Guatr Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Hakkında Bilgi

Guatr Nedir?

Tiroid bezinin anormal şekilde büyümesiyle gelişen bir hastalıktır. Tiroid bezi, boynun ön kısmında bulunan kelebek şeklindeki bir yapıdır ve T3 (triiyodotironin) ile T4 (tiroksin) hormonlarını üreterek vücudun metabolizma hızını yönetir. Guatr, iyot eksikliği, hormonal dengesizlikler, genetik faktörler veya otoimmün hastalıklar gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Guatr, yalnızca bezin büyümesine neden olan bir durum olan ötiroid guatr olarak adlandırılabilirken; hipotiroidi (tiroid hormonu eksikliği) veya hipertiroidi (fazla tiroid hormonu üretimi) ile birlikte görülebilir. Küçük boyutlardaki guatr vakaları genellikle belirti vermez, fakat büyük guatr hallerinde boyunda şişlik, baskı hissetme, yutkunma zorluğu ve nefes darlığı gibi belirtiler görülebilir.

Guatr Türleri Nelerdir?

Tiroid bezinin büyümesine neden olan etkenlere ve hastalığın seyrine göre farklı türlere ayrılır. Bazı guatr türleri hormonal dengeyi etkilemeden bezin büyümesine yol açarken, bazıları tiroid hormonlarının fazla ya da az üretilmesine neden olabilir. Guatrın sınıflandırılması, işlevsel ve yapısal özelliklerine göre gerçekleştirilir. Örnek olarak, iyot eksikliğine bağlı guatr, toksik guatr, nodüler guatr ve otoimmün guatr gibi çeşitli çeşitleri mevcuttur. Hangi guatr türünün olduğu, hastada görülen belirtilere ve yapılan testlere dayanarak belirlenmektedir. Yapısal guatr türleri şunlardır:

• Basit (Non-Toksik) Guatr: Tiroid bezinin büyümesine rağmen hormon üretimini normal seviyelerde tutan bir guatr türüdür. Genellikle iyot eksikliği veya genetik faktörlerden kaynaklanır.
• Nodüler Guatr: Tiroid bezinde bir veya daha fazla nodül (küçük kitle) oluşması ile karakterizedir. Bu durum tek nodüllü (soliter nodül) veya çok nodüllü (multinodüler guatr) olabilir.
• Diffüz Guatr: Tiroid bezinin eşit ve düzgün bir şekilde büyüdüğü guatr türüdür. Bu durumda tiroid dokusu homojen bir biçimde genişler ve nodüller bulunmaz.

Fonksiyonel guatr türleri aşağıdaki gibidir:

• Hipotiroidi ile Birlikte Görülen Guatr: Tiroid bezi yeterli hormon üretemez ve metabolizma yavaşlar. Bu durum, Hashimoto tiroiditi gibi otoimmün hastalıklar yüzünden gelişebilir.
• Hipertiroidi ile Birlikte Görülen Guatr: Tiroid bezi aşırı hormon üretir ve bu da metabolizmanın hızlanmasına sebep olur. Graves hastalığı gibi otoimmün hastalıklar bunun nedenleri arasındadır.
• Ötiroid Guatr: Tiroid bezi büyüdüğü halde, hormon seviyeleri normaldir.

Guatr türleri aynı zamanda nedenlerine göre de sınıflandırılabilir:

• İyot Eksikliğine Bağlı Guatr: Dünyada en yaygın guatr türlerinden biridir. Vücut yeterince iyot alamadığında tiroid bezi büyümeye başlar ve daha fazla hormon üretmeye çalışır.
• Otoimmün Guatr: Bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırması sonucunda oluşur. Hashimoto tiroiditi (hipotiroidiye yol açar) ve Graves hastalığı (hipertiroidiye neden olur) bu grup içindedir.
• Toksik Guatr: Tiroid bezinin aşırı aktif olduğu ve fazla hormon ürettiği durumdur. Genellikle hipertiroidiye yol açmaya sebep olur ve çarpıntı, kilo kaybı ve terleme gibi belirtiler gösterir.
• Gebelik Guatrı: Hamilelik döneminde meydana gelen hormonal değişikliklerle bağlantılı olarak tiroid bezinin geçici olarak büyümesidir.

