Dehidrasyon Nedir ve Nasıl Önlenir?

Yaz aylarında sıcaklık ve nem oranının artmasıyla birlikte vücut sıvı ihtiyacı, diğer mevsimlere kıyasla daha fazla olmaktadır. Vücut, dış hava sıcaklığını dengelemek için daha hızlı nefes alıp verme, terleme ve idrar yoluyla fazla ısısını atar. İnsan vücudunun yaklaşık %65’i sudan oluşur. Ortalama bir yetişkin günde 2.5 litre sıvı kaybeder. Bu sıvı kaybının yanı sıra, elektrolit dengesini sağlamak için sodyum, kalsiyum ve potasyum gibi mineraller de kaybolur. Normal koşullarda, vücut kaybettiği sıvı ve elektrolitleri gıda ve su ile geri kazanabilir. Vücut sıvı miktarındaki azalma, susuzluk hissi ile kendini gösterir. Sıvı kaybı arttığında ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir.

Dehidrasyon Tanımı

Vücudun gerekli sıvı miktarını karşılayamaması durumu dehidrasyon olarak adlandırılır. Kabaca, vücudun aşırı sıvı kaybetmesi veya yeterince sıvı almaması şeklinde tanımlanabilir. Dehidrasyon, kaybedilen sıvının miktarına göre hafif, orta ve şiddetli olarak üç gruba ayrılır. Şiddetli dehidrasyon, insan sağlığı için son derece tehlikeli bir durumdur. Dehydration derecesi, vücut belirtileri yanı sıra idrar testi, böbrek fonksiyon testleri ve kan testleri ile değerlendirilir. Özellikle çocuklar, bebekler, yaşlılar ve kronik hastalıkları olan bireyler sıvı kaybına daha fazla duyarlıdır. Yaşlılar ve bebekler, susuzluk hislerini tam olarak ifade edemedikleri için daha büyük sağlık sorunları yaşayabilirler.

Dehidrasyon Belirtileri

Günlük sıvı ihtiyacından daha az sıvı tüketen bireylerde idrar akımı yavaşlar, bu da idrar yolu enfeksiyonları ve böbrek taşı oluşma riskini artırır. Sıvı kaybı devam ettikçe, düşük tansiyon ve baş dönmesi gibi belirtiler ortaya çıkabilir. İleri derecede sıvı kaybında nabız artışı, böbrek yetmezliği, kas krampları ve bilinç kaybı görülebilir. Bu belirtiler böbrek dışında, karaciğer, beyin ve kalp gibi diğer organlarda da sorunlara yol açabilir.

Hafif Dehidrasyon Belirtileri:

• Susuzluk hissi
• Kas krampları
• Baş ağrısı
• Ciltte kuruluk ve soğukluk
• İdrar miktarında azalma ve koyu sarı idrar
• Kuru ve yapışkan ağız

Ağır Dehidrasyon Belirtileri:

• İdrar yapmada zorlanma ve çok koyu sarı veya kehribar rengi idrar
• Ciltte kuruluk ve buruşukluk
• Bilinç bulanıklığı, bilinç kaybı ve sinirlilik
• Nabızda ve nefes alımında artış
• Baş dönmesi
• Gözlerde kısılma
• Etrafa ilgisizlik ve şok durumu
• Tansiyon düşüklüğü, özellikle ayağa kalkınca tansiyonun düşmesi

Dehidrasyon Nedenleri

Su içmeyi unutmak ya da yürüyüş, seyahat veya kamp gibi aktivitelerde sağlıklı içme suyuna ulaşamama gibi basit nedenler, kaybedilen sıvının yerine konamamasına yol açabilir. Bu tür sıvı kayıpları çözümü kolay hafif dehidrasyon sebeplerindendir. Diğer sıvı kaybı nedenleri şunlardır:

• Bebekler ve çocuklarda sık rastlanan ani başlayan şiddetli ishal ve kusma
• Enfeksiyon veya güneş çarpması nedeniyle yüksek ateş
• Aşırı egzersiz veya yüksek sıcaklıkta aşırı terleme
• Diyabet gibi kronik hastalıklar nedeniyle aşırı idrara çıkma
• Böbreklerin su tutma kapasitesini kaybetmesine neden olan hastalıklar
• İdrar söktürücü, tansiyon ve antihistaminik ilaçlar
• Alkol tüketimi
• Maraton koşuları, dağcılık, triatlon gibi dayanıklılık sporları

Dehidrasyon Tedavisi

Dehidrasyon tedavisinin amacı, kaybedilen sıvı ve elektrolitlerin geri kazandırılmasıdır. Tedavi, dehidrasyonun derecesine ve sebebine göre belirlenir. Genellikle hafif ve orta derecede dehidrasyonda su tüketiminin artırılması en etkili çözüm olarak öne çıkar. Aşırı egzersiz sonucunda oluşan sıvı kayıplarında ise elektrolit içeren içecekler tercih edilebilir. Şiddetli de hidrasyon durumunda, hastanın derhal bir sağlık kuruluşuna götürülmesi ve tedavisinin uzman bir doktor tarafından yapılması gerekmektedir.

Not: Dehidrasyon teşhisi ve tedavisi için aile hekiminiz veya dahiliye uzmanınıza başvurabilirsiniz. Çocuklarda yaşanan dehidrasyon problemleri için çocuk sağlığı uzmanlarına başvurulması önem taşır. Hastanın kaybettiği sıvı ve elektrolitler damar yoluyla verilebilir; kritik durumlarda hastanın hastaneye yetiştirilmesi büyük önem taşır.