Trombosit Nedir? PLT Yüksekliği ve Düşüklüğü Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Trombositler, kan içinde pıhtı oluşturarak kanamayı durdurmaya veya engellemeye yardımcı olan küçük, renksiz hücre parçalarıdır. Kemik iliği, süngerimsi doku olarak bu hücreleri üretir. Kemik iliği, kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositler oluşan kök hücreler içerir. Trombositler, kanamayı kontrol etme işlevi görmektedir. Bu nedenle, özellikle organ nakli gibi cerrahilerde başarılı bir sonuç almak ve kanser, uzun süreli hastalıklar veya travmatik yaralanmalarla mücadele etmek açısından son derece önemlidir. Trombosit sayımı, kanda bulunan trombosit sayısını ölçen bir testtir. Düşük trombosit sayısı; kanser, enfeksiyon veya başka sağlık sorunlarının bir belirtisi olabilir. Yüksek trombosit sayısı ise kan pıhtılaşması veya felç riskini artırabilir. Tek bir damla kanda on binlerce trombosit bulunmaktadır.

Trombosit Nedir?

Trombositler, vücudun kanamayı durdurabilmesi için pıhtı oluşturmasına yardımcı olan ufak kan hücreleridir. En küçük kan hücresi olan trombositler yalnızca mikroskop altında görünebilir. Pasif durumda, kelime anlamıyla küçük tabakça gibi görünürler. Eğer bir kan damarı hasar görürse, trombositlere sinyaller iletilir. Trombositler hasar bölgesine yönelerek, kurtarma sürecinde bir tıkaç (pıhtı) oluşturur. Hasarlı bir kan damarının yüzeyine tutunarak kanamayı durdurma işlemi, trombositlerin yaralanma alanına ulaştıklarında birbirlerine yapışmalarını sağlayan yapışkan dokunaçlar geliştirmeleriyle gerçekleşir. Ayrıca, daha fazla trombosit çekmek için kimyasal sinyaller gönderirler. Ekstra trombositler, kümeleşme adı verilen bir süreçte pıhtının üzerine yığılır.

Trombositler, beyaz ve kırmızı kan hücreleriyle birlikte kemik iliğinde üretilir. Kan dolaşımına katıldıklarında 8 ila 10 gün süreyle hayatta kalırlar. Mikroskop altında trombosit, küçük bir plaka görünümündedir. Doktorunuz, kemik iliğinin yeterli trombosit ürettiğini kontrol etmek amacıyla bir tam kan sayımı (CBC) testi yapabilir.

Trombosit Normal Değer Aralıkları Nedir?

Normal trombosit sayısı, mikrolitre kan başına 150.000 ila 450.000 trombosit arasında değişmektedir. 450.000’in üzerinde trombosit bulunması, trombositoz isimli bir durumu işaret eder. 150.000’in altında bir trombosit sayısı ise trombositopeni olarak bilinir. Trombosit sayınızı, tam kan sayımı (CBC) adlı bir rutin kan testinde öğrenebilirsiniz. Trombosit sayınız 10.000 ila 20.000’in altına düşerse kendiliğinden kanama riski artar. Trombosit sayısı 50.000’in altında olduğunda, herhangi bir yaralanma veya morarma durumunda kanamanın daha ciddileşme olasılığı yüksektir. Bazı bireylerde aşırı trombosit üretimi görülebilir ve trombosit sayıları 500.000’den 1 milyona kadar çıkabilir.

Trombosit Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?

Yetersiz trombosit sayısı durumu ‘trombositopeni’ olarak adlandırılır. Belirtileri arasında kolay morarma ve diş etleri ile burundan sık kanama yer alır. Vücudunuzun trombosit üretimini engelleyen faktörler olduğunda, trombosit sayınız düşer.

Trombosit Düşüklüğünün Sebepleri Nelerdir?

Düşük trombosit sayısı morarmalara ve aşırı kanamalara yol açabilmektedir. Trombositopeni durumunda, kemik iliği yeterli miktarda trombosit üretmez. Trombosit sayınız çok düştüğünde, cilt altında kanama olarak morarma oluşabilir. Ayrıca, vücutta durmayan kanamalar, kesiklerden veya burun kanamasından da kaynaklanabilir. Trombositopeni pek çok şeyden kaynaklanabilir. Bunlar arasında çeşitli ilaçlar, kanser, karaciğer hastalığı, hamilelik, enfeksiyonlar ve anormal bağışıklık sistemi durumları sayılabilir. Trombosit düşüklüğünün nedenleri aşağıda sıralanmıştır:

• Kemik iliği hasarı
• Kansere yönelik tedavi (kemoterapi veya radyoterapi)
• Lösemi veya lenfoma gibi bazı kanserler
• Belirli ilaçlar
• Büyümüş dalak
• Trombositleri yok eden hemolitik üremi sendromu
• İmmün trombositopeni
• Yaralanmalarda şiddetli kanama
• Trombotik trombositopenik purpura
• Viral veya bakteriyel enfeksiyonlar

Trombosit Düşüklüğünde Hangi Belirtiler Görülür?