Guatr Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler, tiroid bezinin büyüklüğüne, hormon seviyelerine ve altta yatan nedenlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Küçük boyutlu guatrlar çoğunlukla belirti vermemekle birlikte, büyüdüklerinde nefes alma ve yutkunma zorluğu gibi fiziksel rahatsızlıklara yol açabilir. Ayrıca, tiroid hormonlarının eksikliği (hipotiroidi) veya fazlalığı (hipertiroidi) metabolizmayla ilgili çeşitli belirtilere neden olabilir. Hipotiroidide yorgunluk, kilo alımı ve cilt kuruluğu dikkati çekerken; hipertiroidide hızlı kilo kaybı, çarpıntı ve aşırı terleme meydana gelir. Guatrın belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Boyunda gözle görülür bir şişlik veya kitle hissi.
• Yutkunmada zorluk, yemek yerken boğazda takılma hissi.
• Nefes darlığı ve boğazda baskı hissi (büyük guatr vakalarında).
• Ses kısıklığı veya seste kalınlaşma.
• Boyun bölgesinde rahatsızlık hissi veya ağrı.
• Kronik yorgunluk ve halsizlik hissi.
• Ciltte kuruluk, solgunluk ve saç dökülmesi.
• Ani kilo alımı ve metabolizmanın yavaşlaması.
• Soğuğa karşı aşırı hassasiyet.
• Depresif ruh hali, unutkanlık ve konsantrasyon güçlüğü.
• Bağırsak hareketlerinde yavaşlama ve kabızlık.
• Hızlı kilo kaybı ve artan iştah.
• Çarpıntı, hızlı veya düzensiz kalp atışları.
• Aşırı terleme ve sıcaklığa karşı hassasiyet.
• Sinirlilik, huzursuzluk ve anksiyete.
• Ellerin titremesi (tremor).
• Bağırsak hareketlerinin hızlanması ve ishal.

Guatr belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bazı durumlarda uzun süre belirti vermeden ilerleyebilir. Boyunda şişlik, nefes darlığı veya metabolizma ile ilgili anormal değişiklikler fark edildiğinde guatr olup olmadığını öğrenmek için bir doktora başvurulmalıdır.

Guatr Teşhisi Nasıl Olur?

Doktor, boyunda şişlik, nefes darlığı, yutkunma zorluğu, çarpıntı veya kilo değişimlerinin varlığına ilişkin sorular sorar. Fiziksel muayene sırasında tiroid bezinin boyutu ve hassasiyeti gözlemlenir. Kesin tanı koymak için kan testleri yapılır ve tiroid hormon seviyeleri (TSH, T3, T4) ölçülerek tiroid bezinin düzgün çalışıp çalışmadığı belirlenir. İyot eksikliği olasılığından şüphelenilirse iyot seviyeleri de kontrol edilebilir. Tiroid ultrasonu, bezin boyutunu ve nodüllerin varlığını tespit etmek amacıyla kullanılır. Nodül tespit edilirse, ince iğne aspirasyon biyopsisi ile nodülün iyi huylu mu kötü huylu mu olduğu belirlenir. Gerektiğinde tiroid sintigrafisi ile tiroid bezinin aktivitesi detaylı bir şekilde değerlendirilir.

Guatr Tedavisi Nasıl Olur?

Hafif ve hormon seviyelerini etkilemeyen guatr vakalarında doktor sadece düzenli takip ve iyot takviyesi önerebilir. Hipotiroidi veya hipertiroidi ile birlikte görülen guatr vakalarında ise tiroid hormon seviyelerini dengelemek için ilaç tedavisi uygulanır. Eğer guatr oldukça büyükse ve hastanın nefes almasını veya yutmasını zorlaştırıyorsa, cerrahi müdahale (tiroidektomi) gerekli hale gelebilir. Hipertiroidi nedeniyle oluşmuş guatr durumlarında radyoaktif iyot tedavisi uygulanarak tiroid bezi küçültülmeye çalışılır. Nodüler guatr durumunda ise iyi huylu nodüller düzenli takip edilirken kötü huylu nodüller için cerrahi müdahale gerekebilir.