Diş Kisti Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Ağız ve diş sağlığı sorunları sık sık ağrı ve çürüklerle sınırlı kalsa da; genellikle fark edilmeyen ciddi yapılar da söz konusudur. Bunlardan biri, diş kistleri olarak bilinen, çene kemiği veya diş kökleri çevresinde oluşan, sıvı ya da yarı katı maddeyle dolu patolojik boşluklardır. Genellikle enfeksiyon, travma ya da gelişimsel faktörlerden kaynaklanan bu kistik yapılar, başlangıçta belirti vermeyebilir. Ancak zamanla çevre dokulara zarar vererek dişlerde kayma, ağrı, yüz asimetrisi ve çene kemiğinde erime gibi ciddi sorunlara neden olabilir.

Diş Kisti Nedir?

Diş kisti, çene kemiği veya diş çevresinde gelişen, çoğunlukla sıvı veya yarı katı maddeyle dolu patolojik bir boşluktur. Kistler genellikle yavaş büyür ve başlangıçta belirti vermez, bu nedenle uzun süre fark edilmeksizin gelişebilir. Kist oluşumu, vücudun kronik bir enfeksiyona ya da uyarıya verdiği yanıt sonucu ortaya çıkabilir. Diş kistleri sıklıkla kök ucunda (periapikal), gömülü diş çevresinde (dentigeröz) veya periodontal dokularda gelişir. Kist büyüdükçe, çene kemiğinde erime, dişlerde kayma veya komşu yapılara baskı yapabilir.

Diş kistleri genellikle iyi huylu olup, kansere dönüşme riski oldukça düşüktür. Ancak tedavi edilmezlerse zamanla ciddi komplikasyonlara neden olabilirler. Bu yapılar enfekte olabilir, çevre dokulara zarar verebilir veya çene kemiğinde zayıflamaya yol açabilir. Kistlerin tanısı genellikle diş hekimi tarafından yapılan radyografik incelemelerle konur. Tedavi yöntemi, kistin türü, boyutu ve konumuna göre cerrahi veya endodontik yöntemlerle belirlenir.

Dişte Kist Neden Olur?

Diş kistlerinin en sık görülen nedeni, diş köklerinde uzun süreli enfeksiyondur. Özellikle çürük sonucunda pulpa dokusu hasar gördüğünde ve enfeksiyon kök ucuna yayıldığında, vücut bu alanı izole etmek için bir kist gelişebilir. Bu duruma genelde periapikal kist denir. Ayrıca, travmalar, tedavi edilmemiş diş enfeksiyonları ve başarısız kanal tedavileri kist oluşumunu tetikleyebilir.

Bazı kistler ise gelişimsel kökenlidir. Örneğin, gömülü dişlerin çevresinde sıkça görülen dentigeröz kistler, dişin sürme sürecindeki bozukluklar nedeniyle oluşabilir. Periodontal dokulardaki enfeksiyonlar, diş eti hastalıkları ve diş çevresindeki destek dokuların zayıflığı kist oluşumuna zemin hazırlayabilir. Nadir durumlarda, çene kemiğindeki kistik lezyonlar genetik faktörler veya sistemik hastalıklarla da ilişkilidir.

Diş Kisti Belirtileri Nelerdir?

Genellikle yavaş geliştiği için, erken evrede belirti vermeden ilerleyebilir. Bu nedenle birçok hasta, kisti rutin diş röntgeni sırasında tesadüfen öğrenir. Ancak kist büyüdükçe çevre dokulara baskı yapmaya başlar ve çeşitli klinik şikayetlerle kendini gösterir. En sık görülen belirtiler arasında lokalize şişlik, çene kemiğinde baskı hissi, ısırma sırasında rahatsızlık ve bazen ağrı yer alır. İltihap geliştiğinde, kist bölgesi enfekte olabilir ve bu da zonklayıcı ağrı, akıntı veya kötü ağız kokusuna yol açabilir. Kist ilerledikçe, komşu dişlerde yer değiştirme, hareketlilik veya hissizlik gibi sorunlar da ortaya çıkabilir. Diş kisti belirtileri şunlardır:

• Ağrısız şişlik: Çene kemiği veya diş eti bölgesinde oluşan yavaş büyüyen kitle.
• Basınç ve dolgunluk hissi: Özellikle yemek yerken veya konuşurken rahatsızlık hissi.
• Hassasiyet: Çiğneme sırasında rahatsızlık veya hassasiyet.
• Dişlerdeki bozulmalar: Dişlerin yer değiştirmesi veya aralanması.
• Yüz simetrisinde bozulma: Büyük kistlerde yüzün bir tarafında dışarıdan fark edilebilecek değişiklikler.
• Akıntı: Ağız içinde veya çene altında akıntı oluşumu (enfekte kistlerde).
• Ağız kokusu ve tat değişikliği: İltihaplı kistlerde sıkça görülür.

