Görme, işitme, koku veya tat duyularında bozukluk

• Hafıza sorunları

• Vücudun bir bölümünde zayıflık ya da hareket kaybı

• Sinirlilik, uyuşukluk ve yorgunluk

• Basit komutları takip etmede zorluk

• Kişilik ve davranış değişiklikleri

• Nöbetler

Beyin Tümörleri Nasıl Sınıflandırılıyor?

Beyin tümörleri, kontrol edilemeyen ve abnormal bir şekilde çoğalan hücre topluluklarıdır. Verilere göre, 150’den fazla farklı beyin tümörü tanınmaktadır. Beyin tümörleri temel olarak iki ana gruba ayrılır:

1. Birincil (primer) beyin tümörleri: Bu tümörler beyinde başlar ve genellikle orada kalır.

2. İkincil (metastatik) beyin tümörleri: Bu tümörler, vücudun başka bir yerinde başlar ve yayılarak beyne ulaşır. İkincil beyin tümörleri daha yaygındır ve böbrek, meme, cilt ve akciğer kanserleri beyne yayılabilen yaygın kanserlerdir.

Tümörler, hücre anormalliklerin seviyesine bağlı olarak derecelendirilir. Bu derecelendirme, tümörün ne kadar hızlı büyüyebileceği ve yayılabileceği hakkında bilgi verir ve tedavi planlamasına yardımcı olur.

• Derece: Tümör hücreleri hemen hemen normal hücreler gibi yavaş büyür. Hastanın uzun süre hayatta kalma olasılığı yüksektir.

• Derece: Tümör hücreleri biraz anormal görünür, yavaş büyür ve yakındaki dokuya yayılabilir.

• Derece: Tümör hücreleri anormal görünür ve beyne doğru aktif bir şekilde büyür. Bu tür tümörler tekrar etme eğilimindedir.

• Derece: Hücreler oldukça anormal görünür, hızlı bir şekilde büyür ve yayılma gösterir.

Nadiren, bazı iyi huylu tümörler kötü huylu bir forma dönüşebilir ve daha düşük dereceli tümörler yüksek bir dereceye yükselebilir.

Beyin Tümörü Çeşitleri

Beyin tümörlerinin boyutları değişkendir. Bazı tümörler, çok küçük olmalarına rağmen belirti verebilir; diğerleri ise büyük boyutlara ulaşmadan tespit edilemeyebilir. Bu tümörlerden bazıları kansere dönüşebilirken, bazıları dönüşmez. Temel olarak iki türlü beyin tümörü bulunmaktadır:

1. İyi huylu (benign) beyin tümörleri: Genellikle kansere dönüşmezler. Bu tümör hücreleri, daha yavaş çoğalma ve büyüme gösterir. Çevre dokulara yayılma olasılığı düşüktür ve kolayca çıkarılabilir. Nadir durumlarda, tüm beyin dokusuna yayılabilir. Beyinde bulunduğu yere bağlı olarak yaşamı tehdit edici olabilir.

2. Kötü huylu (malign) beyin tümörleri: Kanserli dokulardır. Bu tümör hücreleri genellikle hızlı bir şekilde büyür ve bazen yavaş da ilerleyebilir. Yayılma riski yüksektir; bu da yakınlardaki sağlıklı beyin dokusunu istila etmelerine neden olabilir. Nadir durumlarda, omurilik ve diğer bölgelere yayılabilirler.

İyi ve kötü huylu tümörler aşağıda daha detaylı bir şekilde incelenmiştir.

İyi Huylu Beyin Tümörü Çeşitleri

İyi huylu beyin tümörleri, kanserli olmasalar bile çeşitli semptomlara yol açarak tedavi gerektirebilir. Ayrıca, kötü huylu tümörlere dönüşme potansiyelleri de bulunmaktadır. İyi huylu tümörlerin dikkatle izlenmesi önemlidir.

• Astrositomlar: Astrosit adı verilen hücrelerin kontrolsüz bir şekilde çoğalmasıyla ortaya çıkar. Genellikle beyindeki en büyük bölüm olan serebrumda oluşurlar. Astrositomlar, sıklıkla beyin boyunca yayılır ve farklı derecelere sahip olabilir. Bu durum, davranış değişikliklerine ve nöbetlere yol açabilir.

• Germ hücreli tümörler: Germ hücreleri, sperm ve yumurta hücrelerine dönüşebilen üreme hücreleridir. Bu tür tümörler, genellikle yumurtalık ve testislerde bulunur; ancak beyin gibi vücudun diğer bölgelerinde de oluşabilir. Beyinde olduğunda, genellikle hipofiz veya epifiz bezinin çevresinde konumlanırlar.

• Menenjiyomlar: Beyin ve omuriliği çevreleyen zarlar (meninks) üzerinde gelişen bir tümördür. Yetişkinlerde en yaygın görülen birincil beyin tümörleridir ve çoğunlukla iyi huyludur, yavaş büyüme eğilimindedir.

• Hipofiz tümörleri: Beynin tabanında bulunan hipofiz bezinin içinde ve çevresinde oluşmaktadır. Genellikle iyi huyludur.

