Bipolar Bozukluk: Tanımı, Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Bipolar bozukluk, eski adıyla manik depresif bozukluk, duygusal dalgalanmalar ve aşırı ruh hali değişimlerine yol açan, iki uçlu bir psikiyatrik rahatsızlıktır.

Bipolar bozukluk, duygusal yükseklik ve düşüklüklerle karakterizedir; bu durum manik veya hipomani dönemleri ile depresyon dönemlerini kapsar. Kişi, depresyon dönemlerinde mutsuz, karamsar ve umutsuz hissedebilir, ilgi alanlarına karşı kayıtsızlaşabilir. Mani veya hipomani dönemlerinde ise heyecanlı, enerjik veya fazla sinirli olabilir. Bu keskin ruh hali dalgalanmaları; kişinin uyku, enerji, aktivite, düşünme ve davranış yeteneklerini olumsuz etkileyebilir. Ruh hali değişimleri yıl içinde birkaç kez görülebileceği gibi daha nadir de ortaya çıkabilir. Çoğu hastada ataklar arasında bazı duygusal belirtiler devam ederken, bazılarında ise hiç semptom olmayabilir. Bipolar bozukluk, kronik bir rahatsızlık olup yaşam boyu sürer. Ancak, doktorun önerdiği tedavi planına uyularak ruh hali değişiklikleri ve diğer belirtiler kontrol altına alınabilir. Genellikle tedavi, ilaçlar ve psikoterapi ile yapılmaktadır.

Bipolar Bozukluk Nedir?

Bipolar bozukluk, ruh hali, konsantrasyon ve günlük işlevselliği etkileyen bir mental sağlık sorunudur. Üç ana türü bulunmaktadır. Her türde, ruh hali, enerji ve etkinlik seviyelerinde belirgin değişiklikler yer alır. Manik dönemler, aşırı neşeli, öfkeli veya aşırı enerjik dönemler; depresif dönemler ise derin üzüntü, kayıtsızlık veya umutsuzluk hisleri ile karakterizedir. Daha az şiddetli duygu yükselmeleri ise hipomanik dönemler olarak adlandırılır. Bipolar bozukluk alt türleri şunlardır:

1. Bipolar I Bozukluğu: Minimum 7 gün süren manik dönemlerle ya da acil hastaneye yatışı gerektirecek kadar ağır manik belirtilerle karakterizedir. Ayrıca genellikle en az 2 hafta süren depresif dönemleri de içerir. Manik ve depresif belirtilerin aynı anda görüldüğü karışık dönemler de gözlemlenebilir. Yıllık dört veya daha fazla atak, hızlı sikluslu bipolar bozukluk olarak adlandırılır.
2. Bipolar II Bozukluğu: Bir depresif ve bir hipomanik atak ile tanımlanır. Ataklar, Bipolar I bozukluğundaki manik dönemlerden daha az şiddetlidir.
3. Siklotimik bozukluk: Hipomanik veya depresif atakların yoğunluğunun daha düşük olduğu dönemlerle karakterizedir.
4. Tanımlanmış ve tanımlanmamış diğer bipolar ve ilişkili bozukluklar: Bu grupta yer alan belirtiler, önceden tanımlanan üç kategoriye uymayan durumları kapsar.

Bipolar bozukluk tanısı genellikle ergenliğin sonları veya erken yetişkinlikte konur. Bazen çocuklarda da belirtiler görülebilir. Belirtiler zamanla değişkenlik gösterebilir, fakat genellikle tedavi gerektirir. Doktorun önerdiği tedavi planına uymak, hastaların belirtilerini yönetmelerine yardımcı olmaktadır.

Bipolar Bozukluk Neden Olur?

Hastalığın kesin nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır, ancak kalıtsal bir faktör olabileceği düşünülmektedir. Bipolar bozukluk, en yüksek kalıtsal aktarım riski olan psikiyatrik bozukluklar arasında yer alır. Bipolar bozukluğu olan kişilerin üçte ikisinde en az bir yakın akrabasının da aynı tanıyı taşıdığı gözlemlenmiştir. Ancak, birinci derece akrabalarda bipolar bozukluk bulunması, kişinin de aynı hastalığı mutlaka yaşayacağı anlamına gelmez. Araştırmalar, durumu etkileyebilecek bazı ek faktörleri de belirtmektedir:

• Beyindeki yapısal değişiklikler: Bipolar bozukluğu olan bireylerde bazı beyin yapılarında küçük farklılıklar gözlemlenmiştir. Ancak bu farklılıklar görüntüleme yöntemleriyle tespit edilemez.
• Stres veya travma: Yakın birinin kaybı, ağır bir hastalık, boşanma ya da finansal sorunlar gibi yaşamında stresli olaylar, manik veya depresif bir atağı tetikleyebilir.

