Hıçkırık Nedir, Nedenleri Nelerdir ve Nasıl Geçer?

Diyafram, göğsü karın bölgesinden ayıran ve nefes alımında kritik bir role sahip olan bir kastır. Bu kasta meydana gelen bir spazm, ses tellerinin kısa süreli kapanmasına ve “hık” sesi çıkmasına yol açar. Hıçkırık, diyaframın kontrol edilemeyen tekrarlayan spazmları veya ani hareketleridir. Aşırı yemek, alkollü ya da gazlı içecekler tüketmek veya ani heyecanlanmalar hıçkırıklara neden olabilir. Çoğu insan için hıçkırık genellikle birkaç dakika içinde kendiliğinden geçer.

Hıçkırık Nedir?

Hıçkırıklar, ses tellerinin kapanması nedeniyle meydana gelen diyaframın tekrarlayan spazmıdır. Diyafram, solunum sürecinin önemli bir bileşeni olup, göğüs kafesinin altında yer alır ve göğüs ile karın kesimini ayırır. Çiğneme sırasında diyafram aşağıya, nefes verirken yukarıya hareket eder. Boynu diyaframa bağlayan frenik sinir ve beyni mideye bağlayan vagus siniri, nefes alma süreçlerinde kritiktir. Diyaframın ani spazmodik kasılması ve akciğerlerden hızla atılan havanın sesi, glottisin aniden kapanmasının sonucunda oluşur. Hıçkırık refleksi, afferent (getirici) uzuvdan, merkezi bağlantıdan ve efferent (ileten) uzuvdan oluşur. Sürelerine göre; geçici (saniyeler ya da dakikalar süren nöbetler), kalıcı (48 saatten uzun süren nöbetler) ve tekrarlayan hıçkırıklar olarak sınıflandırılır. Kalıcı veya tekrarlayan hıçkırıklar, altta yatan bir hastalıkla bağlantılı olma ihtimalini taşır ve tıbbi test gerektirebilir.

Hıçkırık Neden Olur?

Hıçkırığın kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak çeşitli tahminler mevcuttur. Kandaki düşük karbondioksit seviyeleri ve tahriş olmuş sinirler gibi hıçkırığın birkaç olası sebebi vardır. Olası nedenler şunlardır:

• Ani heyecan
• Duygusal stres
• Aşırı yeme
• Çok hızlı yeme
• Gazlı içecekler içme
• Aşırı hava yutma nedeniyle geçici şişkinlik
• Ani sıcaklık değişikliği
• Alkol tüketimi
• Korku
• Farklı ilaçlar
• Sakı çiğneme
• Sigara kullanımı
• Metabolik sorunlar
• Sinir hasarı
• Çok sıcak ya da çok soğuk içecekler

Bazı durumlarda, kalıcı hıçkırıkların altında yatan bir hastalık olabilir. Reflü, bu tip bir hastalığa örnektir; böyle bir durumdan şüphelenildiğinde doktora başvurulması gerekebilir. Uzun süreli hıçkırıkların diğer bir nedeni, diyaframı besleyen vagus veya frenik sinirlerin tahriş ya da hasar görmesidir. Boyundaki tiroid bezinde oluşan tümörler, kistler veya diğer büyümeler, bu sinirlerde hasara yol açabilir. Merkezi sinir sistemindeki tümörler, enfeksiyonlar veya yaralanmalara bağlı olarak da hıçkırık oluşabilir. Aynı zamanda uzun süreli hıçkırıklar, vücudun metabolizması düzgün çalışmadığında da ortaya çıkabilir.

Hıçkırık Tanı Yöntemleri

Hıçkırık nedeniyle bir sağlık kurumuna başvurulduğunda ilk olarak tıbbi öykü alınır ve fizik muayene yapılır. Eğer tıbbi öykü ve muayenede herhangi bir sorun tespit edilmezse, akut hıçkırık için özel bir değerlendirme gerekli değildir. Ancak 48 saatten uzun süren kalıcı hıçkırıklar veya sık sık tekrarlayan kısa hıçkırık nöbetlerinde testler yapılması önerilir. Belirgin bir nedeni olmayan uzun süreli hıçkırığı olan hastalar için, serum elektrolitleri, kan üre nitrojeni (BUN), kreatinin gibi kan değerleri ile göğüs röntgeni ve EKG testleri gerekebilir. Daha ileri durumlarda, üst gastrointestinal sistem endoskopisi ve özofagus pH izlemesi yapılabilir. Bu testlerin sonuçları normal değilse, beyin MR’ı ve göğüs BT’si yapılabilir. Bu tetkikler, kan kimyası, göğüs problemleri veya kalp hastalığı gibi değişiklikleri tespit etmek için yapılır. Bireysel duruma bağlı olarak, başka testler de önerilebilir.

