Otoskleroz (İç Kulak Kireçlenmesi): Tanımı, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Halk arasında “kulak kireçlenmesi” olarak bilinen otoskleroz, özellikle orta kulakta üzengi kemiği çevresinde anormal kemik dokusunun oluşmasıyla kendini gösteren bir hastalıktır. Bu durum, kulak kemikçiklerinin titreşimlerini engelleyerek ses dalgalarının iç kulağa iletimini bozar ve ilerleyici işitme kaybına neden olur. Genellikle genç erişkinlik döneminde başlayan hastalık, kadınlarda daha sık görülür ve gebelik gibi hormonal değişim dönemlerinde hızlanabilir. İşitme kaybı çoğunlukla yavaş ilerler ve hastalar, başlangıçta yalnızca kalabalık ortamlarda konuşmaları ayırt etmede zorluk çeker. Ancak zamanla çınlama, uğultu, denge bozuklukları ve ileri derece işitme kaybı gelişebilir. Günümüzde otoskleroz tanısı odyolojik testler ve radyolojik incelemelerle konulmakta, işitme cihazı ve cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilmektedir.

Otoskleroz (İç Kulak Kireçlenmesi) Nedir?

Otoskleroz, kulak kemikçikleri ve özellikle de üzengi kemiği (stapes) çevresindeki kemik dokuda anormal bir kireçlenme ve sertleşme ile karakterize edilen bir iç kulak hastalığıdır. Normalde bu küçük kemikler titreşimleri orta kulaktan iç kulağa ileterek işitmenin sağlıklı gerçekleşmesini sağlar. Ancak otosklerozda bu bölgede yeni ve sert kemik dokusu gelişir ve üzengi kemiğinin hareketi kısıtlanır. Sonucunda ses dalgaları iç kulağa yeterince iletilemez ve iletim tipi işitme kaybı ortaya çıkar. Zamanla iç kulak da etkilenirse sensörinöral işitme kaybı eklenebilir. Hastalık genellikle yavaş ilerler; çoğu hasta ilk belirtilerini genç erişkinlikte fark eder. Kadınlarda daha sık görülmesi ve özellikle gebelik dönemlerinde hızlanması dikkat çekicidir.

Kulakta Kireçlenme Neden Olur?

Otosklerozun kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Hastaların yaklaşık yarısında aile öyküsü bulunur; bu da genetik yatkınlığı gösterir. Bunun yanı sıra hormonal değişiklikler (özellikle östrojen artışı), viral enfeksiyonlar ve bağışıklık sistemi ile ilgili faktörler de etkili olabilir.

Başlıca nedenler şunlardır:

• Genetik yatkınlık: Aile öyküsü en önemli risk faktörüdür.
• Hormonal değişiklikler: Gebelik ve ergenlik döneminde hastalığın hızlanması.
• Enfeksiyonlar: Kızamık virüsü gibi bazı viral enfeksiyonlar ile ilişkilidir.
• Bağışıklık sistemi bozuklukları: Kemik metabolizmasını etkileyebilir.
• Çevresel faktörler: D vitamini eksikliği veya bazı metabolik bozukluklar.

Kulaktaki Kireçlenme Nasıl Önlenir?

Otosklerozu tamamen önlemenin kesin bir yolu yoktur, çünkü genellikle genetik geçişli bir hastalıktır. Ancak erken tanı ve düzenli takip ile ilerlemesi yavaşlatılabilir. Özellikle aile öyküsü olan kişilerin işitme testlerini düzenli yaptırması önem taşır. Gebelik döneminde işitme kaybı hızlanabileceği için kadın hastaların dikkatli bir şekilde takip edilmesi gerekir. Ayrıca, D vitamini eksikliği ve bazı hormonal düzensizliklerin giderilmesi, kemik metabolizmasını olumlu yönde etkileyebilir. Gürültülü ortamlardan kaçınmak, iç kulaktaki hücrelerin korunması açısından önerilmektedir.

Otoskleroz (İç Kulak Kireçlenmesi) Belirtileri Nelerdir?

En belirgin belirtisi yavaş ilerleyen işitme kaybıdır. Başlangıçta hasta, özellikle kalabalık ortamlarda konuşmaları anlamakta zorluk çeker. İşitme kaybı genellikle iki taraflıdır; ancak bazen tek kulakta başlayabilir. Hastalar ayrıca kulakta uğultu veya çınlama (tinnitus) hissedebilir. İleri evrelerde baş dönmesi ve denge problemleri de tabloya eklenebilir. İşitme kaybı, zamana bağlı olarak artar ve tedavi edilmezse ileri dereceye ulaşabilir.

Otoskleroz belirtileri şu şekildedir:

• Yavaş ilerleyen işitme kaybı (özellikle kalın seslerde)
• Kalabalık ortamlarda konuşmaları ayırt etmede zorluk
• Kulakta uğultu veya çınlama (tinnitus)
• Kendi sesini olduğundan yüksek duyma (oto-foni)
• İleri evrede baş dönmesi ve denge bozuklukları
• Çift taraflı veya tek taraflı işitme kaybı

Otoskleroz İşitmeyi Ne Kadar Etkiler?