• Sinir tümörleri: Sinirlerin içerisinde veya çevresinde oluşan tümörlerdir. Kafada en sık görülen tip “Schwannoma” olarak adlandırılan akustik nöromadır. Bu iyi huylu tümör, iç kulak ile beyin arasında bulunan ana sinir bağlantısında yer alır.

Kötü Huylu Beyin Tümörü Çeşitleri

Kötü huylu tümörler, iyi huylu olanlardan daha agresif bir seyir izler. Genellikle tüm beyin dokusuna ve omuriliğe yayılarak zarar verdikleri için mümkün olan en kısa sürede tedavi edilmeleri gerekmektedir.

• Embriyonal tümörler: Fetal gelişimden kalan hücrelerde oluşur. Embriyonal hücreler doğumdan sonra beyinde kalabilmektedir. En yaygın türü medullablastomadır.

• Epifiz tümörleri: Beynin merkezinde bulunan epifiz bezinin içinde ve çevresinde oluşan tümörlerdir. Melatonin hormonunu ürettiği için iyi ya da kötü huylu olabilir.

• Ependimomlar: Beyindeki sıvı dolu boşluklarda ve BOS sıvısını tutan kanalda oluşan tümörlerdir. Bu tümörler, BOS boyunca yayılma özelliği gösterir; ancak normal beyin dokusuna yayılmaz. Ependimomlar, genellikle üç yaş altı çocuklarda görülmekle birlikte yetişkinlerde de etkili olabilir.

Beyin Kanseri Teşhis Yöntemleri

Kansere neden olan beyin tümörünün varlığından şüpheleniliyorsa, tanı koymak için bazı fiziksel muayene teknikleri kullanılır. Refleksler, kas gücü, denge ve koordinasyon gibi çeşitli durumlar kontrol edilerek beynin farklı bölgelerinin fonksiyonları gözlemlenir. Beyin kanserinin teşhisi için bazı tarama yöntemleri bulunmaktadır:

• Bilgisayarlı tomografi (CT): Vücudun içinin x-ışınları yardımıyla fotoğraflanması

• MRG (Manyetik rezonans görüntüleme): Bilgisayar yardımıyla vücudun kesitlerinin görüntülenmesi

• MRS (Manyetik rezonans spektroskopisi): Beynin kimyasal yapısındaki değişiklikler ve tümörün kimyasal profilinin incelenmesi

• PET Taraması: Kanser hücrelerinin normal hücrelerden daha hızlı emdiği radyoaktif bir solüsyonun enjekte edilerek görüntülenmesi

• SPECT: Beyindeki tümörün etkilediği kan akışının üç boyutlu görüntülenmesi

• Lomber Ponksiyon: Kanseri saptamak amacıyla belden BOS sıvısının iğneyle alınması

• Biyopsi: İlgili bölgeden hücre, sıvı veya doku örneği alınması

Beyin Kanseri Tedavisi

Beyin tümörü tedavisi, tümörün türüne, konumuna ve büyüklüğüne bağlı olarak değişir. Genellikle beyin kanseri tedavisinde cerrahi ve radyasyon tedavisi uygulanır. Bunun yanı sıra, kanserin derecesi, hastanın genel sağlık durumu ve yaşı gibi etmenler de tedavi planını belirlemekte önemli rol oynar.

• Radyasyon tedavisi: Kanser hücrelerini öldürmek ve tümörleri küçültmek amacıyla yüksek enerjili x-ışınlarının kullanıldığı bir tedavi yöntemidir. Ameliyat sonrası bölgede kalmış tümör hücrelerini ortadan kaldırmak için uygulanan radyoterapi, gerekli durumlarda sadece radyasyon tedavisi şeklinde de uygulanabilir.

• Kemoterapi: Kanserli hücrelerin çekirdek yapısına zarar vererek onları öldürmeyi hedefler. Tedavi sürecinde farklı kemoterapi ilaçlarının kombinasyonu, daha fazla kanser hücresini hedef alabilir. Bazı ilaçlar, tümör hücrelerinin büyümesini engelleme amacıyla kullanılırken, genelde ağız yoluyla veya damar yolu ile uygulanmaktadır. Kemoterapiye direnç, tümörün ilaca yanıt vermemesi veya ilacın beyin dokusuna geçememesi anlamına gelebilmektedir. Bazı hastalar bu tür direnç gösterebilir.

• Lazer İnterstisyel Termal Terapi (LITT): Ulaşılması zor bölgelerde daha küçük tümörleri tedavi etmek için kullanılan yeni bir tekniktir. İçeriye kateter yerleştirilerek, lezyonun termal olarak kesilmesi için lazer kullanılır. Beyin tümörü tedavisinde yeni uygulamalardan biri olduğundan, uzun vadeli etkileri henüz bilinmemektedir.

• Kombine Tedavi: Tümörün durumuna bağlı olarak doktor, kombine tedavi yöntemlerini de önerebilir.

Eğer beyin kanserinden şüpheleniyor veya bu konuda bir teşhis aldıysanız, mutlaka uzman doktorlarla iletişim kurmalı ve tedavi planınıza uymalısınız. Kanserde erken tanı, kritik bir öneme sahiptir. Düzenli randevularınızı ihmal etmeyin ve önerilen tedavi planına sadık kalın.