Mide Bulantısı: Tanımı, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Mide bulantısı, bireylerin günlük yaşamında sık rastladığı ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen sağlık sorunlarının başında gelir.

Mide bulantısı, bireylerin gündelik yaşamında sıkça karşılaştığı ve yaşam kalitesini düşüren sağlık sorunlarından biridir. Doğal vücut fizyolojisi sonucu oluşabileceği gibi, ciddi rahatsızlıkların da habercisi olabilir. Mide bulantısının giderilmesi, bu sorunun nedeninin doğru bir şekilde belirlenmesine bağlıdır. Bu nedenle, mide bulantısı hakkında bilgi edinmek ve tedavisi konusunda hangi önlemlerin alınması gerektiğini bilmek, sağlıklı bir yaşam için önemlidir.

Sindirim sistemi, yemek tüketimi ile birlikte peristaltizm adı verilen hareketleri gerçekleştirir. Yemek borusundan sindirim kanalının sonuna kadar besinlerin taşınmasını sağlayan bu hareket, besin maddelerinin emilimi için gereklidir.

Midede bulunan besin maddeleri bazı durumlarda ters yönde peristaltik hareket yaparak önce yemek borusuna, ardından da ağıza ve dışarı çıkabilir.

Mide Bulantısı Nedir?

Midede hissedilen rahatsızlık hissi ve buna eşlik eden gastrik içeriği dışarı alma isteği, mide bulantısı olarak adlandırılır.

Mide Bulantısı Neden Olur?

Mide bulantısı, birçok farklı rahatsızlık veya duruma bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bazı bireylerde hareket sırasında alınan sinyallerin beyin tarafından yanlış yorumlanması sonucunda taşıt tutması ya da deniz tutması gibi durumlar meydana gelebilir.

Kadınlarda menstruasyon döngüsü sırasında hormonal değişikliklerden dolayı mide bulantısı sıkça görülür. Eğer mide bulantısına ağrı ya da ateş gibi belirtiler eşlik ediyorsa, altta yatan nedenler arasında dismenore, endometriozis veya premenstrual sendrom gibi jinekolojik hastalıklar olabileceğinden ileri araştırma gerekli olabilir.

Mide bulantısının en yaygın nedenleri arasında sindirim sistemi sorunları, bakteri veya virüs kaynaklı enfeksiyon hastalıkları ve diğer sağlık durumları için kullanılan ilaçlar yer alır:

• Sindirim Sistemi Problemleri

Bazı sindirim sorunları mide bulantısına sebep olabilir. Reflü, mide bulantısına neden olan sindirim rahatsızlıklarının başında gelir. Bu durumda mide içeriği yemek borusuna geri hareket eder. Asitli besinlerin bu hareketi yanma hissini tetikleyebilir.

Mide ve ince bağırsakta oluşan ülserler de mide bulantısının nedenlerinden biridir. Özellikle öğün sonrasında ülsere bağlı ağrı ve yanma hissi mide bulantısını artırabilir.

• Virüslere veya Bakterilere Bağlı Hastalıklar

Bakteri ve virüsler mide üzerinde bulantı hissine yol açabilir. Bakterilerle kontamine olmuş gıdaların tüketilmesi, besin zehirlenmesi riski taşır.

• Bazı İlaçların Kullanımı Sonrası

Pek çok ilacın yan etkisi olarak mide bulantısı ortaya çıkabilir. Özellikle kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları, güçlü mide bulantısına yol açabilir.

Sağlık durumu ne olursa olsun, hekim tarafından reçete edilen hiçbir ilaç hastanın kendi kararına bağlı olarak kesilmemelidir. İlaçların yan etkileri hakkında hekimden bilgi alınmalıdır.

Bunların dışında birçok farklı sebeple mide bulantısı şikayeti oluşabilir:

• Gebeliğin erken dönemi
• Böbrek taşı veya pankreatit nedeniyle şiddetli ağrı
• Kimyasal toksinlere maruz kalma
• Korku ve diğer duygusal stres durumları
• Safra kesesi hastalıkları
• Besin zehirlenmesi
• Bazı kokular
• Vertigo
• Kulak enfeksiyonu

Mide bulantısının nedeni yaşa bağlı değişiklik gösterir. Yetişkinlerde en sık karşılaşılan nedenler viral hastalıklar, besin zehirlenmeleri, ateşli hastalıklar ve taşıt tutmasıdır. Çocuklarda ise aşırı beslenme, öksürük ve ateşli hastalıklar bulantının sebepleri arasında sayılabilir.

Bebeklik döneminde nadir de olsa sindirim kanalında tıkanmalara bağlı bulantı ve kusma yaşanabileceği için dikkatli olunmalıdır.

Mide bulantısı, bazı ciddi sağlık sorunlarının belirtisi de olabilir. Bu hastalıklar arasında:

• Beyin sarsıntısı
• Ensefalit
• Menenjit
• Sindirim kanalında tıkanıklıklar
• Apandisit
• Migren
• Beyin tümörü
• Kalp krizi
• Karaciğer yetmezliği

Dehidrasyon (sıvı kaybı) da önemli bir mide bulantısı sebebidir. Çocuklar bu durumdan daha fazla etkilenir. Çocuklarda dehidrasyona dair belirtiler arasında kuru dudaklar ve göz çukurunun çökmesi gibi durumlar olabilir.

Tüm bu belirtileri özetleyecek olursak, mide bulantısının nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Hareket hastalığı veya deniz tutması: Özellikle araçla veya deniz taşıtları ile seyahat ederken beynin çevreyi doğru algılayamaması sonucu mide bulantısı meydana gelebilir.
• Gebeliğin erken dönemleri: Gebelik hormonu olan beta-HCG, mide bulantısını artırır. Gebeliklerin %50-90’ında bulantı, %25-55’inde kusma görülmektedir.
• İlaç kullanımı sonrası bulantı: Çeşitli ilaçlar yan etki olarak bulantı ve kusmayı tetikleyebilir.
• Yoğun ağrı: Migren gibi baş ağrıları veya şiddetli ağrılı durumlarda beyin bulantıyı tetikleyebilir.
• Duygusal stres: Yoğun stres bulantıyı artırabilir.
• Gıda zehirlenmesi: Toksin ya da mikroplarla kontamine gıdaların tüketilmesi mide ve bağırsak duvarlarını uyarır.
• Enfeksiyonlar: Vücuttaki enfeksiyonlar bulantıya yol açar.
• Aşırı yeme veya belirli besinlerin tüketilmesi: Aşırı beslenme veya sindirim sistemini rahatsız eden besinler bulantı ile sonuçlanabilir.
• Kötü kokular: Kötü kokular beyin üzerinde etkili olup bulantı hissi oluşturabilir.
• Mide-bağırsak hastalıkları: Reflü, mide ülserleri ve diğer bazı hastalıklar sıkça bulantıya neden olur.
• Böbrek ve idrar yolu hastalıkları: Böbrek taşları ve enfeksiyonlar bulantıya neden olabilir.
• Kronik hastalıklar: Karaciğer ve böbreklerin toksik maddeleri atma işlevinin bozulması bulantıyı artırabilir.
• Beyin hasarı: Kafa travmaları ve nörolojik hastalıklar bulantıya yol açabilir.
• Bulimia gibi psikolojik rahatsızlıklar: Tekrarlayan yeme ve kusma davranışı gösteren bulimia gibi durumlarda bulantı görülebilir.
• Alkol kullanımı: Yoğun alkol alımı sonrası kanda artan alkol ürünleri bulantıya neden olabilir.
• Çeşitli kanser türleri: Kanser hücrelerinin ürettiği maddeler bulantı yapabilir.
• Alerji: Ciddi alerjik reaksiyonlar da bulantıya yol açabilir.
• Vertigo: Kulak hastalıkları veya denge sorunları baş dönmesine ve dolayısıyla bulantıya neden olabilir.

Mide bulantısı nasıl olur?

