Tüberküloz (Verem) Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Halk arasında verem olarak adlandırılan tüberküloz, Mycobacterium tuberculosis bakterisi tarafından tetiklenen bulaşıcı ve kronik bir enfeksiyon hastalığıdır. Bu hastalık, özellikle akciğerleri etkileyebilse de, vücudun diğer organ ve dokularını da etkileyebilir. Tüberküloz, tarih boyunca milyonlarca insanın hayatını kaybetmesine neden olmuş ve uzun süre boyunca korkulan bir salgın hastalık olmuştur. Günümüzde, özellikle gelişmekte olan ülkelerde ve bağışıklık sistemi zayıf bireyler arasında yaygınlığını korumaktadır. Küresel düzeyde önemli bir halk sağlığı sorunu olarak varlığını sürdürmeye devam etmektedir. Tedavi edilmediğinde ölümcül olabilen bu ciddi hastalık, yavaş ilerleyişi ve sinsi doğası nedeniyle erken teşhis edilemeyebilir. Tüberkülozun belirtileri; bağışıklık durumu, enfeksiyonun şiddeti ve etkilenen organlara bağlı olarak çeşitlilik göstermektedir. Bu duruma bağlı olarak, hastalığın teşhis ve tedavi süreci karmaşık hale gelebilir.

Tüberküloz (Verem) Nedir?

Tüberküloz, akciğerlerde veya diğer dokularda enfeksiyona neden olabilen bulaşıcı bir hastalıktır. Genellikle erken aşamada akciğerleri etkiler, ancak omurga, beyin veya böbrekler gibi diğer organları da etkileyebilir. “Tüberküloz” kelimesi, Latince “nodül” anlamına gelen bir kelimeden türetilmiştir. TB olarak da bilinen tüberkülozu kapan herkes hasta olmayabilir. Ancak hastalık durumunda mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir. Bakteriyle enfekte olmuşsanız ve semptomlarınız yoksa, inaktif tüberküloz veya latent tüberküloz enfeksiyonunuz (latent TB olarak da bilinir) vardır; bu durumda TB ortadan kalkmış gibi görünebilir ama vücudunuzun içinde uyku halinde beklemektedir. Eğer enfekteyseniz ve semptomlar gösteriyorsanız, aktif tüberküloz veya tüberküloz hastalığı (TB hastalığı) söz konusudur.

Tüberküloz Belirtileri Nelerdir?

Gizli veya inaktif TB’si olan bir kişi semptom göstermez. Semptom görülmese de TB enfeksiyonu olabilir; ancak vücudunuzdaki bakteri henüz zarar vermiyordur. Aktif tüberküloz belirtileri arasında şunlar bulunur:

• Üç haftadan uzun süren öksürük
• İştahsızlık ve istemsiz kilo kaybı
• Ateş
• Titreme
• Gece terlemeleri

Hedef alınan belirli bir organ veya sistemin işleviyle ilgili başka semptomlar da gözlemlenebilir. Kan veya mukus (balgam) öksürmek akciğer tüberkülozunun bir işareti olabilir. Kemik ağrısı, bakterilerin kemiklerinize girdiği anlamına gelebilir. Bu belirtiler başka hastalıklarla da kendini gösterebileceği için, doktora başvurarak TB’niz olup olmadığını öğrenmeniz önemlidir.

Tüberküloz Neden Olur?

Tüberküloz bakterileri, soğuk algınlığı veya grip gibi havadan yayılabilir. Bu hastalığa yalnızca tüberkülozu olan kişilerle temas ederseniz yakalanabilirsiniz. Tüberküloz hastası biri, öksürdüğünde, hapşırdığında, konuştuğunda, güldüğünde veya şarkı söylediğinde mikropları içeren küçük damlacıklar saçar. Bu mikropları soluduğunuzda, hastalığa yakalanma riskiniz artar. Dolayısıyla akciğerlerinde veya boğazında aktif tüberküloz bulunan kişilerin başkalarını enfekte etme olasılığı yüksektir. Vücudun diğer bölgelerinde tüberküloz olması durumunda genellikle yayılması daha zordur.

Bu hastalığa yakalanmak kolay değildir. Genellikle, çok fazla zamanınızı içeride geçirdiğiniz iş arkadaşlarınızdan, arkadaşlarınızdan veya aile üyelerinizden kapabilirsiniz. Tüberküloz bakterileri yüzeylerde çoğalmaz.

Tüberküloz Bulaşıcı mıdır? Nasıl Bulaşır?

Başta akciğerleri etkileyen formu olmak üzere, solunum yoluyla yayılabilir. Hastalığa yol açan Mycobacterium tuberculosis bakterisi, aktif tüberküloz hastalarının öksürme, hapşırma, konuşma veya gülme sırasında havaya yaydıkları küçük damlacıklar aracılığıyla başkalarına bulaşır. Bu damlacıklar mikroskopik boyuttadır ve havada uzun süre asılı kalabilir. Enfekte olmayan bireyler tarafından solunduğunda akciğerlere ulaşabilir ve enfeksiyona yol açabilir.

