Osteoartrit Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Osteoartrit, eklem kıkırdağının zamanla aşındığı ve zarar gördüğü, dünya genelinde en sık rastlanan eklem hastalığıdır. Genellikle yaşla ilişkilendirilen bu durum, diz, kalça, omurga ve ellerde görülmektedir. Kıkırdak dokusu kayboldukça, eklem yüzeyleri arasında sürtünme meydana gelir. Bu, ağrı, sertlik ve kısıtlı hareket gibi belirtilere yol açar.

Osteoartrit Nedir?

Osteoartrit, eklem kıkırdağının zamanla aşınması ve bozulmasıyla ortaya çıkan en yaygın eklem hastalığıdır. Kıkırdak, eklem yüzeylerinde bulunan ve kemiklerin birbirine sürtmesini önleyen pürüzsüz bir dokudur. Osteoartritte kıkırdağın aşınmasıyla eklem yüzeyleri birbirine sürtünmeye başlar, bu da ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığına neden olur. İleri aşamalarda eklem deformiteleri gözlemlenebilir. Genellikle diz, kalça, omurga ve ellerde görülse de, her hangi bir eklemde de gelişebilir. Yaşlanma süreciyle ilişkili olmasına rağmen, genetik faktörler, eklem yaralanmaları, fazla kilo, uzun süreli aşırı kullanım ya da eklemdeki diğer hastalıklar da osteoartrit gelişimini tetikleyebilir. Semptomlar, genellikle yavaş bir şekilde artar ve başlangıçta hafif olsalar da ilerledikçe günlük yaşamı zorlaştırabilir.

Osteoartrit Belirtileri Nelerdir?

Eklem kıkırdağının zarar görmesi ve aşınması sonucunda oluşan bu hastalık, ağrı, sertlik, şişlik ve hareket kısıtlılığı gibi belirtilerle kendini gösterir. Osteoartrit semptomları, zamanla artarak hastanın günlük aktivitelerini zorlaştırabilir. Belirtiler genellikle yavaş bir başlangıç gösterir ve hastalık ilerledikçe daha belirgin hale gelir. Eklemdeki kıkırdak dokusunun kaybı ve kemiklerin sürtünmesi, birçok rahatsız edici belirtiye yol açabilir. Osteoartrit belirtileri şunlardır:

• Ağrı: Eklemdeki en yaygın belirti ağrıdır. Bu ağrı genellikle hareketle artar ve dinlenme ile azalır. İleri evrelerde sürekli hale gelebilir.
• Sertlik: Özellikle sabahları veya uzun süre hareketsiz kaldıktan sonra eklemlerde sertlik hissi oluşur; bu durum kıkırdağın kaybı sebebiyle daha belirgin hale gelir.
• Hareket Kısıtlılığı: Eklem hareket aralığı azalır; bu da günlük aktivitelerde zorluk yaratabilir.
• Şişlik: Eklemde iltihaplanma nedeniyle şişlik meydana gelebilir. Şişlik, iltihap ve sıvı birikimi sonucu oluşur.
• Ses Gelmesi (Krepitasyon): Eklem hareket ederken sürtünme nedeniyle çıtırdama veya gıcırtı sesleri duyulabilir, bu kemiklerin birbirine sürtünmesinden kaynaklanır.
• Eklem Deformitesi: İleri aşamalarda, kıkırdak kaybı ve kemik büyümeleri sebebiyle şekil değişiklikleri meydana gelebilir.
• Zayıf Kaslar: Eklem ağrısı ve hareket kısıtlılığı nedeniyle çevredeki kaslar zayıflar; bu durum eklem stabilitesini azaltabilir.
• Yorgunluk: Osteoartrit, ağrı ve hareket zorluğu nedeniyle genel bir yorgunluk hissine yol açabilir; bu durum, günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir.

Belirtilerin şiddeti, hastanın durumuna göre değişkenlik gösterebilir. İlerleme seviyesiyle birlikte semptomlar artabilir; bu belirtiler yaşam kalitesini düşürüp hareketliliği kısıtlayabilir.

Osteoartrit Nedenleri Nelerdir?

