Safra Kesesi Hastalıkları: Belirtiler, Tanı Yöntemleri ve Tedavi Seçenekleri

İnsan sindirim sistemi, sindirim kanalında bulunan organlar ve yardımcı sindirim organları olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Sindirim kanalı; ağız, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve anüs gibi yapılar, sindirim işlevinin çoğundan sorumludur. Besinlerin hem mekanik hem de kimyasal olarak sindirilmesi, sindirilen besinlerin ince bağırsaklardan emilimi, hücreler için gerekli kalorinin temini ve atık maddelerin dışkılama yoluyla atılması, sindirim kanalı organlarıyla birlikte karaciğer, pankreas ve safra kesesi gibi yardımcı yapıların koordineli bir şekilde çalışmasını gerektirir.

İnsan sindirim sistemi, sindirim kanalındaki organlar ve yardımcı organlardan oluşur. Sindirim kanalı olan ağız, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve anüs, sindirim işlevinin büyük bölümünden sorumludur. Besinlerin hem mekanik hem de kimyasal olarak sindirilmesi, sindirilen besinlerin ince bağırsaklardan emilmesi, hücreler için gerekli kalorinin sağlanması ve atık maddelerin dışkılama yoluyla atılması için sindirim kanalı organlarının yanı sıra karaciğer, pankreas ve safra kesesi gibi sindirimi destekleyen yapıların etkin bir şekilde çalışması gerekir.

Safra Kesesi Nedir ve Ne İşe Yarar?

Sindirim sistemine yardımcı olan bir organ olarak safra kesesi, yaklaşık 10 cm uzunluğunda, 30-50 ml kapasiteye sahip ve armut şeklinde bir yapıdır. Sindirim için gerekli olan safra sıvısı karaciğerde üretilir ve bu kesede depolanır; beslenme sonrasında koledok kanalı aracılığıyla ince bağırsağın duodenum kısmına boşaltılır. Safranın temel işlevi, ince bağırsakta bulunan yağları daha küçük parçalara ayırmak ve böylece sindirim enzimlerinin yağ moleküllerini daha kolay parçalayabilmesini sağlamaktır. Safranın ince bağırsağa geçişini engelleyen safra kesesi hastalıklarında, yağların sindirimi güçleşir ve kabızlık, bağırsak tıkanıklığı, emilim bozukluğu gibi farklı sindirim problemleri görülür.

Safra Kesesi Nerededir?

Karaciğerde üretilen safra sıvısının depolanmasından ve ince bağırsağa boşaltılmasından sorumlu olan safra kesesi, karaciğerin alt ön yüzüne yapışık bir konumda bulunur. Gövdenin sağ orta kısmında, sağ meme hizasının yaklaşık 5 parmak altında yer alır. Bu nedenle, safra kesesini etkileyen hastalıklarda ağrı ve hassasiyet bu bölgede hissedilir.

Safra Kesesi Hastalıkları

Safra kesesi hastalıkları, sindirim sisteminin işleyişini doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen önemli rahatsızlıklardır. Safra kesesi ile ilişkili başlıca hastalıklar şunlardır:

Kolelitiazis (Safra kesesi taşı)

Safra kesesinde görülen taşlar genellikle kolesterol yüksekliği ve safra kesesinin hareket yeteneğinin azalmasıyla ortaya çıkar. Fazla olan kolesterol zamanla safra sıvısında birikerek taş şeklindeki yapılara dönüşür. Safra kesesinde taş olması hem karaciğerde üretilen safra sıvısının depolanmasını zorlaştırır hem de safra kesesinin hareket yeteneğini azaltarak bağırsaklara boşaltılan safra miktarını kısıtlar.

Koledokolitiazis (Safra yolu taşları)

Safra kesesinde oluşan taş zamanla safra sıvısıyla birlikte koledok kanalına ilerleyebilir; bu durumda koledokolitiazis hastalığı meydana gelir.