İşitme kaybı genellikle başlangıçta hafif düzeyde olur ve hastalar bunu fark etmekte zorlanabilir. İlk belirtiler, özellikle kalın sesleri veya kalabalık ortamlarda konuşmaları anlamada güçlük şeklinde ortaya çıkar. Hastalığın ilerlemesiyle birlikte üzengi kemiğinin hareketsizliği artar ve orta dereceden ileri dereceye kadar işitme kaybı gelişebilir. Eğer hastalık yalnızca orta kulak kemikçikleriyle sınırlıysa iletim tipi işitme kaybı olur; ancak süreç iç kulağı da etkilerse sensörinöral işitme kaybı eklenir ve toplam işitme kaybı çok daha ciddi hale gelir. Bazı vakalarda işitme kaybı %50’nin üzerine çıkarak günlük iletişimi önemli ölçüde kısıtlayabilir.

Kulak Kireçlenmesi Teşhisi Nasıl Konur?

Otoskleroz tanısı, ayrıntılı öykü ve kulak muayenesi ile başlar. Ancak kesin tanı için odyolojik ve radyolojik incelemeler gerekir.

Kulak kireçlenmesi teşhisi için kullanılan yöntemler şunlardır:

• Odyometri testi (işitme testi): İletim tipi işitme kaybı saptanır; Carhart çentiği tipik bir bulgudur.
• Timpanometri: Orta kulak basıncı ve kemikçiklerin hareketi değerlendirilir.
• BT (Bilgisayarlı Tomografi): Özellikle iç kulak kemik yapılarındaki otosklerotik odakları göstermekte yardımcıdır.

Kulak Kireçlenmesine Ne İyi Gelir?

Erken evrede işitme kaybı hafifse, işitme cihazı kullanımı fayda sağlar. Düzenli odyolojik takip, hastalığın ilerlemesini kontrol altında tutmaya yardımcıdır. Kemik metabolizmasını etkileyen bazı ilaçlar bazı hastalarda önerilse de kesin etkinlikleri kanıtlanmamıştır. Gürültülü ortamlardan kaçınmak, iç kulağı zorlayan yüksek seslere maruz kalmamak ve vitamin-mineral desteği almak, iç kulak sağlığını koruyabilir.

Kulakta Kireçlenme Nasıl Temizlenir?

Burada “kireçlenme” ifadesi, kulak kiri (buşon) ile karıştırılmamalıdır. Otosklerozda kireçlenme, kulak kemiklerinde oluşan patolojik bir kemik oluşumudur ve dış kulak yolunda birikmez. Bu nedenle mekanik temizlikle giderilemez. Ancak işitme kaybı, cerrahi yöntemlerle yani kemikçiklerin yeniden hareket kazanmasını sağlayarak düzeltilebilir. Dış kulak yolunu tıkayan buşon varsa, bu durum hekim tarafından mikroskop altında özel aletlerle temizlenmelidir. Hastaların kendi kendine pamuklu çubuk veya benzeri yöntemlerle temizlik yapmaları önerilmez; bu yöntemler kulak zarına zarar verebilir.

Otoskleroz (İç Kulak Kireçlenmesi) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Otoskleroz tedavisinin amacı, işitme kaybını geri kazandırmak ve ilerlemesini durdurmaktır. Tedavi yöntemi, hastalığın evresine ve işitme kaybının derecesine bağlı olarak belirlenir.

İç kulak kireçlenmesi tedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:

• İşitme cihazı: Hafif ve orta dereceli işitme kayıplarında en sık tercih edilen yöntemdir. Sesleri yükselterek iç kulağa daha iyi iletim sağlar.
• Medikal tedavi: Sodyum florür ve bifosfonatlar gibi ilaçlar kemik metabolizmasını yavaşlatabilir; fakat etkinlikleri sınırlıdır ve destek tedavi olarak kullanılabilir.
• Cerrahi tedavi (Stapedektomi / Stapedotomi): İleri işitme kaybı durumunda en etkili yöntemdir. Sertleşmiş üzengi kemiği çıkarılır veya bir delik açarak yerine protez yerleştirilir. Başarı oranı oldukça yüksektir (%90’a kadar).
• Koklear implant: Çok ileri vakalarda ve iç kulağın da etkilendiği durumlarda uygulanabilir.

Otoskleroz İlerlerse Ne Olur?

Tedavi edilmeyen otosklerozda işitme kaybı yıllar içinde giderek kötüleşir. Başlangıçta yalnızca kalın sesleri duyamama veya fısıltıyı anlamakta zorluk yaşarken, ilerleyen evrede ağır dereceli işitme kaybı gelişebilir. Çift taraflı vakalarda hasta sosyal yaşamdan kopabilir ve ciddi iletişim problemleri yaşayabilir. Ayrıca sürekli çınlama ve uğultu, psikolojik sorunlara yol açabilir. İç kulak da etkilenirse sensörinöral işitme kaybı güdülüp hasta tamamen işitme yetisini kaybedebilir. Bu durum, mesleki yaşamı, eğitim hayatını ve sosyal ilişkileri önemli ölçüde etkileyebilir.

Otoskleroz En Sık Nerede Görülür?

Anatomik olarak en sık orta kulaktaki üzengi kemiği (stapes) tabanında ve çevresinde görülür. Hastalık, bu bölgede başlayan kemik sertleşmesiyle başlar ve üzenginin oval pencere üzerindeki hareketini kısıtlar. Daha ileri evrelerde, kemikçik zincirinin diğer bölümlerine ve hatta iç kulağa kadar yayılabilir.

Başlıca görüldüğü bölgeler şunlardır:

• Stapes tabanı (oval pencere çevresi): En sık tutulum alanıdır.
• Koklea çevresi (iç kulak): Hastalık ilerledikçe sensörinöral kayıp gelişir.
• Orta kulaktaki diğer kemikçikler: Daha nadiren etkilenir.
• Her iki kulak: Vakaların yaklaşık %70’inde çift taraflıdır.