Tiroid: Tanımı, Belirtileri, Teşhis Yöntemleri ve Tedavi Seçenekleri

Tiroid bezi, insan vücudunun metabolizmasında, büyümesinde ve gelişmesinde kritik bir rol oynayan hayati bir hormon bezidir. Kan dolaşımında sürekli olarak sabit miktarda tiroid hormonu bulunur ve pek çok vücut işlevinin düzenlenmesine yardımcı olur. Vücut, büyüme, gelişme ya da hamilelik gibi özel durumlarda daha fazla enerjiye ihtiyaç duyar; bu durumlarda tiroid bezi daha fazla hormon üretir. Tiroid bezi, boynun ön kısmında, ses tellerinin altında yer almakta ve kelebek biçimindedir. Ortalama 20 ila 60 gram ağırlığında olup iki lifli kapsülle çevrilidir. Dış kapsül, gırtlak kaslarına ve birçok önemli damara bağlıdır. İç ve dış kapsül arasında gevşek bağ dokusu yer alır; bu nedenle yutkunma sırasında tiroid hareket edebilir ve konumunu değiştirebilir. Tiroid dokusu, ince bağ dokusu katmanlarıyla çevrili çok sayıda küçük lobdan oluşur. Bu loblar, tiroid hormonlarını depolayan folikül adı verilen küçük kesecikler içerir. Tiroid bezi, şu üç hormonu üretmektedir:

• T3, yani triiyodotironin,
• T4,
• Kalsitonin.

C hücreleri tarafından üretilen kalsitonin, kalsiyum ve kemik metabolizmasında görev yapar. T3 ve T4 hormonları ise vücudun temel metabolizma hızını artırarak vücutta bulunan tüm hücrelerin daha fazla çalışmasını sağlar.

Tiroid Hastalıkları Nelerdir?

Tiroidbezi tarafından üretilen tiroid hormonlarının vücutta gerekenden fazla veya az bulunması, tiroid bozukluklarına yol açabilir. Tiroid bozuklukları, tiroid bezinin az (hipotiroidizm) veya fazla (hipertiroidizm) tiroid hormonu üretmesine neden olabilen çeşitli durumları içerir. Bu bozukluklar kalp atış hızını, ruh halini, enerji seviyesini, metabolizmayı, kemik sağlığını, hamileliği ve birçok diğer işlevi etkileyebilir. Tedavi gerektirmeyen küçük ama zararsız bir guatrın (bez büyümesi) yanı sıra, ileri seviye tiroid bozuklukları, hayati tehlike oluşturabilecek kanser gibi hastalıklara da neden olabilir. Tiroid hormon mekanizmasındaki sorunlar sonucunda ortaya çıkabilecek hastalıklardan bazıları şunlardır:

• Hipertiroidizm: Aşırı aktif olan tiroid bezinin fazla hormon üretmesi durumu. Kalp çarpıntısı, aşırı endişe, ısıya duyarlılık ve kiloyu korurken zorluk gibi belirtiler görülebilir.
• Hipotiroidizm: Tiroid bezinin yeterince hormon üretmemesi. Yorgunluk, soğuğa karşı hassasiyet, kabızlık, kuruyan cilt, hafıza zayıflığı ve kilo vermekte zorluk gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
• Hashimoto Tiroiditi: Otoimmün bir hastalık olarak tiroid bezinin iltihaplanmasına neden olur. Bu, guatr (büyümüş tiroid bezi nedeniyle boyunda oluşan şişlik) ile sonuçlanabilir.
• Tiroid Kanseri: Tiroid hücrelerinin kontrol dışı çoğalmasıyla birlikte ortaya çıkar. Aşırı radyasyon tedavisi gören bireylerde daha sık görülür, ancak bilinen bir risk faktörü olmayanlarda da oluşabilir.
• Kadınlarda Tiroid Bozuklukları: Hormon dengesizliği nedeniyle ergenlik, adet döngüsü, doğurganlık, hamilelik ve doğum sonrası dönemde sorunlara neden olabilir.

Tiroid Hastalıkları Neden Olur?

Tiroid bezinden salgılanan hormonlardaki sorunlar, tiroid hastalıklarının oluşmasına yol açabilir. Tiroid hastalığının türüne bağlı olarak neden olan faktörler değişiklik gösterebilir.