Akut veya kronik kolesistit (Safra kesesi iltihabı)

Safra kesesinde taşların bulunması genellikle enfeksiyona yol açarak kolesistit adı verilen durumu ortaya çıkarır. Akut kolesistit tedavi edilmezse, safra kesesinde dolaşım bozukluğuna, iltihap birikimine ve buna bağlı olarak kese duvarının delinmesine neden olabilir.

Kolanjit (Safra yollarının bakteriyel enfeksiyonu)

Safra yollarının bakteriyel enfeksiyonu oldukça ciddi bir rahatsızlıktır. Belirtileri erken fark edilmediğinde, etkin tedavi başlamazsa sepsise neden olabilir, bu da hayati tehlike arz eder.

Safra taşı ileusu

Safra kesesinde oluşan taş, safra sıvısıyla hareket ederek koledok kanalı üzerinden ince bağırsağa ulaşabilir ve burada tıkanıklık meydana getirebilir. Bu durumda bağırsak tıkanıklığına safra taşı ileusu denir.

Mirizzi sendromu

Mirizzi sendromunda büyük bir safra taşı, koledok kanalının başlangıcına yerleşerek buradaki tıkanıklığa neden olur. Tedavi edilmezse, kronik inflamasyon ve karaciğeri etkileyen kanallarda doku hasarı gibi ciddi sonuçlar doğurabilir.

Porselen safra kesesi

Safra sıvısında biriken kalsiyum mineralleri, kese duvarında sert bir tabaka oluşturur. Görünümü porselene benzediğinden bu adla anılan durum genellikle kronik safra kesesi iltihabından kaynaklanır.

Biliyer diskinezi (Safra kesesi tembelliği)

Safra kesesi tembelliği olarak bilinen bu durum, kese hareketlerinde yavaşlamaya yol açar ve safra sıvısının tam olarak boşalmasını engeller. Bu duruma yol açan faktörler tam olarak bilinmemekte, ancak kronik safra iltihabı ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.

Safra Kesesi Kanseri

Safra kesesi kanseri, nadir görülmekle birlikte genelde ileri evrelerde fark edilmektedir ve kötü prognozla sonuçlanma ihtimali yüksektir. Safra kesesi taşları ve bunlarla ilişkili kronik safra kesesi iltihabı, tedavi edilmezse kanser gelişimine neden olabilir. Bu nedenle safra kesesi hastalıkları ve belirtilerine dair doğru bilgi sahibi olmak son derece önemlidir.

Safra Kesesi Hastalıkları Belirtileri

Safra kesesi hastalıkları genellikle sindirim sistemi ile ilişkilidir, fakat bazı rahatsızlıklar uzun yıllar boyunca belirti göstermeyebilir. Bu nedenle, safra kesesi hastalıklarını erken tespit edebilmek için belirtiler hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir.

Ağrı

Safra taşı ve safra kesesi iltihabı gibi hastalıklarda, ilk şikayet sağ üst kadranda hissedilen ağrıdır. Özellikle safra taşı ve kolesistit durumlarında, sağ kürek kemiğine yayılan ağrı, ağır yemeklerden sonra sık yaşanmakta ve biliyer kolik olarak adlandırılan karın ağrısı ataklarına yol açabilir.

Bulantı, kusma

Bulantı, kusma, karında şişlik ve aşırı gaz, safra kesesi hastalıkları ile birlikte görülen belirtilerdir. Safranın ince bağırsağa boşaltılmasına engel bir durum mevcutsa, özellikle yağlı besinler tüketildikten sonra bulantı, şişlik ve kabızlık gibi sindirim sorunları artar.

Sarılık

Safra yolundaki tıkanıklık, karaciğer fonksiyonlarını etkileyerek ciltte ve gözlerde sarı bir görünüm oluşturabilir. Tıkanıklık sarılığı olarak adlandırılan bu durum, mirizzi sendromu gibi rahatsızlıkları tespit etmek için önemli belirtilerdendir.

Ateş

Enfektif hastalıklar arasında yer alan safra kesesi iltihabı, titremeli yüksek ateşe neden olabilir. Sağ üst bölgede artan ağrı ve sürekli ateş varlığı, iltihabi safra kesesi hastalıklarını gündeme getirmelidir.