Balgam: Tanımı, Teşhisi ve Tedavi Yöntemleri

Balgam, solunum yollarında koruyucu bir astar işlevi gören mukus tabakasının bir sonucudur. Bu mukus tabakası, bölgenin kurumasını önler ve tahrişi engeller. Dış ortamdaki toz ve polen gibi yabancı maddelere karşı vücudu savunur. Mukus tabakası, çeşitli nedenlerle renk ve yapı değiştirerek balgamı oluşturur. Genellikle zararsızdır, ancak bazen farklı sağlık sorunlarının belirtisi olabilir. Solunum yolu ve akciğer hastalıkları, tahriş ve enfeksiyonlar durumunda balgam miktarında artış gözlemlenebilir. Bu nedenle balgam, sağlığınız hakkında önceden bilgi verebilir. Ayrıca, yaşam koşulları, çalışma ortamı ve alışkanlıklar da balgam oluşumunu etkileyebilir. Balgam, vücudun kendini temizleme mekanizması olarak görülse de; rengi, yapısı ve sıklığında değişiklik olduğunda altta yatan sebep araştırılmalıdır.

Balgam Nedir?

Solunum yollarını yabancı maddelerden koruyarak hava akışını sağlamak için bazı mekanizmalar bulunur. Bu mekanizmalardan biri, akciğerler ve solunum yolları tarafından üretilen mukustur. Mukus, solunum yollarının nemli kalmasını ve yabancı maddelerin atılmasını sağlar. Enfeksiyon veya tahriş durumunda, öksürükle dışarı atılan mukus ve tükürük karışımına balgam denir. Enfeksiyon ve solunum yolu hastalıklarında balgamın rengi ve yapısı değişebilir. Bu nedenle, üst solunum yolundan atılan maddeleri incelemek için balgam analizi yapılır. Balgam, hem üst hem de alt solunum yolu hakkında bilgi verir.

Balgamın kıvamı birçok sebeple değişiklik gösterebilir; kalın, yapışkan veya köpüklü olabilir. Enfeksiyon ilerledikçe balgam daha da koyulaşır. Alerji kaynaklı balgam genellikle açık renkte olur. Sabahları ya da dehidrasyon durumunda balgam koyulaşabilir. Balgamın köpüklü ve renkli olması ciddi bir durumu işaret ettiğinden hemen doktora başvurulması önemlidir.

Balgam Neden Olur?

Balgam, boğazda ve akciğerde bulunan bir mukus türüdür. Burun ve sinüsten üretilen mukustan daha kalın bir yapıdadır. Solunum yolu ve akciğerleri sıcak ve nemli tutma işlevi vardır. Genellikle balgam çıkarmak endişe kaynağı değildir; yabancı ve rahatsız edici maddelerin temizlenmesi amacıyla vücut tarafından üretilir. Ancak rengin değişmesi veya sağlıklı bir dönemde balgam çıkarılması, altta yatan başka bir sorunun varlığını gösterebilir. Öksürükle beraber balgamın başlıca nedenleri arasında şunlar yer alır:

• Enfeksiyon ve alerjiler
• Astım
• KOAH
• Gastroözofageal reflü (GÖHR)
• Kuru ve nemsiz ortam
• Vücuttan sıvı kaybı

Ayrıca yaşam tarzı alışkanlıklarınız da balgam ve öksürüğe neden olabilir. Sigara ve uyuşturucu kullanımı, çalışma koşulları balgam oluşumunu etkileyebilir.

Balgamın nedenini anlamak için birkaç test yapılabilmektedir.

• Sabahın erken saatlerinde, bir şey yemeden ve içmeden önce balgam örneği alınır. Ağız, temiz suyla çalkaladıktan sonra öksürülerek balgam örneği verilir.
• Balgam çıkarmakta zorluk çeken hastalara balgam indüksiyonu yapılabilir. Özellikle tüberküloz gibi hava yolu hastalıklarının tanısında kullanılır. Öksürme sağlayacak bir hipertonik solüsyon buharı solutularak balgam örneği alınır.
• Bir diğer örnek alma işlemi bronkoskopidir. Işıklı ve kameralı bronkoskop yardımıyla boğazdan balgam örneği alınır ve solunum yolları incelenir.

Balgam Rengi Neyi İşaret Eder?

Balgamın rengi, solunum yolu ve akciğerlerdeki bakteriyel enfeksiyonların göstergesidir. Balgam rengi, solunum yolundaki iltihap hücrelerinin varlığını belirlemek için kullanışlı bir belirteçtir. Bakteriyel enfeksiyonlar hakkında hızlı bir tahmin yapılmasını sağlar.