Osteoartrit, genellikle yaşlı bireylerde görülmektedir. Yaş ilerledikçe, eklemdeki kıkırdak dokusu zayıflayarak aşınır. Yaşla birlikte kıkırdak yenilenme kapasitesi düşer, bu da eklemdeki sürtünmeyi artırarak osteoartrite yol açar. Osteoartritin diğer nedenleri şunlardır:

• Osteoartrit öyküsü olan aile bireylerindekilerde hastalığın gelişme riski yüksektir; genetik faktörler kıkırdak yapısının zayıflamasına veya eklemdeki biyomekanik dengesizliklere yol açabilir.
• Kadınlar, erkeklere göre osteoartrit gelişme konusunda daha yüksek risk taşır; menopoz sonrası hormon değişiklikleri, kıkırdak kaybını hızlandırabilir.
• Geçmişteki eklem yaralanmaları, osteoartrit riskini arttırabilir. Kırıklar ve burkulmalar gibi travmalar, eklemdeki kıkırdak dokusuna zarar vererek osteoartrite yol açabilir.
• Aşırı kilo, eklemlere ek yük bindirir; özellikle diz, kalça ve omurga eklemlerinde baskıyı artırarak kıkırdağın aşınmasını hızlandırabilir.
• Yanlış eklem kullanımı, kıkırdağın aşırı zorlanmasına yol açabilir; uzun süreli ağır işlerde veya tekrar eden hareketlerde eklemdeki kıkırdak yıpranabilir.
• Eklem çevresindeki zayıf kaslar, eklemi yeterince destekleyemez; bu durum kıkırdağa ek yük bindirir ve osteoartrit riskini artırır.
• Sporcular, sürekli yüksek yoğunlukta aktivitelerle eklem kıkırdağını aşındırabilir ve osteoartrit riski taşıyabilir.
• Metabolik hastalıklar da osteoartrit gelişiminde etkili olabilir; örneğin, diyabet, eklem dokularına zarar vererek osteoartrite neden olabilir.
• Doğuştan bazı bireylerde eklem yapısal anormallikleri olabilir; bu tür anormallikler, düzensiz yük dağılımına ve kıkırdak aşınmasına yol açabilir.

Osteoartrit Nasıl Teşhis Edilir?

Osteoartrit teşhisi, fiziksel muayene, tıbbi geçmiş ve görüntüleme testleriyle yapılır. Doktor, eklemdeki belirtileri değerlendirirken, hassasiyet, şişlik ve deformasyon gibi durumları gözlemler. Ayrıca hareket kısıtlılığı ve güçsüzlük belirtileri de incelenir. Teşhisi doğrulamak için röntgen veya MRI gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır; röntgen, kıkırdak kaybını ve yapısal değişiklikleri gösterir. Kan testleri iltihaplanmayı belirlemek için yararlıdır, fakat osteoartrit tanısında görüntüleme yöntemleri genellikle daha etkilidir. Erken teşhis sayesinde, tedavi süreci hızlanabilir ve hastalığın ilerlemesi önlenebilir.

Osteoartrit Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Tedavi, semptomları hafifletmeyi, eklem fonksiyonunu artırmayı ve yaşam kalitesini iyileştirmeyi amaçlar. Osteoartrit tedavisinde genellikle konservatif yöntemler tercih edilse de, ileri evrelerde cerrahi müdahale gerekebilir. Tedavi yöntemleri şunlardır:

• Fiziksel Terapi ve Egzersiz: Uzman fizyoterapist eşliğindeki egzersizler, eklem hareketliliğini artırırken ağrıyı azaltabilir. Düşük etkili egzersizler düzenli yapıldığında eklem sağlığını iyileştirir.
• Ağırlık Kontrolü: Obezite osteoartrit riskini artırır; kilo vermek, eklem üzerindeki baskıyı azaltabilir.
• Sağlıklı Beslenme: A vitamini, C vitamini ve omega-3 yağ asitleri gibi anti-inflamatuar besinler, eklem sağlığını destekler.
• Dinlenme ve Aktivite Dengelemesi: Eklemde aşırı kullanımın önlenmesi, dinlenmeyi gerektirir; ancak hareketsiz kalmamak ve eklem hareketliliğini sürdürmek de önemlidir.
• Ortopedik Yardımlar: Eklemdeki yükü azaltan ayakkabılar, dizlikler veya destekleyici cihazlar kullanmak rahatsızlığı hafifletebilir.
• Sıcak ve Soğuk Uygulamalar: Eklem üzerine sıcak ya da soğuk kompres uygulamak iltihabı azaltabilir ve ağrıyı hafifletebilir.
• Artroskopi: Hasarlı eklem kısımlarının onarılması veya temizlenmesi amacıyla yapılan minimal invaziv cerrahidir.
• Eklem Değişimi (Protezi): İleri osteoartrit vakalarında diz veya kalça gibi eklem protezi işlemi uygulanabilir; bu sayede ağrı ortadan kalkabilir ve fonksiyonellik artar.

Bazı hastalar, osteoartrit tedavisinde geleneksel tıbbın yanı sıra alternatif yöntemlere de başvurabilir. Akupunktur, masaj terapisi ve bitkisel takviyeler gibi alternatif tedavi yöntemlerinin etkinliği konusunda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.