Heimlich Manevrası Nedir ve Nasıl Yapılır?

Heimlich manevrası, boğulma durumlarında uygulanan etkili bir ilk yardım müdahalesidir. Hem yetişkinler hem de çocuklar için, boğaza kaçan ve solunumunu engelleyen maddelerin çıkarılmasında kullanılır. Bu manevra, karın bölgesine baskı yaparak gerçekleştirilir. Hızlı bir şekilde hayat kurtarabilen bir yöntemdir, ancak her boğulma vakasında uygulanmamalıdır. Heimlich manevrası yalnızca kendi kendine nefes alamayan, bilinci açık olan bireylerde usulüne uygun şekilde yapılmalıdır.
Bu manevra, adını bulan doktorun ismiyle anılmaktadır ve göğüs kafesinin altından hızlıca yukarı doğru baskı yaparak yabancı bir maddeyi yemek borusundan çıkarmaya yöneliktir. Heimlich manevrası, boğulma olaylarında öncelikli bir ilk yardım tekniği olarak kabul edilir. Boğulma, bir bireyin boğazını veya soluk borusunu (tıbbi ismiyle trakea) oyuncak, gıda veya başka bir yabancı madde ile tıkaması sonucu nefes alamadığı durumu ifade eder. Bu manevra, yetişkinlerde ve çocuklarda farklı uygulama yöntemlerine sahiptir.

Heimlich Manevrası Hangi Durumlarda Kullanılır?

Heimlich manevrasını uygulamadan önce, kişinin üst solunum yolunun tıkanmış olması gerektiği unutulmamalıdır. Yani, kişi bir yabancı cisim nedeniyle nefes almakta zorlanıyorsa ve boğuluyorsa bu manevra uygulanmalıdır. Boğulan kişi konuşamaz, öksürmekte zorluk çekebilir ve nefes alamaz. Bu durum, solunum yolu tıkanıklığının ciddi olduğu ve kişinin hayatının tehlikede olduğu durumlarda Heimlich uygulanır.

Ancak bazı durumlarda bu manevranın uygulanması zarardan çok zarar verebilir. Örneğin, boğulan kişi konuşabiliyorsa, güçlü bir şekilde öksürebiliyorsa ya da yeterince nefes alabiliyorsa, bu manevra ya da diğer solunum yolu teknikleri kullanılmamalıdır. Eğer boğulan kişinin bilinci kapandıysa ve tepki vermiyorsa Heimlich manevrası uygulanmamalıdır. Sadece bilinci açık ve aynı zamanda boğulma durumu yaşayan kişiye bu manevra yapılabilir.

Bir kişinin boğulup boğulmadığını genellikle jestleri ile anlayabilirsiniz. Eğer bu tür işaretler görüyorsanız, kişinin boğulmuş olabileceğini değerlendirme yapabilirsiniz. Ayrıca, kişiye “Boğuluyor musun?” diye sormak da önemlidir. Bazen, boğulan bir kişi öksürebilir fakat yeterince nefes alamadığı için yardım istemesi veya durumu anlatması mümkün olmayabilir. Solunum yolu tıkanıklığı nedeniyle kişinin sesleri yalnızca nefes alabilecek kadar düşük bir düzeye gerileyebilir. Boğulma durumunu ifade eden evrensel bir hareket olan, elleri yukarı kaldırıp boğazı sıkma hareketi sıklıkla bu durumu belirtmek için kullanılır.

Kişinin boğulduğundan emin olduktan sonra, eğer o kişi yine de nefes alabiliyor, konuşabiliyor veya öksürebiliyorsa, Heimlich manevrasına başvurulmaz. Genellikle, kişiyi öksürmeye teşvik etmek daha iyi bir seçenektir çünkü güçlü bir öksürük, hava yolundaki yabancı cismi serbest tutabilir. Heimlich manevrasını sadece kişinin hayatı tehlikede olduğunda uygulamak daha sağlıklıdır.

