Aft: Tanımı, Belirtileri, Teşhis Yöntemleri ve Tedavi Seçenekleri

Ağız içindeki yumuşak dokuda veya diş etinin tabanında meydana gelen küçük, sığ lezyonlar aft olarak bilinir. Bu lezyonlar, bazı durumlarda yoğun ağrıya ve yemek yeme ile konuşma zorluğuna yol açabilir. Aftlar dudakların yüzeyinde görülmez ve kişiden kişiye bulaşmaz; bu nedenle uçuktan farklıdır.
Genelde aft lezyonları bir veya iki hafta içinde kendiliğinden iyileşir. Ancak büyümeye devam eden ve iyileşme göstermeyen aftlar, sağlık açısından risk taşıyabilir. Bu tür aftların bir sağlık profesyoneli tarafından değerlendirilmesi oldukça önemlidir.

Aft Belirtileri Nelerdir?

Aft olarak bilinen ağız lezyonları, iç kısımda beyaz veya sarı bir alan, dış kısımda ise kırmızı bir yuvarlak veya oval çerçeve ile tanımlanır. Bu lezyonlar dilin üst veya alt tarafında, yanakların veya dudakların iç kısmında, diş etlerinde veya yumuşak damakta ortaya çıkabilir. Aftların oluşumundan birkaç gün önce karıncalanma veya yanma belirtileri görülebilir. Diğer belirtiler arasında şunlar da yer alabilir:

• Ağız içinde tek başına veya gruplar halinde ağrılı yaralar,

• Yara oluşumuyla birlikte yüksek ateş,
• Lenf düğümlerinin şişmesi,
• Konuşma veya yutkunmada zorluk.

Aftların neden olduğu bu belirtiler, kişinin günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir.

Aft Çeşitleri Nelerdir?

Ağızda oluşan yaraların boyutuna ve semptomlarına göre farklı aft türleri bulunur. Bazı aft türleri şunlardır:

• Küçük Aftlar: Genellikle 10-20 yaş arasındaki gençlerde görülen, çapı 1 cm’den daha küçük olan minör aftlardır. Bu tür aftlar yaklaşık bir hafta içinde kendiliğinden iyileşir.

• Büyük Aftlar: Majör aft olarak da bilinen bu büyük aftlar, küçük aftlara göre daha az sıklıkta görülür. Yaralar 1 cm’den büyük olabilir ve iyileşmeleri iki haftadan uzun süre alabilir. İyileştikten sonra geniş yara izleri bırakabilirler.
• Herpetiform Aftlar: Minör ve majör aftlardan daha nadir görülen bu aftlar genellikle yetişkinlerde ortaya çıkar. Bir veya iki hafta içinde iz bırakmadan kendiliğinden iyileşme eğilimindedir ve düzensiz kenarları olabilir.

Aft Oluşma Nedenleri Nelerdir?

Ağızda oluşan aftların sebepleri tam olarak belirlenmemiştir. Ancak bazı faktörler aft oluşumunu tetikleyebilir. Bunlar arasında şunlar sayılabilir:

• Diş tedavisi sırasında hijyenin sağlanmaması,
• Ağıza zarar verecek şekilde diş fırçalama,
• Çinko eksikliği,
• Yanak ısırma gibi nedenlerle oluşan yaralar,
• Uygun olmayan diş macunu kullanımı,
• Yetersiz folik asit (folat) düzeyi,
• Vücutta hassasiyet oluşturan bazı yiyecekler,
• Demir eksikliği,
• Düşük B12 vitamini seviyesi,
• Ağızda belirli bakterilere alerjik tepki,
• Helicobacter pylori gibi yaralara yol açabilen bakteriler,
• Menstrüasyon sırasında hormonal değişiklikler,
• Duygusal stres.

Bu tür faktörlerin yanı sıra bazı koşullar ve hastalıklar da aft oluşumuna neden olabilir. Önemli olan bazı durumlar şunlardır:

• Çölyak Hastalığı: Gluten intoleransı sonucunda ortaya çıkan bu hastalık, aft oluşumuna neden olabilir.
• Bağışıklık sistemini etkileyen hastalıklar (Crohn hastalığı, ülseratif kolit gibi) aft gelişimine yol açabilir.
• Behçet hastalığı: Ağızda yaralara neden olabilen bir hastalıktır.
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması, patojenlere karşı savaşma yeteneğini azaltarak aft oluşumuna sebep olabilir.

Ağızda yaralara neden olan bu koşulların etkili bir tedavisi, aft oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir.

Aft Oluşumu Önlenebilir Mi?

Aft oluşumunu önlemek için belirli önlemler alınabilir. Bu önlemler arasında şunlar bulunur:

• Tüketilen Besinlere Dikkat Etmek: Bazı yiyecekler ağızda tahrişe neden olabilir. Bu tür yiyeceklerin kontrollü tüketimi aft gelişimini engelleyebilir.
• Sağlıklı ve Dengeli Beslenmek: Karbonhidrat, yağ, protein, vitamin ve mineraller açısından zengin bir diyet, vücudun savunma mekanizmasını güçlendirerek aft oluşumunu önlemeye yardımcı olur.
• Ağız Hijyenine Dikkat Etmek: Dişlerin düzenli fırçalanması ve ağız hijyenine dikkat edilmesi, ağızdaki yaraların oluşumunu engelleyebilir.
• Stres Yönetimi: Stres, ağız yaralarının ortaya çıkmasına neden olabilir. Stresle başa çıkma yeteneğini artırmak, strese bağlı aft oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir.

Aft Nasıl Teşhis Edilir?

Ağızda oluşan yaraları teşhis etmek için genellikle test yapılmasına gerek yoktur. Doktor veya diş hekimi, fiziksel muayene ile aftları tanımlayabilir. Bazı hastalıklar sonucu meydana gelen aftlar, zamanla iyileşmeyebilir. Bu tür aftların tedavi edilmesi için altta yatan sebebin belirlenmesi önemlidir. Ciddi hastalıklar sonucunda oluşan ağız yaralarının dikkat çeken özellikleri şunlardır:

• Farklı bölgelerde görülen yaralar,
• 3 hafta veya daha uzun süren yaralar,
• Ağrı kesicilere rağmen geçmeyen ve şiddetlenen ağrı,
• Aft ile birlikte yüksek ateşin olması.

Ağzınızdaki yaraların nedenini bulmak için bazı kan testleri yapılması gerekebilir. Bu nedenle, doktorunuzdan kan tahlilleri isteyebilir.