Tükürük Bezi Kanserinin Belirtileri ve Evreleri

Tükürük bezi kanseri, ağız ve boğaz çevresindeki tükürük bezlerinde anormal hücrelerin kontrolsüz bir şekilde büyümesiyle ortaya çıkan nadir bir kanser türüdür. Tükürük bezleri, sindirim sistemine katkıda bulunarak, tükürük üretmektedir. Bu kanser türü, baş ve boyun bölgesindeki büyük ve küçük tükürük bezlerini etkileyebilir. Erken tanı konulmadığında, çevre dokulara ve lenf bezlerine yayılma riski bulunur. Çene altında, ağız içinde veya kulak çevresinde hissedilen sert kitle, tükürük bezi kanserinin en yaygın belirtileri arasında yer almaktadır. Kanser ilerledikçe, yüz sinirlerinde zayıflama, ağrı ve yutkunma güçlüğü gibi semptomlar gelişebilir.

Tükürük Bezi Kanseri Nedir?

Tükürük üreten bezlerde gelişen kötü huylu tümörlerin neden olduğu bir hastalıktır. Tükürük bezleri, ağız sağlığı ve sindirim süreci için gerekli olan tükürük sıvısını üreten ve salan bezlerdir. Vücutta parotis bezi (kulak önünde), submandibular bez (çene altında) ve sublingual bez (dil altında) olmak üzere üç büyük tükürük bezi bulunmaktadır. Ayrıca ağız ve boğaz bölgesinde birçok küçük tükürük bezi de mevcuttur. Bu kanser en sık parotis bezinde görülmesine rağmen, diğer tükürük bezlerinde de meydana gelebilir. Tükürük bezi tümörlerinin çoğu iyi huylu olmasına rağmen, bazıları hızla büyüyüp çevre dokulara yayılabilir. Erken tanı konulmadığında lenf bezlerine ve diğer organlara metastaz yapma riski taşır.

Genetik yatkınlık ve uzun süre radyasyona maruz kalma, bu hastalığın gelişiminde önemli risk faktörleri arasında bulunmaktadır. Özellikle radyasyon tedavisi gören bireylerde, tükürük bezlerinde hücresel mutasyonlar oluşarak kanser gelişimine yol açabilir. Ayrıca kimyasal maddelere uzun süreli maruz kalmak da tükürük bezi hücrelerinde anormal büyümeye sebep olabilir.

Tükürük Bezi Kanseri Belirtileri Nelerdir?

Erken evrelerde herhangi bir belirti göstermeden ilerleyebilir. Ancak hastalık geliştikçe, çene altında, kulak çevresinde veya ağız içinde ağrısız ve sert bir kitle oluşumu en yaygın belirti haline gelir. Bu kitle zamanla büyüyebilir ve çevre dokulara baskı yaparak sinirleri etkileyebilir; bu da yüzde hissizlik veya kas zayıflığına neden olabilir. Tükürük akışının azalması, yutkunma güçlüğü ve çiğneme sırasında ağrı gibi belirtiler de gözlemlenebilir. Hastalığın ilerleyen aşamalarında tümör lenf bezlerine ve komşu dokulara yayılabilir, bu durum da boyun bölgesinde şişlik ve yüz felci gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Eğer tümör tükürük bezlerinin sinirlerini etkilerse, yüzde asimetri veya bir tarafta hareket kaybı oluşabilir. Tükürük bezi kanseri belirtileri şunlardır:

• Çene altında, kulak çevresinde veya ağız içinde sert ve ağrısız kitle
• Tükürük bezlerinde şişlik ya da sertlik
• Çiğneme veya yutkunma esnasında ağrı
• Tükürük üretiminin azalması ve ağız kuruluğu
• Yüzde uyuşma ya da his kaybı
• Yüz kaslarında zayıflık veya yüz felci (bir tarafta hareket kaybı)
• Boyunda veya çene altında büyümüş lenf bezleri
• Kulak ağrısı veya işitme sorunları
• Ağız içinde yaralar veya iyileşmeyen lezyonlar
• Kanlı tükürük veya kötü ağız kokusu

Tükürük Bezi Kanseri Evreleri

Tümörün büyüklüğü, çevre dokulara yayılımı ve lenf düğümlerine veya uzak organlara metastaz yapıp yapmadığına göre evrelere ayrılmaktadır. Kanserin yayılma durumunu belirlemek için TNM sistemi kullanılmaktadır: Bu sistem aşağıdaki gibi açıklanabilir:

• T (Tümör büyüklüğü): Kanserin tükürük bezindeki boyutu ve yayılımı
• N (Lenf düğümleri): Kanserin boyundaki lenf bezlerine yayılıp yayılmadığı
• M (Metastaz): Kanserin akciğerler, kemikler veya diğer organlara yayılması

Tükürük bezi kanseri evre 0 ile evre 4 arasında sınıflandırılmaktadır.