Heimlich Manevrası Nasıl Yapılır?

Heimlich manevrasının nasıl yapılacağını öğrenmek, uygulamanız gereken adımları anlamak açısından önemlidir. Bu manevra, uygulandığı kişiye bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Şunlar farklı adımlar izlenmesi gereken bireylerdir:

• Hamile olmayan bir birey,
• Çocuklar,
• Hamile bir kadın ya da kişinin kendisi.

Manevra uygulandıktan sonra, her durumda o kişi tıbbi yardım almalıdır. Tıbbi yardım, Heimlich manevrasının ve boğulma tehlikesinin ardından, boğazda ve solunum yollarında herhangi bir fiziksel hasar meydana gelmediğinden emin olmak amacıyla gereklidir.

Hamile olmayan bir yetişkin üzerinde Heimlich manevrası uygulamak için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

1. Kişinin ayağa kalkmasını sağlayın.
2. Kendinizi kişinin arkasında konumlandırın.
3. Kişiyi öne doğru eğdirin ve avucunuzun içiyle sırtına beş vuruş yapın.
4. Kişinin arkasında durarak kollarınızı karnının etrafına koyun.
5. Bir elinizi yumruk yapın ve diğer elinizi sıkıca yumruğun etrafına sarın.
6. Yumruğun başparmak tarafını kişinin göğüs kafesinin hemen altına ve göbek deliğinin yaklaşık 5 ila 6 santimetre yukarısına yerleştirin.
7. Ellerinizi keskin ve hızlı bir şekilde beş kez içeri ve yukarı doğru itekleyin.
8. Heimlich uygulayan kişi, yabancı cisim solunum yolundan çıkana ve kişi kendi kendine nefes alabilene kadar ya da kişi öksürene kadar bu adımları tekrarlamalıdır.
9. Eğer kişi bilinçsiz hale gelirse, CPR (kardiyopulmoner resüsitasyon) uygulanmaya başlanmalıdır.
   

Alternatif olarak, kişi diz çökerek, kişi ayağa kalkamıyorsa kafasına bakacak şekilde beline biner gibi oturarak yumruğunu, ayakta dururken yapılacağı gibi içe ve yukarı doğru iterek solunum yolunu açmayı deneyebilir.

Heimlich manevrası yaparken kişinin manevraya ihtiyaç duyup duymadığını değerlendirmek oldukça önemlidir. Boğuluyor gibi görünen bir kişi bilinci yerindeyse ve öksürüyorsa, yutulan nesneyi kendi kendine çıkarabilme potansiyeline sahiptir. Kişinin bilinci açıksa ve yabancı cisimden kaynaklanan solunum yolu tıkanıklığı varsa, Heimlich manevrası uygulanabilir.

Heimlich manevrasını çocuklara da uygulayabilirsiniz. Eğer çocuk 5 yaşından küçükse ya da 45 kilonun altındaysa, uygulamanız gereken yöntem biraz değiştirilmelidir. Manevrayı uygulayacak kişi, çocuğun seviyesine inmek için çocuğun arkasında diz çöker ve ardından tipik Heimlich manevrasından daha az kuvvetle itmeler yapmalıdır.

Hamile bir kişi boğulduğunda, Heimlich manevrası onu kurtarabilir. Normal yetişkinler için uygulanan manevraya benzer şekilde, hamile ve obez olan bireylerde uygulayıcı ellerini kişinin gövdesinin biraz yukarısına, göğüs kemiğinin tabanı etrafında yerleştirmelidir. Eğer kişi bilinçsizse, Heimlich manevrasına başlanmaz. Uygulayıcı, önce kişiyi sırt üstü yatırır ve parmaklarıyla süpürme hareketi yaparak hava yolunu temizlemeye çalışır; eğer takılan nesneyi çıkaramıyorsa, CPR’a geçer.