Bu damlacıklar, özellikle kapalı ve yeterince havalandırılmamış alanlarda daha uzun süre havada kalabilir. Sağlıklı bir birey bu damlacıkları inhalasyon yoluyla soluduğunda, bakteriler akciğerlere ulaşarak enfeksiyonu başlatabilir. Ancak, tüberkülozun bulaşıcı olması, her zaman hastalığın hemen ortaya çıkacağı anlamına gelmez. Enfekte bireylerde yalnızca bir kısmında bakteri aktif hale gelir ve hastalığı tetikler. Bağışıklık sistemi güçlü bireylerde bakteri akciğerlerde inaktif durumda kalabilir ve buna “latent tüberküloz enfeksiyonu” denir. Latent enfeksiyonu olan bireyler hastalık belirtisi göstermez ve bulaşıcı değildir; ancak bağışıklık sistemi zayıfladığında bu enfeksiyon aktif hale gelebilir.

Bulaşma açısından dikkate almanız gerekenler şunlardır:

• Aktif Tüberküloz Hastaları: Özellikle tedavi edilmemiş veya tedaviye yeni başlamış bireyler, en bulaştırıcı gruptadır. Tedavi başladıktan sonra genellikle 2-3 hafta içinde bulaşıcılık azalır.
• Kapalı ve Havalandırması Zayıf Ortamlar: Bu tür alanlar, bakterilerin havada uzun süre kalmasına neden olabilir. Toplu yaşam alanları ve kalabalık yerler yüksek bulaşma riski taşır.
• Bağışıklık Sistemi Zayıf Bireyler: HIV/AIDS hastaları, bağışıklık baskılayıcı ilaç kullananlar ve diğer kronik hastalıkları bulunan bireyler, tüberküloz enfeksiyonuna karşı daha hassastır.

Tüberküloz Risk Faktörleri Nelerdir?

Herkes tüberküloza yakalanabilir, ancak bazı faktörler enfekte olma riskini artırır. Diğer faktörler ise enfeksiyonun aktif TB hastalığına dönüşme riskini artırır. Özellikle belirli yaşam veya çalışma koşulları hastalığın bir kişiden diğerine geçişini kolaylaştırmaktadır. Verem risk faktörleri arasında şunlar bulunmaktadır:

• Aktif tüberküloz hastalığı olan biriyle birlikte yaşamak.
• Tüberkülozun yaygın olduğu bir ülkede yaşamak veya o ülkeye seyahat etmek.
• Huzurevleri gibi insanların yakın yaşadığı yerlerde bulunmak veya çalışmak.
• Sağlık sektöründe çalışmak ve tüberküloz riski yüksek olan bireyleri tedavi etmek.

Zayıflamış bir bağışıklık sistemi, TB enfeksiyonunun aktif TB hastalığına dönüşme riskini artırır. Bağışıklık sistemini zayıflatan bazı durumlar şunlardır:

• HIV/AIDS
• Diyabet
• Şiddetli böbrek hastalığı
• Baş, boyun ve kan kanserleri
• Yetersiz beslenme veya düşük vücut ağırlığı
• Kanser tedavisi
• Nakledilen organların reddini önleyen ilaç kullanımı
• Reçeteli steroidlerin uzun süre kullanımı

Tüberküloz enfeksiyonunun aktif tüberküloz hastalığına dönüşme riski, yaşla birlikte değişir. Özellikle çocuklar 5 yaşına gelene kadar, TB enfeksiyonunun aktif TB hastalığına dönüşme riski yüksektir; 2 yaş altı çocuklarda risk daha fazladır. Bu yaş grubundaki tüberküloz, genellikle beyin ve omuriliği çevreleyen sıvıda menenjit adı verilen ciddi bir hastalığa yol açabilir. Ayrıca, yaş ilerledikçe bağışıklık sistemi zayıflar. Yaşlı yetişkinlerde aktif TB hastalığı riski artmakta ve hastalığın tedavisi daha zor olmaktadır.

Tüberküloz Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavi süreci genellikle iyileştirilebilen bir hastalıktır. Çoğu insan, genellikle 6 ay sürecek bir antibiyotik tedavisine ihtiyaç duyar. Tüberküloz tedavisi için farklı antibiyotik türleri kullanılmaktadır. Bunun sebebi, bazı TB türlerinin belirli antibiyotiklere direnç göstermesidir. İlaç dirençli bir TB türü ile enfekte olduysanız, 6 veya daha fazla farklı ilaçla tedavi edilmeniz gerekebilir.