Bir trombosit sayınız çok düşükse (trombositopeni), yaralarınızda pıhtılaşmanın gerçekleşmesi için yeterli trombositiniz olmayabilir. Yaralanmalar durumunda, kanamanız fazla olabilir ve durdurulması zor hale gelebilir. Düşük trombosit sayısı aşırı kan kaybına, dış ve iç kanamalara neden olabilir, bu da hayatı tehdit edici bir durum oluşturabilir.

Vücudunuzda ve cildinizin altında yeterli trombosit olmadığında meydana gelen şiddetli kanama olayları, immün trombositopeni (ITP) olarak adlandırılan bir kanama bozukluğuna yol açabilir. Bu durum, cildinizde döküntüler gibi küçük kırmızı ve mor noktaların (peteşi) oluşmasına ve cilt altındaki kan damarlarından kaynaklanan morluklara neden olur. Trombosit düşüklüğünün belirtileri aşağıdaki gibidir:

• İdrar veya dışkıda kan
• Kan kusma
• Kolay morarma
• Küçük kesikler, diş etleri veya burun kanamalarından aşırı kanama
• Menoraji
• Kas veya eklem ağrısı
• Şiddetli baş ağrıları
• Halsizlik veya baş dönmesi

Trombosit Yüksekliğinin Nedenleri Nelerdir?

Trombosit yüksekliği durumunda, trombositler birbirine yapışabilir ve bu durum kan damarlarında gereksiz pıhtılaşmaya yol açabilir. Kan pıhtıları ise kalp krizi ve felç riskini artırır. Trombosit yüksekliğine sebep olan faktörler şu şekildedir:

• Bağışıklık sistemi problemleri
• Enfeksiyonlar
• Trombosit üretimini etkileyen genetik sorunlar
• Bazı kanser türleri

Trombosit Yüksekliğinde Hangi Belirtiler Görülür?

Semptomlar mevcut olduğunda, eğer tedavi edilmezse kalp krizi ve felç riskine neden olabilecek kollarda ve bacaklarda kendiliğinden oluşan kan pıhtıları gözlemlenebilir. Şiddetli durumlarda, hastanın trombosit aferezi olarak bilinen bir işleme tabi tutulması gerekebilir. Bu yöntem, kanı alarak trombositleri ayırır ve kırmızı kan hücrelerini vücuda geri kazandırır. Trombosit yüksekliğinde görülen belirtiler aşağıdaki gibidir:

• Kolay morarma
• Göğüs ağrısı
• Tromboz (gereksiz yere kan pıhtılaşması)
• Küçük kesiklerden, diş etlerinden veya burun kanamalarından aşırı kanama
• Bacakta şişlik
• Nefes darlığı
• Felç
• Parmak uçlarında, ellerde ve ayaklarda karıncalanma veya yanma hissi
• Halsizlik, baş dönmesi veya yorgunluk

Trombosit Düşüklüğü veya Yüksekliğinde Ne Yapılır?

Eğer kan trombosit seviyeniz çok yüksekse, doktorunuz sağlık sorununuzu gidermek için bir tedavi planı oluşturabilir. Kan trombosit sayınızı düşürmek için bazı çözümler şunlardır:

• Doktorun önerdiği ilaçları düzenli olarak kullanma
• Kanınızdan trombositlerin uzaklaştırılması (trombosit aferezi)
• Altta yatan tıbbi koşulların tedavisi

Kan trombosit sayınızı artırmaya yönelik belirli bir yaşam tarzı değişikliği mevcut değildir. En iyi seçenek, altta yatan tıbbi hastalıkları tedavi etmek ve organizmanızla en iyi uyum sağlayan bir tedavi planı bulmak için doktorunuzla birlikte çalışmaktır.

Aşırı veya yetersiz trombosit sayıları, abnormal işlev gören trombositler, kan pıhtıları, felçler ve kalp krizleri gibi durumların kalıtsal olabileceğini unutmamak gerekmektedir. Bu nedenle, aile geçmişinde bir bağlantı varsa doktorunuza haber vermek akıllıca olacaktır. Kendinizi sağlıklı hissediyor olsanız bile doktorunuz, trombositlerinizin işlevlerini izlemek ve gerekirse ilaç kullanımı hakkında bilgi almak için düzenli kontroller yapmak isteyebilir.