Eğer kişi yalnızsa ve bir yabancı cismin solunum yolunu tıkadığını fark ederse, kendi kendine Heimlich manevrasını uygulayabilir. Yalnız olduğunuzda ve boğuldunuz sanıyorsanız, bu adımları izleyerek Heimlich manevrası ile solunum yolunuzu açmayı deneyebilirsiniz:

1. Bir elinizi yumruk yapın ve diğer elinizi sıkıca etrafına sarın.
2. Yumruğu, başparmak tarafı içe gelecek şekilde göbeğinizin hemen üzerine, göğüs kafesinin altına yerleştirin.
3. Yumruğunuzu diğer elinizle kavrayın.
4. Ellerinizi keskin ve hızlı bir şekilde beş kez içeri ve yukarı doğru itin.
5. Nesne dışarı atılana ve kendi başınıza nefes alabilene kadar veya öksürebilene kadar bu işlemi tekrar edin.

Ayrıca alternatif olarak bir korkuluk, sandalye ya da masa kenarına yaslanarak bu manevrayı denemek de mümkündür. Üst karın bölgenizi keskin ve hızlı bir şekilde yasladığınız sert kenara doğru iterek, nesneden kurtulana (yani solunum yolundan çıkana) kadar bu işlemi tekrarlayabilirsiniz.

Tüm bu işlemleri değerlendirmek için ilk yardım bilgisine sahip olmak çok önemlidir. Bu konudaki bilgilere ulaşmak veya boğulma tehlikesinin ardından solunum yolunun değerlendirildiğinden emin olmak için en yakın sağlık kuruluşuna başvurmayı düşünebilirsiniz.

Heimlich Manevrası Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Manevranın kime uygulanacağına karar vermek çok önemlidir. Eğer boğulan kişinin bilinci yerindeyse, konuşabiliyor veya öksürebiliyorsa, Heimlich manevrasının yapılması önerilmez. Ayrıca uygulanan kişinin bilincinin açık olması gerekmektedir. Bilinç kapalı durumda, CPR uygulamak daha uygundur.

İlk yardım, titizlik ve detay gerektiren bir alandır. Bu nedenle, bu tür müdahaleler bilinçsizce yapıldığında, iyi niyetle bile olsa zarar verebilir. Acil bir durumda 112’yi aramayı unutmayın.

Bebeklerde Heimlich Manevrası Nasıl Yapılır?

Heimlich manevrasını bebeklere uygulamak genellikle önerilmez. 12 ay ya da daha küçük bebeklerde bu manevranın kullanılması yerine, sırt darbeleri ile solunum yollarının açılması hedeflenir. 1 yaşından küçük bir bebekte bu yöntemi uygulamak için izlenmesi gereken adımlar şunlardır:

1. Bebeği, göğsü ön kolunuzun üzerinde olacak şekilde yüzüstü çevirin.
2. Bebeğin başının vücudundan aşağıda olduğuna dikkat edin.
3. Avuç içi ile bebeğin kürek kemiklerinin arasından beş kez vurun; vuruşlar sert olmalı ancak yaralanmaya neden olabilecek kadar güçlü olmamalıdır.
4. Bebeğin ağzını kontrol edip görünür nesneleri dikkatlice çıkarın.
5. Eğer hava yolları tıkanmaya devam ediyorsa, bebeği yüzü yukarı ve başı aşağı gelecek şekilde çevirin ve ikinci ve üçüncü parmaklar ile bebeğin göğüs kemiğine (sternum) içe ve yukarıya doğru beş itiş yapın.
6. Görünür nesneleri kontrol etmek için bebeğin ağzını tekrar gözden geçirin.
7. Solunum yolundaki cisim serbest kalana kadar ya da bebek bilinçsiz hale gelene kadar işlemi tekrarlayın.
8. Bebek bilinçsiz hale gelirse, CPR’a geçin.

Acil yardım, yalnızca yeterli bilgiye sahip kişiler tarafından yapılmalıdır. Acil bir durumda 112’yi aramak ve en yakın sağlık kuruluşuna başvurmak en doğru yoldur.