Rota Virüsü: Tanımı, Bulaşma Yolları, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Rota virüsü, özellikle 5 yaş altındaki çocuklarda sıkça görülen bir viral enfeksiyon türüdür ve ishale yol açmaktadır. Araştırmalar, her yıl dünya genelinde yaklaşık 100 milyonun üzerinde rota virüs kaynaklı gastroenterit vakası yaşandığını ortaya koymaktadır. Günümüzde rota virüsüne karşı birçok aşı bulunmaktadır ve aşılamalar düzenli bir şekilde yürütülmektedir. Ancak, bu hastalık hâlâ önemli bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Rota virüsünün belirtileri, bulaşma yolları ve tedavi yöntemleri hakkında daha fazla bilgi almak için yazının devamını okuyabilirsiniz.

Rota Virüsü Nedir?

Rota virüsü, Reoviridae ailesine ait çift sarmallı bir RNA virüsüdür. İçinde 9 farklı tür barındıran rota virüsleri arasında en sık enfeksiyon oluşturan grup, Rotavirüs A’dır. Genellikle 6-24 ay aralığındaki çocuklarda görülmesine karşın, yetişkinlerde de enfeksiyon olabilir. Araştırmalar, enfeksiyonun ılıman iklimlerde kış aylarında, tropikal iklimlerde ise her mevsim görüldüğünü göstermektedir. Rota virüsü, dünya çapında başta çocuklar olmak üzere toplum sağlığını tehdit eden önemli bir sorun teşkil etmektedir. Bu nedenle enfeksiyonun önlenmesi ve tedavisi global sağlık açısından kritik bir öneme sahiptir.

Rota Virüsü Nasıl Bulaşır?

Rota virüsü, henüz ishali başlamadan dışkıda bulunabilir. Dışkıda bulunan virüs, banyodan sonra veya bebek bezi değiştirildikten sonra ellerin yeterince yıkanmaması sonucu diğer yüzeylere kolayca yayılabilmektedir. Dışkı ile kirlenmiş yiyecek ve içeceklerin tüketilmesi, enfeksiyonun ana bulaşma yolunu oluşturur. Bu durum, fekal-oral yol ile bulaşma olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca, rota virüsü ile enfekte olmuş bir bireyin vücut sıvıları da hastalığın bulaşmasına sebep olabilir.

Rota Virüsü Belirtileri Nelerdir?

Rota virüsü enfeksiyonunun kuluçka süresi değişkenlik gösterse de genellikle virüsün bulaşmasının ardından 2-4 gün içinde belirtiler ortaya çıkar. Rota virüsü birkaç farklı belirti ile kendini gösterebilir. Bunların en yaygınları arasında ishal ve kusma yer almaktadır. Rota virüsü enfeksiyonunun başlıca belirtileri şunlardır:

• Kuluçka süresinin ardından ani ateş ve kusma,
• Ateş ve kusmanın ardından ortaya çıkan ishal,
• Yorgunluk,
• Karın ağrısı,
• Sinirlilik hali

Yukarıda belirtilenlerin yanı sıra, erken dönem tedavi yapılmadığında ishal, kusma ve yüksek ateş vücudun sıvı-elektrolit dengesizliğine ve dehidrasyona yol açabilir. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde dehidrasyon belirtileri fark edildiğinde acilen en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Dehidrasyonun en yaygın belirtileri şunlardır:

• Daha az idrara çıkma,
• Ağız kuruluğu,
• Baş dönmesi,
• Zihin bulanıklığı,
• Bebek ve çocuklarda ağlarken gözyaşının az olması,
• Uyku düzensizliği ve huzursuzluk

Rota Virüsü Nasıl Teşhis Edilir?

Rota virüsü, diğer patojenlerden ayırt edebilmek için laboratuvar ortamında mikrobiyolojik inceleme gerekmektedir. Dışkı örneği üzerinden rota virüsünün teşhisi yapılabilir. Ancak ishalin tedavisinde temel amaç dehidrasyonu önlemek olduğundan, genellikle ayırıcı tanıya ihtiyaç duyulmayabilir.

Rota Virüsü Tedavisi

Rota virüsü ile enfekte olan, bağışıklık sistemi kuvvetli bireylerde hastalık genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Ancak şu anda rota virüsüne karşı özel bir ilaç geliştirilmemiştir. Bununla birlikte, enfeksiyon semptomlarını hafifletmeye yönelik tedavi yöntemleri uygulanabilir. Hastalık, yoğun ishal ve kusma ile sınırlı olduğundan, öncelikle bu semptomların neden olabileceği komplikasyonları önlemek önemlidir. Bu duruma bağlı olarak alanında uzman bir doktor tarafından bazı ilaçlar reçete edilebilir. Şiddetli sıvı kaybı durumunda hastanede tedavi gerekebilir. Rota enfeksiyonu ile başa çıkmanın en iyi yolu bol sıvı tüketmektir. Peki, rota virüsü semptomları gösteren bireyler ne yapmalıdır? Rota enfeksiyonuna yönelik öneriler aşağıdaki gibidir:

• Virüs ile enfekte bir bebek, sık sık emzirilmelidir; bu durum dehidrasyon riskini azaltır.
• Şekerli ve yağlı gıdalar, ishal ve kusmanın şiddetini artırabileceğinden hastalık süresince bunlardan kaçınılmalıdır.
• Çorba gibi sıvı gıdaların tüketimi, semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir.
• Çocuklara düzenli olarak su verilmesi önemlidir.

Ek olarak, ciltte solukluk, ağız kuruluğu, az idrar çıkışı gibi belirtiler gözlemlendiğinde, zaman kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Rota Virüsü Aşısı

Rota virüsünden korunmanın en etkili yolu aşılamadır. Bu aşıların özellikle çocuklara ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireylere uygulanması önerilir. İlk kez 2006 yılında kullanılmaya başlanan rota virüsü aşıları, günümüzde hastaneye yatış oranlarını ciddi oranda azaltmıştır. Türkiye’de rota virüsüne karşı uygulanan iki ruhsatlı aşı bulunmaktadır. Bu aşılardan biri, virüse karşı 5 antijen içerir ve 3 doz şeklinde uygulanır. Genellikle bebek 2, 4 ve 6 aylık olduğunda uygulanır; son dozun, bebek 24 aylık olmadan yapılması önerilmektedir.

Türkiye’de uygulanan diğer ruhsatlı aşı ise 2 doz şeklinde sunulmakta ve enfeksiyona karşı 1 antijen içermektedir. Bu aşı, 2 ve 4 aylıkken uygulanır. Her iki aşının da ağızdan uygulanması bebeklerde kolaylık sağlamaktadır. Aşı sonrasında diğer aşılarda görülen bazı hafif yan etkiler ortaya çıkabilir. Bu yan etkiler arasında şunlar yer alabilir:

• İshal,
• Kusma,
• Hafif ateş,
• Halsizlik

Nadir durumlarda aşı sonrasında şiddetli karın ağrısı, ishal ve kanlı dışkı gözlemlenebilir; bu durumlardaki acil sağlık başvurusu önemlidir.

Rota virüsü, bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde dehidrasyona bağlı ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Hastalığa yönelik özel bir tedavi olmamakla birlikte, enfeksiyondan korunma önceliklidir. Bu nedenle, özellikle okul çağındaki çocuklara hijyen eğitimi verilmesi büyük önem taşır. Aşı programlarında rota virüsü aşısının yer alması da önerilmektedir. Eğer kendinizde veya çocuğunuzda ishal, kusma gibi belirtiler ortaya çıkarsa, zaman kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurmayı ihmal etmeyin.