• Berrak balgam: Vücudun düzenli olarak mukus üretmesi normaldir. Berrak balgam, solunum yolunu nemlendirir ve su, protein, antikor içerir. Aşırı berrak balgam, vücudun polen gibi alerjenleri atma çabasının bir belirtisi olabilir. Bununla birlikte, bazı durumlarda viral bronşit, alerjik rinit ve viral zatürre belirtisi de olabilir.
• Yeşil veya sarı balgam: Nötrofillerin enfeksiyonla savaştığını gösterir. İlk başta sarı olabilir, sonra yeşile dönebilir. Bronşit, sinüzit, kistik fibrozis ve zatürre durumlarında yeşil veya sarı balgam görülebilir.
• Beyaz balgam: Genellikle viral bronşit, KOAH, Gastroözofageal reflü ve konjestif kalp yetmezliğinden kaynaklanır.
• Kahverengi balgam: Pas renginde ya da kahverengi balgam, genellikle eski kanı işaret eder. Bu durum genellikle kırmızı veya pembe balgamdan sonra ortaya çıkar. Bakteriyel zatürre, bronşit, akciğer apsesi, kistik fibrozis ve kömür gibi toksinlerin solunumu sonucu oluşur.
• Siyah balgam: “Melanoptizi” olarak bilinir. Yüksek oranda siyah maddelerin solunması ve mantar enfeksiyonundan kaynaklanır. Ayrıca sigara ve içilebilen uyuşturucu maddeler de siyah balgama neden olabilir.
• Kanlı, kırmızı veya pembe balgam: Bu renk kandan kaynaklanır ve ciddi sorunların belirtisidir. Tüberküloz, pulmoner emboli, konjestif kalp yetmezliği, akciğer iltihabı ve akciğer kanseri olasılığını düşündürür.

Balgam Nasıl Tedavi Edilir?

Balgam çoğu zaman rahatsızlık verebilir ve öksürüğü artırabilir. Balgamın oluşumunu engelleyebilecek bazı yaşam tarzı değişiklikleri mevcuttur. Balgamı azaltmak için farklı yöntemler şunlardır:

1. Bol sıvı almak, vücudun enfeksiyonla başa çıkması ve toksinlerin atılması için gereklidir.
2. Evin havasını nemli tutmak, boğazı nemlendirir ve balgamın gevşemesine yardımcı olur.
3. Burun spreyi veya damlası, burun içerisindeki mukusu hafifletmeye yardımcı olur ve atılmasını sağlar.
4. Buhar solumak, solunum yollarını ısıtarak nemlendirir, balgamı temizlemeye yardımcı olur. Ekstra olarak, birkaç damla okaliptüs yağı gibi esansiyel yağlar da kullanılabilir.
5. Vücuttaki sıvı kaybı, daha düşük nem seviyesine yol açar. Bu nedenle kafein içeren içeceklerin aşırı tüketilmemesi önerilir.
6. Doktor önerisiyle mukusu incelten ilaçlar kullanılabilir.

Ayrıca sigara kullanımı balgam üretimini artırma potansiyeline sahiptir. Bu konuda doktorunuza danışarak yardım alabilirsiniz.

Bebeklerde ve Çocuklarda Balgam Nasıl Atılır?

Balgam, bebekler ve çocukların nefes almasını zorlaştırabilir ve uykuya dalmalarını engelleyebilir. Ayrıca fazla balgam, mide bulantısı ve kusmaya da yol açabilir. Mukusun normal görevi enfeksiyondan korumaktır; ancak aşırı mukus, enfeksiyon riskini artırabilir. Bu nedenle düzenli olarak temizlenmesi gerekir:

• Fazla mukusu emmek için steril burun aspiratörü kullanılabilir. Her kullanımda sterilize edilmelidir.
• Mukusu gevşetmek ve atmak için burun spreyi kullanılabilir.
• Oda havasını nemlendirmek için nemlendirici cihazlar yerleştirilebilir; makineler düzenli olarak temizlenmelidir.
• Balgamın yumuşaması için ılık bir banyo faydalı olabilir. Buhar solumayı kolaylaştırır.
• Toz, polen ve evcil hayvanlar gibi potansiyel alerjenlerin ortamdan uzak tutulması önemlidir.

Bebeklerin burunlarına su veya sıvı dökülmemeli ve doktor izni olmadan ilaç kullanılmamalıdır. Bir yaşından küçük bebeklere bal verilmemesine dikkat edilmelidir. Eğer bebeğin balgamı ve burun tıkanıklığı ciddi bir atak geçiriyorsa mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.