Mide bulantısı, mide ve bağırsak sisteminde hissedilen huzursuzluk ve kusma isteği olarak tanımlanabilir. Kusma durumu, bu hissin bir belirtisi olarak ön plana çıkar. Mide bulantısının pek çok nedeni olup, mekanizmaları da çeşitlilik gösterebilir. Buna göre, oluş mekanizmaları şu şekilde sıralanabilir:

• Mide-bağırsak sisteminin uyarılması: Mide ve bağırsak sistemindeki sorunlar (zehirlenmeler, enfeksiyonlar vb.) ve anatomik problemler (tıkanıklıklar, iltihaplar, tümörler) bu sistemdeki içeriklerin vücuttan hızlıca atılması için bulantıyı tetikleyebilir.
• Öğürme refleksi: Ağız boşluğunun ve gırtlağın uyarılması bulantı hissi yaratabilir.
• Merkezi sinir sisteminin uyarılması: Öğürme ve kusma refleksleri, merkezi sinir sistemindeki belirli bölgeler tarafından kontrol edilir. Bu bölgelerin çeşitli uyarılarla etkilenmesi bulantıya yol açabilir.
• Hormonal değişiklikler: Vücuttaki bazı hormonların seviyesindeki önemli değişiklikler (örneğin gebelikte artış) bulantı oluşturabilir.
• Denge kaybı: Denge sistemindeki aksaklıklar (iç kulak, göz veya sinir hasarları gibi) bulantı hissine yol açabilir.

Mide Bulantısı Tanısı Nasıldır?

Mide bulantısının tanısı, hastaların sağlık kuruluşlarına başvuruları sonrasında hekim tarafından yapılan fizik muayene ve tıbbi öykü alma ile başlar. Muayeneler sayesinde bulantının nedeninin psikiyatrik ya da merkezi sinir sistemi kaynaklı olmadığını belirlemek mümkündür.

İlk aşamada, elektrolit dengesizliği veya sıvı kaybının varlığını dışlamak için parmak uçları kontrol edilir ve kendi kendine yapılan kusmanın neden olduğu yaralar incelenir.

Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları ışığında, hekim, tanısal yaklaşımın diğer aşamalarını belirler. Genelde basit laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri ile altta yatan önemli bir sağlık sorununu dışlamak mümkündür.

Tam kan sayımı, elektrolit testleri, karaciğer ve pankreas enzimleri, gebelik testi gibi testler hekim tarafından istenebilir.

Radyolojik incelemelerle sindirim sistemindeki tıkanıklıklar değerlendirilebilir. Endoskopik işlemlerle yemek borusu ve ülser varlığı incelenebilir. Karın ultrasonu ile safra kesesi, karaciğer ve pankreas hastalıkları araştırılır.

Mide bulantısının nedeni aşağıda bir kitle veya lezyon düşündüren durumlarda, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gerçekleştirilebilir.

Mide Bulantısı Tedavisi Nasıldır?

Mide bulantısının tedavisi, bulantının ciddiyetine ve altta yatan nedene göre değişir. Taşıt ve deniz tutması gibi durumlarda antihistaminikler ve antikolinerjik ilaçlar reçetelendirilir. Reflü gibi diğer nedenlerde, mide asidini dengeleyici ilaçlar fayda sağlayabilir.

Mide bulantısı tedavisi, genel olarak iki gruba ayrılabilir. Bulantıyı bastırmak amacıyla santral sinir sisteminde etki eden ilaçlar antiemetikler olup, ilk seçenektir. Diğer grup ilaçlar ise sindirim sisteminin hareketlerini düzenleyen prokinetik sınıfında yer alır.

İlaç dışında hekim önerisiyle uygulanabilecek bazı yöntemler vardır:

• Temiz ve serin sıvı almak
• Hafif ve sade gıdalar tüketmek
• Kızartılmış, yağlı, baharatlı ve aşırı tatlı gıdalardan kaçınmak
• Küçük porsiyonlarla beslenmek ve yavaş yemek
• Sıcak ve soğuk gıdaları bir arada tüketmemek
• Öğün sonrası fiziksel aktivitelerden kaçınmak
• Dinlenmek
• Parasetamol gibi migreni tetikleyecek faktörlerden uzak durmak
• Ortamın nem ve sıcaklık dengesini sağlamak
• Yoğun kokulardan uzak durmak

Ameliyat, radyoterapi veya kemoterapi sonrası bulantı ve kusma sık görülen bir durumdur. Bu durumlarda serotonin antagonistleri bulantıyı kontrol altına alabilir.