• 1. Evre (Evre 0 – Evre I): Tümör 2 cm’den küçüktür ve yalnızca tükürük bezinin içindedir. Çevre dokulara veya lenf düğümlerine yayılmamıştır. Hastalar genellikle belirti hissetmez veya hafif bir kitle fark edebilirler. Tedavi şansı oldukça yüksektir.
• 2. Evre (Evre II): Tümör 2-4 cm büyüklüğündedir, ancak hâlâ yalnızca tükürük bezindedir. Lenf bezlerine veya uzak organlara yayılma yoktur. Hafif bir ağrı, tükürük azalması ya da çiğneme güçlüğü yaşanabilir. Erken tanı ile cerrahi ve radyoterapi kombinasyonu etkili olabilir.
• 3. Evre (Evre III): Tümör 4 cm’den büyük veya çevredeki yumuşak dokulara yayılmıştır. Yakındaki lenf düğümlerine yayılım görülebilir. Hastalar yüzde uyuşma, yüz felci veya çene altında belirgin şişlik hissedebilir. Tedavi seçenekleri arasında cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi kombine kullanılabilir.

İleri evre olan 4. evre ise kendi içinde 3 gruba ayrılmaktadır:

• Evre IVA: Tümör çene kemiği, yüz sinirleri veya cilt gibi yakındaki büyük yapılara yayılmıştır.
• Evre IVB: Kanser boyundaki büyük lenf düğümlerine veya damar yapılarına yayılmıştır.
• Evre IVC: Kanser akciğer, kemik, karaciğer gibi uzak organlara metastaz yapmıştır.

İleri evrelerdeki hastalar ciddi ağrı, yutkunma zorluğu ve yüz kaslarında belirgin felç yaşayabilirler. Tedavi yöntemi hastalığın yayılımına göre belirlenir. Erken tanı konulduğunda tedavi başarı oranı oldukça yüksek olabilir.

Tükürük Bezi Kanseri Tedavisi

Tükürük bezi kanserinin en yaygın tedavi yöntemi cerrahidir. Ameliyat sırasında tümörün bulunduğu tükürük bezi tamamıyla çıkarılmaktadır. Eğer kanser çevre dokulara veya lenf düğümlerine yayılmışsa, etkilenen dokular da temizlenebilir. Ameliyatın kapsamı, tümörün yerine ve yayılımına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bazı durumlarda çene kemiği, sinirler veya yüz kasları etkilenebilir; bu durumda rekonstrüktif cerrahi uygulanarak hastanın yüz fonksiyonlarının korunması amaçlanır. Cerrahiden sonra kalan kanser hücrelerini yok etmek veya ameliyat edilemeyen hastalarda tümörü küçültmek amacıyla radyoterapi uygulanabilir. Yüksek enerjili ışınlar, kanser hücrelerinin DNA’sını tahrip eder. Yoğunluk ayarlı radyoterapi (IMRT) gibi modern teknikler, sağlıklı dokuların zarar görmesini en aza indirerek kanserli dokuların hedeflenmesine yardımcı olur.

İleri evre tükürük bezi kanserlerinde, kanser hücrelerinin büyümesini durdurmak veya yayılmasını engellemek için kemoterapi uygulanabilir. Bununla birlikte, kemoterapi tükürük bezi kanserleri için genellikle destekleyici bir tedavi biçimi olarak kullanılır. Ameliyat ve radyoterapi ile beraber uygulandığında kanserin kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Son yıllarda bazı tükürük bezi kanseri türleri için hedefe yönelik tedaviler geliştirilmiştir. Bu tedavi yaklaşımı, kanser hücrelerinin belirli proteinlerini hedef alarak onların büyümelerini engellemeye çalışmaktadır. İmmünoterapide, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesiyle kanser hücrelerinin tanınıp yok edilmesine olanak sağlayan yeni bir tedavi seçeneğidir.

Tedavi sürecinde hastaların yaşam kalitesinin artırılması amacıyla ağrı yönetimi, beslenme desteği, fizik tedavi ve psikolojik destek sağlanabilir. Özellikle ileri evre hastalarda, konuşma ve yutma işlevlerinin korunması için özel rehabilitasyon programları uygulanması önem taşımaktadır.

Kaynaklar: