Kara Mantar Hastalığı (Mukormikoz) Nedir ve Belirtileri Nelerdir?
Kara mantar hastalığı olarak bilinen mukormikoz, Mucorales mantar grubuna ait olan küflerin yol açtığı nadir fakat ölümcül bir enfeksiyondur. Bu hastalık, özellikle bağışıklık sistemi zayıflamış bireylerde daha sık görülmektedir. Özellikle diyabet hastaları, kanser tedavisi görenler ve organ nakli yapan kişiler için belirgin tehditler oluşturur. Enfeksiyon, sinüsler, akciğerler, deri ve beyin gibi farklı organlarda ilerleme gösterebilir. Sinüs ve göz çevresinde hızla yayılma göstererek hayati risk taşıyan komplikasyonlara neden olabilir.
Kara Mantar Hastalığı (Mukormikoz) Nedir?
Mukormikozis, mukormisetler adı verilen mantar türlerinin neden olduğu ciddi bir enfeksiyondur. Gözlerinizi, sinüslerinizi, beyninizi, akciğerlerinizi, gastrointestinal sisteminizi veya cildinizi enfekte edebilir. Vücudunuzun hangi kısmının enfekte olduğuna göre farklı semptomlar ortaya çıkar. Mukormikoz bazı durumlarda zigomikoz olarak da adlandırılmaktadır.
Mukormikozlar, doğada yaygın bir şekilde bulunurlar. Ancak çoğu insan bu mantar türleri nedeniyle hastalanmaz. Diyabet, belirli kanser türleri veya bağışıklık sistemini zayıflatan diğer hastalıklara sahip olan bireyler mukormikoz için yüksek risk altındadır. Bu hastalık, esasen 5 ana bölgeyi etkiler ve kara mantar hastalığı türleri etkilenen bölgeye göre adlandırılır. Bunlar şunlardır:
Sinüs ve Beyin Mukormikozu
Sinüs ve beynin kara mantardan etkilenmesi, zigomikoz ve rinoserebral mukormikoz olarak da bilinmektedir. Beyin, burun, sinüsler ve paranazal bölgelerin mantar enfeksiyonları sonucunda oluşur. Nadir olmakla birlikte, özellikle zayıf bağışıklık sistemi olan bireylerde yaygındır. Bu hastalığa yol açan mantarlar, fırsatçı patojenlerdir. Sinüs ve beyin kara mantar hastalığına yakalanan kişilerin genel özellikleri şunlardır:
- Diyabetik ketoasidoz yaşayanlar
- Ciddi yanık tedavisi görenler
- Steroid tedavisi uygulayanlar
- Katı organ nakli yapılmış olanlar
- Uzun süreli kortikosteroid tedavisi gören kişiler
- Hemokromatozis hastaları
- HIV pozitif kişiler
- Yetersiz beslenme olanlar
- Hematolojik maligniteler
Akciğer Mukormikozu
Akciğer mukormikozu yüksek ölüm oranlarına sahip bir hastalık türüdür. Özellikle yeterince kontrol altına alınmamış diyabetli hastalarda son derece ölümcül olabilir. Hayatta kalma oranını artırmak için, hastalığın erken evrede teşhis edilmesi ve gerekli tedaviye başlanması kritik öneme sahiptir. Akciğer mukormikozunun standart tedavileri cerrahi müdahale içermektedir.
Gastrointestinal Mukormikozis
Yirmi yıl öncesine kadar sindirim sistemindeki kara mantar, endüstriyel toplumlarda nadir görülen bir rahatsızlıkken, son 20 yılda bu popülasyonlar arasında yaygınlığı önemli ölçüde artmıştır. Gastrointestinal mukormikozun en sık görüldüğü bölge mide olup; onu takip eden bölgeler kolon ve ileumdur. Özellikle yenidoğan ve prematüre bebeklerde yaygınken, son zamanlarda diyabet, konak fagositlerinde defekt, organ veya kök hücre nakli geçirenler ve kortikosteroid kullanan kişilerde de gözlemlenmiştir. Gastrointestinal mukormikozun belirtileri, etkilenen alana bağlı olarak farklılık gösterir:
- Bulantı ve kusmaya bağlı belirsiz karın ağrısı
- Şişkinlik
Bu belirtiler karın içindeki apseyi düşündürebilir. Kesin tanı için biyopsi ya da endoskopi yapılması gereklidir.
Cilt Mukormikozu
Özellikle kontrolsüz diyabetik ve bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerde, kara mantar cilt enfeksiyonu travma sonucunda ortaya çıkabilir. Cilt mukormikozunun klinik görünümü belirgin olmasa da, en sık görülen semptomlar sertleşmiş plakların oluşmasıdır. Bu nedenle, hastaların doğru tanı alabilmesi için etiyolojik etkenin doğrulanması gerekmektedir.
Yaygın Mukormikozis
Kan dolaşımına girerek vücudun çeşitli bölgelerini etkileyen bir kara mantar hastalığı türüdür. Yaygın mukormikoz genellikle beyni etkileyen bir durumdur. Fakat dalak, akciğerler ve kalp gibi diğer organları da etkileyebilir.
Kara Mantar Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Mukormikozun belirtileri, enfeksiyonun vücudunuzun hangi bölgesinde bulunduğuna bağlı olarak değişiklik gösterir. Burnunuzda, akciğerlerinizde, sindirim sisteminizde, gözlerinizin çevresinde ya da cildinizde belirtmelere rastlanabilir.
- Rinoserebral mukormikoz ateş, tek taraflı yüz şişliği, baş ağrısı, görme değişiklikleri, burun veya sinüs tıkanıklığı ve burun köprüsü ya da ağzın üst iç kısmında hızla ilerleyen siyah lezyonlar görülebilir.
- Akciğer mukormikozu ateş, öksürük, göğüs ağrısı ve nefes darlığına neden olabilir.
- Cilt mukormikoz, kabarcıklara veya ülserlere yol açabilir ve enfekte alan siyaha dönebilir. Diğer belirtiler arasında ağrı, sıcaklık, kızarıklık veya yaranın etrafında ödem bulunur.
- Gastrointestinal mukormikoz, karın ağrısı, bulantı, kusma ve kanamaya sebep olabilir.
Kara Mantar Hastalığı Nasıl Bulaşır?
Mantar sporlarını solumanız, kirlenmiş gıdaları tüketmeniz veya cildinizdeki bir kesikten mantarların geçmesi yoluyla mukormikoz hastalığına yakalanabilirsiniz. Bu mantarlar o kadar küçüktür ki, onlara gözle görülmeleri mümkün değildir ve önleme konusunda zorluk yaşanır. Nadir durumlarda, insanlar hastanede, kirli tıbbi ekipman aracılığıyla mukormikoz hastalığına kapılmıştır. Doğal afetlerin ardından da bu tür salgınlar görülebilmektedir. Örneğin, şiddetli kasırgalar büyük miktarda toprağı havaya karıştırarak mantarların yayılmasına neden olabilir.
Kara Mantar Hastalığının Sebepleri Nelerdir?
Birçok mantar türü mukormikozise yol açabilir. En yaygın türleri Rhizopus oryzae ve Rhizopus delemar’dır. Bu mantarlar genellikle toprak, kompost, çürüyen yapraklar veya odun içinde katkı sağlamakta ve ayrıca yeterli şekilde yıkanmamış gıdalara da bulaşabilirler. Birçok kişi hastalanmadan mantarları soluyabilir ya da onlarla temas edebilir. Ancak belirli sağlık sorunları yaşayan bireylerin bağışıklık sistemi, bu enfeksiyonla başa çıkamayacak kadar zayıf kalabilir.
Kara Mantar Hastalığının Tanısı Nasıl Konulur?
Doktor, semptomlar ve altta yatan sağlık sorunlarını inceleyerek kara mantar hastalığından şüphelenebilir. Teşhis için etkilenen vücut bölgelerinin görüntüleri alınır ve dokular mantar belirtileri açısından test edilir. Enfeksiyonun konumuna bağlı olarak testler şunları içerebilir:
- Görüntüleme: Göğüs röntgeni, BT taraması veya MRI yapılabilir.
- Endobronşiyal ultrason: Doktorun ince, ışıklı bir tüpe bağlı bir ultrason ile akciğerlerin iç kısmını görüntülemesine yönelik bir bronkoskopi türüdür.
- Doku biyopsisi: Doktor, mukormisit belirtilerinin olup olmadığını görmek için dokularınızı mikroskop altında inceleyebilir veya laboratuvar testleri ile analiz edebilir.
Son güncellenme tarihi: 11 Kasım 2024
Yayınlanma tarihi: 11 Kasım 2024