Diş Kistlerinin Olası Komplikasyonları

Kistin büyümesiyle birlikte çene kemiğinde zayıflama, diş köklerinde erime, diş kaybı ve sinir baskılanması gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Özellikle enfekte kistler, akut apse oluşumuna neden olabilir ve bu durum ağrı, ateş ve şişlik gibi belirtilerle kendini gösterir. Ayrıca, bazı kistik lezyonlar çevre dokulara yayılabilir ve bu daha kapsamlı cerrahi müdahale gerektirebilir. Nadir durumlarda, kist içeriğinin kistik tümöre ya da malign (kötü huylu) yapıya dönüşme riski de bulunmaktadır. Diş kistlerinin olası komplikasyonları şöyle sıralanabilir:

• Çene kemiğinde erime veya kırık riski.
• Diş köklerinin tahribatı ve diş kaybı.
• Sinir sıkışması ve yüz bölgesinde hissizlik.
• Yüz asimetrisi ve estetik bozulmalar.
• Kistin enfekte olması (kistik apse oluşumu).
• Ağız içi fistül (kist içeriğinin dışarı akması).
• Yumuşak doku iltihabı (selülit) veya kemik iltihabı (osteomiyelit).
• Nadir de olsa kistin tümöre dönüşme riski (odontojenik tümör).
• Uzun süreli ağrı, çiğneme güçlüğü ve yaşam kalitesinde azalma.

Diş Kisti Nasıl Teşhis Edilir?

Diş kistleri genellikle belirti vermediklerinden, çoğunlukla rutin diş hekimi kontrolleri sırasında tesadüfen fark edilir. Kistin tanısında en yaygın yöntem dijital panoramik röntgen veya periapikal röntgendir. Bu görüntüleme yöntemleriyle, çene kemiği içindeki yuvarlak ya da oval radyolüsens (karanlık) alanlar tespit edilebilir. Kistin kesin sınırlarının belirlenmesi ve komşu anatomik yapılarla ilişkisini görmek için daha gelişmiş görüntüleme teknikleri gerekebilir.

Daha karmaşık veya büyük yapılı kistlerin değerlendirilmesinde dental tomografi (CBCT) oldukça faydalıdır. Ayrıca kistin içeriği ve tipi hakkında kesin bilgi edinmek gerektiğinde biyopsi yapılabilir. Dişte enfeksiyon öyküsü, travma geçmişi veya kanal tedavisi durumu gibi faktörler de teşhisi destekler. Erken teşhis, kistin cerrahi müdahale gerektirmeden tedavi edilme olasılığını artırır.

Diş Kisti Ameliyatı

Diş kisti ameliyatı, kist dokusunun cerrahi olarak tamamen çıkarılması işlemidir ve genelde lokal anestezi altında gerçekleştirilir. Bu işlem “kistektomi” olarak adlandırılır. Ameliyat sırasında çene kemiğinde kist bulunan bölgeye cerrahi kesik yapılır, kemik içerisine ulaşılır ve kist zarlarıyla birlikte dikkatlice temizlenir. Eğer kist kök ucunu etkiliyorsa, etkilenen dişin kök ucu da alınabilir. Ameliyat sonrası boş kalan alan kendi kendine kemikle dolabilir veya yapay kemik grefti ile desteklenebilir.

İyileşme süreci genellikle hızlıdır. Ancak operasyon sonrası şişlik, hafif ağrı ve dikiş yerinde hassasiyet gibi durumlar normal kabul edilir. Hasta genelde aynı gün evine dönebilir; fakat 1 hafta süreyle sıcak-soğuk gıdalardan ve sert çiğneme hareketlerinden kaçınılması önerilir. Cerrahi sonrası başarı, hem hekimin becerisine hem de hastanın bakım talimatlarına uyumuna bağlıdır.