Pişik Nedir, Nasıl Oluşur ve Geçer?

Yenidoğanlarda sıkça görülen sorunlardan biri olan pişik, her yaş grubunda rastlanabilen bir cilt rahatsızlığıdır. Özellikle sıcak havalarda aşırı terlemeden kaynaklanan pişik, ciltte sürtünmenin yoğun olduğu bölgelerde, aşırı kilolu bireylerde, hassas cilde sahip kişilerde ve yatağa bağımlı hastalarda daha yaygın görülür. Tedavi edilmediğinde pişik, ciltte açık yaralara yol açabilir.

Pişik nedir?

Pişik, tıbbi adıyla amonyak dermatiti, genellikle popo, cinsel organların dışı ve kasık bölgesindeki cildin amonyak nedeniyle tahriş olmasını ifade eder. İdrarda bulunan üre, normal koşullarda cilde zarar vermez, ancak bebeğin alt bezi sık değiştirilmezse ve idrar ciltte uzun süre kalırsa, bazı bakteriler üreyi amonyağa dönüştürür. Amonyak cildi tahriş eden bir maddedir. Candida albicans adı verilen bir mantar türü, üreyi amonyağa dönüştürmekten sorumludur ve bu durum, nemli ve sıcak bölgelerde mantarın yayılması için uygun bir ortam oluşturur.

Pişik nasıl anlaşılır?

Cilt yüzeyinde, dış etkenlere karşı koruyucu bir yağ tabakası bulunur. Amonyak, bu koruyucu tabakayı ortadan kaldırarak ciltte tahrişe neden olur. Kasık, genital organ çevresi ve kalça bölgesinde kırmızı, ıslak bir görünüm, sızlama ve yanma gibi belirtilerle kendini gösteren pişik, genellikle bebeklerde alt bezin tenle temasta olduğu noktalar üzerinde görülür. Öncelikle hafif kızarıklıklar halinde başlayan bu tahriş, zamanla su dolu kabarcıklar ve küçük şişliklere dönüşebilir, acı veren yanmalar ile kendini gösterebilir. Eğer önlem alınmazsa, enfekte olarak deri döküntüleri kırmızı ve parlak bir hale dönebilir. Genellikle 9-12 aylık bebeklerde anüs çevresinde başlayarak, erkeklerde kasık kıvrımları, testis torbası ve penis altına, kızlarda ise büyük dudakların üzerinde kızarıklıklar yaratır. Kabarcıkların oluştuğu bölgelerde yanma, kaşıntı ve rahatsızlık hissi bebekte huzursuzluk ve ağlama atakları ile kendini gösterebilir.

Pişik nedenleri nelerdir?

Bebeklerde ve yetişkinlerde pişiğin nedenleri farklılık göstermektedir.

Bebeklerde pişik nedenleri:

• Bebeğin altını temizlerken kullanılan temizlik ürünleri ve ıslak mendil kullanımı cilde zarar vererek pişiğe yol açabilir.
• İshal dönemindeki sık dışkılamalar ve idrar yolu enfeksiyonları pişiği tetikleyen etkenlerdir.
• Bebeğin alt bezinin geç değiştirilmesi ve yeterince sık değiştirilmiyor olması, bakterilerin çoğalması için uygun bir ortam sağlar ve pişige neden olur.
• Anne sütünden mamaya ve ek besinlere geçiş, bebeğin idrar ve dışkı pH’ında değişikliğe yol açarak pişik oluşumuna sebep olabilir.
• Hasta olunan dönemlerde kullanılan antibiyotikler, bebeğin diş çıkarma süreci ve egzama gibi rahatsızlıklar pişiği oluşturabilir.
• Bazı kalıtsal hastalıklar ve çinko eksikliği, bebeklik dönemindeki pişiğin sebepleri arasındadır.

Yetişkinlerde pişik nedenleri:

• Bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde görülen mantar enfeksiyonları, özellikle kasık ve vajinal bölgedeki pişiğin en yaygın sebeplerindendir.
• Kasık ve vajinal bölgedeki enfeksiyonlar, viral kaynaklı olanlar, bu bölgelerde döküntülere neden olarak pişik oluşumunu teşvik eder.
• Cerrahi işlemler, bakteri enfeksiyonları ve hijyen kurallarına uyulmaması da yetişkinlerde pişiklerin başlıca nedenleridir.

Pişik nasıl engellenir?

Pişiği önlemenin en önemli kuralı hijyendir. Bebeğin altı sık sık temizlenmeli ve serin, kuru tutulmalıdır. Alt bez, aralıklarla değiştirilerek havalandırılmalı, 10-15 dakika boyunca altı bağlanmadan havayla temas etmesine izin verilmelidir. Bebeğin boyu ve kilosuna uygun bez kullanımı ve temiz pamuk ile ılık su ile yıkanması, pişik oluşumunu engelleyen diğer önemli faktörlerdir. Parfüm ve kimyasal içeriklerden kaçınılarak, sadece su veya doğal sabun kullanılarak temizlenmelidir. Havluyla iyice kurulan bölgeye, cildin nefes almasını sağlayan kıyafetler giydirilmelidir. Emziren annelerin, antibiyotik kullanımına ve bebeğin beslenmesine dikkat etmeleri pişik oluşumunu önlemeye yardımcı olur.

Pişik nasıl geçer?

Pişik olan bölgenin temizliği ve kuru kalması, birkaç gün içerisinde pişiğin geçmesine yardımcı olacaktır. Tahriş olan bölgeye çinko içeren kremler veya losyonlar uygulanabilir. Eğer birkaç gün içinde alınan önlemlere rağmen kızarıklık ve şişlikte bir düzelme yaşanmazsa, mutlaka aile hekimine veya çocuk doktoruna başvurulmalıdır. Çocuk doktorunun önerdiği pişik kremi ve ilaçlar, düzenli olarak kullanılmalıdır. Yetişkinlerde tedavi, pişiğin nedenine bağlı olarak değişiklik gösterir. Genel olarak, mantar enfeksiyonuna bağlı pişiklerde, önerilmeyen ilaç kullanımı durumu daha da kötüleştirebilir.