Hipertiroidizm Nedenleri

Tiroid hormonunun aşırı salgılanmasıyla birlikte meydana gelen hipertiroidizm, çeşitli sebeplerden kaynaklanabilir:

• Graves Hastalığı: Otoimmün bir hastalık olarak, bağışıklık sistemi çok fazla tiroid hormonu salgılamasına sebep olan antikorlar üretir.
• Tiroid Bezi Üzerindeki Nodüller: Ekstra tiroid dokusu, tiroid hormonu seviyesinin artmasına neden olabilir.
• Bazı İlaçlar: Amiodaron gibi bazı ilaçlar, düzensiz kalp atışını tedavi ederken tiroid hormonunun fazla salgılanmasına yol açabilir.

Hipotiroidizm Nedenleri

Tiroid bezinin yeterince hormon üretmemesi, hipotiroidizme yol açar. Bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırması, tiroid kanseri veya aşırı aktif tedavi sonucunda oluşan hasarlar nedeniyle bu durum oluşabilir. Hipotiroidizme neden olan bazı faktörler şunlardır:

• Bağışıklık Sistemi: Bireyin bağışıklık sistemi tiroid bezine saldırdığında, yeterince hormon salgılanamaz. Hashimoto hastalığı bu duruma örnek bir otoimmün hastalıktır.
• Hipertiroidizm Tedavisi: Bu durum için yapılan ameliyat veya radyoaktif iyot tedavisi sonucu hormonda azalma olabilir.
• İyot Eksikliği: İyot, tiroid hormon mekanizmasında önemli bir mineraldir. İyot, vücuda yeterince alınmazsa hipotiroidizme yol açabilir.
• Hipofiz Bezi Bozuklukları: Hipofiz bezi, tiroid hormonunun vücuda salınmasını kontrol eden bir bezdir. Hipofiz sorunları hormon sıklığının azalmasına yol açabilir.

Tiroid hormonlarının dengesizliği, hastalığına neden olan faktörlerin çeşitliliğini etkiler.

Tiroid Hastalıkları Belirtileri

Tiroid hastalıklarının belirtileri, hastalığın türüne bağlı olarak değişiklik gösterir. Tiroid hormonunun fazla salgılanması durumunda görülen bazı belirtiler şunlardır:

• Aşırı gerginlik ve sinirlilik,
• Uykuya dalmada zorluk,
• Yorgunluk ve halsizlik,
• Isıya karşı duyarlılık,
• Kalpte çarpıntı,
• İstenmeyen kilo kaybı.

Tiroid hormonunun az salgılanması durumundaki belirtiler ise şunlardır:

• Yorgunluk hissi,
• Soğuğa karşı hassasiyet,
• Dengeli bir diyetle bile kilo alma,
• Kabızlık,
• Kas ağrıları,
• Cilt kuruluğu,
• Kolay kırılan saçlar ve tırnaklar,
• El ve parmaklarda ağrı, uyuşma ve karıncalanma (karpal tünel sendromu).

Yukarıda belirtildiği gibi, tiroid hastalığının türüne bağlı olarak belirtiler de farklılık göstermektedir.

Tiroid Bozuklukları Nasıl Tedavi Edilir?

Tiroid hormonlarının aşırı veya yetersiz üretimi sonucu oluşan bozukluklar, hormon seviyelerini normale döndürmek için farklı tedavi yöntemleri gerektirir. Hipertiroidizm tedavisinde hormon üretimini yavaşlatacak yöntemlere ihtiyaç duyulurken, hipotiroidizm tedavisinde hormon seviyesinin artırılması gerekmektedir.

Tedavi için kullanılan bazı ilaçlar, tiroid hormon seviyesinin düzenlenmesine yardımcı olabilir. Diyet takviyeleri, doktor tavsiyesiyle kullanılan bitkisel ilaçlar ve özel egzersizler gibi tedaviler, tiroid bezinin daha iyi çalışmasına yardımcı olabilir. İleri düzeydeki tiroid hastalıklarında cerrahi müdahale gerekebilir.

Hastalıkların doğru bir şekilde tedavi edilmesi için uzman bir doktor tarafından plan yapılan bir tedavi süreci kritik öneme sahiptir. Uzman kontrolü dışındaki tedavi yöntemleri, istenen sonuçların aksine yan etkiler doğurabilir. Tiroid bozuklukları hakkında daha fazla bilgi almak istiyorsanız, bir sağlık kuruluşuna başvurmanız önerilir.