Hıçkırık Tedavi Yöntemleri

Geçici hıçkırığın tedavisi için önerilen yöntemler arasında nazofaringeal stimülasyon (bir bardak su içmek), vagal stimülasyon (karotis sinüs masajı, yüze soğuk kompres veya indüklenmiş kusma) ve solunum manevraları (nefesi tutma, öksürme, kağıt torbaya nefes verme) bulunmaktadır. Bu manevraların amacı, tekrarlayan diyafram kasılmalarını istem dışı olarak kesmektir. Genelde, bu manevralar yalnızca akut hıçkırık atağını geçirmede etkilidir ve ısrarla devam eden hıçkırıkların tedavisinde yeterli olmaz. İnatçı hıçkırıklar için genellikle bir uzmana danışılması gerektiği vurgulanır. Kronik ve inatçı hıçkırıklar, genellikle bir bardak su içmekten daha fazla bir tedavi gerektirir. Kronik hıçkırık, daha büyük sağlık sorunlarının habercisi olabileceğinden, tedavi genellikle bir uzman yardımı ile yapılmalıdır. Eğer kronik veya tekrarlayan hıçkırık için gerekli testlerde bir neden bulunursa, bu durumun tedavisi hıçkırıkları iyileştirebilir. Uzun süreli devam eden kronik hıçkırık için çeşitli ilaçlar da kullanılabilir. Bu ilaçların amaçları şunlardır:

• Akciğerlerin altındaki nefes almaya yardımcı olan kaslara giden sinir beslemesini gevşetmek
• Anestezik maddelerle hıçkırığı gidermek
• Sakinleştiricilerle hıçkırığın neden olduğu stresi hafifletmek

Eğer tedavi sonucunda kronik hıçkırık azalırsa, ilaçlar genellikle bir gün sonra durdurulabilir. İlaç tedavileri çoğunlukla 7-10 gün süresince reçete edilir. Bunun yanı sıra, vagus sinirini elektriksel olarak uyaran bir cihazın implantasyonu gibi cerrahilerde gerekli olabilir. Diğer tedavilere yanıt vermeyen inatçı hıçkırık vakalarını tedavi etmek için bazı cerrahi yaklaşımlar bulunmaktadır. Frenik sinir cerrahisi, diyaframı kontrol eden sinirde cerrahi olarak ezilme veya bloke edilme gerektirir. Bu, kronik hıçkırıkları durdurma amaçlı son çare olarak düşünülmektedir.

Doğal Hıçkırık Tedavi Yöntemleri

Hıçkırık için çok çeşitli doğal tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Kısa bir hıçkırık atağını durdurabildiği iddia edilen birçok popüler tedavi seçeneği mevcuttur, ancak bu yöntemler kişisel deneyimlere dayanmaktadır. Bu nedenle, bu uygulamaların gerçekten etkili olup olduğunu garanti etmek sağlıklı değildir. Vücut, gevşediğinde ve hıçkırıklara yol açan diyafram spazmlarını durdurduğunda, nefes tutma yöntemi en yaygın olarak tercih edilendir. Valsalva manevrası olarak bilinen bu yöntemi uygulamak için hastanın burnu ve ağzı kapatılarak nefes vermesi istenir. Bu, 10-15 saniye süreyle sürdürülmelidir. Eğer hıçkırık devam ederse, bu egzersiz tekrarlanabilir. Bir hıçkırık nöbeti genellikle hızla geçeceğinden, çoğu vaka tedavi gerektirmez. Doğal olarak hıçkırığı tedavi etmek için uygulanan yöntemler şunlardır:

• Nefes tutmak
• Hızla bir bardak su içmek
• Dili sertçe çekmek
• Limon ısırmak
• Suyla gargara yapmak
• Bir çay kaşığı şeker yutmak
• Soğuk su yudumlamak

Ancak, bu yöntemlerin hiçbiri bilimsel olarak kanıtlanmış tedavi yöntemleri değildir. Bu nedenle, bireyin bu tür uygulamalara geçmeden önce mevcut sağlık durumunu göz önünde bulundurması ve hıçkırığın kendiliğinden geçmesini beklemesi gereklidir. Eğer bir süre sonra hıçkırık geçmezse, bir sağlık kuruluşuna başvurup gerekli muayenelerin yapılması gerekebilir.

Eğer hıçkırık 48 saatten fazla sürerse veya yeme, uyuma, nefes alma gibi günlük yaşantıyı olumsuz etkileyecek kadar şiddetliyse, mutlaka bir sağlık kurumuna başvurulmalıdır.