Bipolar Bozukluk Teşhisi Nasıl Konulur?

Eğer aile hekiminiz bipolar bozukluk belirtisi gördüğünde, genellikle sizi ruh sağlığı alanında uzmanlaşmış bir psikiyatrist ile yönlendirir. Psikiyatrist, öncelikle şikayetlerinizi dinler ve semptomlarınızı detaylıca sorgular. İzninizle bir yakınızla konuşarak daha fazla bilgi almaya çalışabilir. Doktor, belirtilere neden olabilecek yatan başka bir hastalık olup olmadığını tespit etmek için fiziksel muayene yapır ve bazı testler isteyebilir.

Bipolar Bozukluk ile Birlikte Ortaya Çıkan Belirtiler

Bipolar bozukluk tanısı konulabilmesi için, bireyin en az bir mani veya hipomani dönemi geçirmiş olması gerekmektedir. Her iki durumda; heyecan, dürtüsellik ve yüksek enerji öne çıkar. Ancak hipomani belirtileri, maniye göre daha az şiddetlidir. Mani, bireyin iş veya evdeki günlük yaşantısını daha fazla etkileyebilirken; hipomani günlük yaşamda çok fazla kesintiye sebep olmaz, fakat yine de rahatsız edici olabilir. Ayrıca, birçok bireyde büyük depresif belirtiler de eşlik edebilir. Aşağıda, manik ve depresif dönemlerde görülen belirtiler detaylandırılmıştır.

Manik veya Hipomanik Dönem Belirtileri:

• Duygusal yükseliş, aşırı mutlu veya rahatsız edici derecede öfkeli hissetme
• Yüksek enerji ve aşırı aktivite
• Uyku ihtiyacında azalma
• Birçok konuda hızlı konuşma ve düşünce toplanması
• Aynı anda birden fazla şey yapabileceğini düşünme
• Yiyecek, içecek veya diğer hazlarla aşırı ilgilenme
• Önemli, yetenekli veya güçlü hissetme

Depresif Dönem Belirtileri:

• Derin üzüntü, karamsarlık veya endişe hissetme
• Huzursuzluk veya yavaşlama
• Uyku sorunu, erken uyanma veya aşırı uyku
• Yavaş konuşma, sürekle ifade bulamama veya unutkanlık
• Basit işleri bile yapamayacak gibi hissetme
• Tüm faaliyetlere karşı ilgi kaybı
• Umutsuzluk ve değersizlik hissi, intihar düşünceleri

Bipolar Bozukluk Tedavisi

Bipolar bozukluk için kesin bir iyileşme sağlayan bir tedavi henüz mevcut değildir. Tedavi, semptomları kontrol altına almak üzerine odaklanır. Bipolar bozukluğun başlıca tedavi yöntemleri, ilaç kullanımı ve psikolojik danışmanlığın (psikoterapi) dahil olduğu süreçleri içerir. Ayrıca, eğitim ve destek gruplarının katılımı da olumlu katkıda bulunabilir. Tedavi, bireyin ihtiyaçlarına göre şekillenir ve şunları içerebilir:

• İlaçlar: Ruh halindeki aşırı iniş ve çıkışları önlemek amacıyla tedavi edilir. İlaç kullanımı, sadece atak dönemlerinde değil, belirtisiz ara dönemlerde de devam eder ve genellikle yaşam boyu sürdürülür.
• Madde bağımlılığı tedavisi: Bipolar bozukluğu kontrol edebilmek için, varsa bağımlılık problemlerinin iyileştirilmesi önemlidir.
• Hastaneye yatış: Tehlikeli davranış veya intihar eğilimi gibi durumlarda hastaneye yatış gerekebilir.
• Psikoterapi: Psikoterapi, bipolar bozukluk tedavisinin önemli bir parçasıdır ve bireysel ya da grup oturumları şeklinde uygulanabilir.
• EKT (Elektrokonvülsif tedavi): Özellikle şiddetli semptomlar, intihar eğilimi veya psikotik belirtiler durumlarında kullanılabilen bir tedavi yöntemidir. EKT, etkili sonuçlar sağlayabilen kısa süreli bir tedavi şeklidir.

Eğer kendinizde bipolar bozukluk belirtileri gözlemliyorsanız, bir sağlık kuruluşuna başvurarak bir psikiyatristten yardım almanızı öneririz.