Baş ve Boyun Kanserleri: Tanımı, Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Baş-burun kanserleri, vücudun baş ve boyun bölgelerinde gelişen kontrolsüz ve anormal kanser hücrelerinin çoğalmasını ifade eder. Bu kanser türlerinin erken teşhis ve tedavisi, başarı açısından hayati önem taşımaktadır. Baş ve boyun kanserleri tedavi edilebilir, ancak bazı durumlarda kalıcı hasarlara yol açabilir. Bu hasarların önlenmesi amacıyla çeşitli tedavi yöntemleri uygulanarak kanser hücrelerinin yok edilmesi veya hastalığın ilerlemesinin durdurulması hedeflenir.

Baş-Boyun Kanserleri Nedir?

Baş ve boyun; ağız boşluğu, nazofarenks (üst yutak), orofarenks, hipofarenks (alt yutak), gırtlak, sinüsler, kulak bölümleri ve boyun kısmından oluşur. Baş ve boyun kanserleri, bu bölgelere özgü çeşitli kanser türlerini kapsar. Tüm kanser türleri, hücrelerin kontrolsüz ve anormal çoğalması ile ortaya çıkar ve baş ve boyun kanserleri genellikle etkilenen bölgeye göre farklı isimlerle anılır.

Ağız kanseri; dudak, dil, diş etleri, yanak, ağız tabanı ve damağı kapsar. Boğaz veya boyun kanseri terimi, bazen nazofarenks, larenks ve özofagus kanseri için de kullanılmaktadır.

Baş ve boyun kanserleri, bulundukları bölgeye göre şu şekilde nitelendirilir:

Ağız Boşluğu Kanseri

Dudak, dil, diş etleri, yanaklar, ağız tabanı ve damağını içerir. Dudak kanseri genellikle alt dudakta ve erkeklerde daha sık görülür. İleri yaş ile sıkılığı artmaktadır. Dil kanseri, diğer türler gibi hücrelerin anormal çoğalması ile oluşur ve teşhisi diğer kanser türlerine göre daha kolaydır. Sigara ile ilişkilidir. Diş eti kanseri, uygun olmayan protezler gibi irritanlarla bağlantılıdır. Ağız tabanı ve çene arkası kanserleri ise genellikle zor tanınır.

Nazofarenks (Üst Yutak) Kanseri

Nazofarenks, burun ve boğazın arkasındaki üst bölgedir. Bu alanda oluşan kanser nazofarenks kanseri olarak adlandırılır ve erken teşhisi zordur. Kulak problemleri ve burun tıkanıklığı ilk belirtiler arasında olabilir, bazı durumlarda ilk belirti boyunda bir kitledir.

Larenks (Gırtlak) Kanseri

Gırtlak, nefes ve yemek borusunu ayrıştıran bir yapıdır. Gırtlakta kötü huylu hücrelerin oluşmasına gırtlak kanseri denir ve genellikle üst kısımda gelişir.

3 haftadan uzun süren ses kısıklığı ayırt edici tanıda dikkate alınmalıdır.

Paranazal Sinüsler ve Burun Boşluğu Kanseri

Paranazal sinüsler, burun boşluğunun yanında yer alan sinüslerdir. Bu alanlarda oluşan tümörler için sinüs kanseri veya burun kanseri terimleri kullanılır. Kötü huylu burun boşluğu kanseri nadiren görülmektedir ve tanı anında metastaz riski düşüktür.

Tükürük Bezi Kanseri

Tükürük bezleri, baş ve boyun bölgesinde yer alan ve sindirime yardımcı olan tükürüğü üreten yapılar olup enfeksiyonları önleyen antikorları içerir. Farklı tiplerde tükürük bezi kanseri bulunmaktadır; ancak bu tümörlerin çoğu genellikle iyi huyludur ve yayılma göstermez.

Baş-Boyun Kanserlerinin Nedenleri Nelerdir?

Kanserler tüm yaş gruplarını etkileyebilir, ancak 65 yaş ve üzeri bireylerde görülme oranı daha yüksektir. Çoğu zaman erkeklerde kadınlara göre daha sıktır. Baş ve boyun kanserlerinin oluşumunda yaş, cinsiyet ve birçok başka etken rol oynar. Bu etkenlerin başında sigara ve alkol gelir. Endüstrileşmiş toplumlarda kanser görülme sıklığı genellikle daha yüksektir. Hazır gıda tüketimi, radyasyon maruziyeti ve kişisel bakım alışkanlıkları da bazı kanser türlerinin gelişiminde etkili olabilir.

Türkiye’de larenks kanseri gibi baş ve boyun kanseri türleri yüksek bir görülme oranına sahiptir. Bu durumun başlıca nedeni erkeklerde sigara tüketimidir. Genetik faktörler, hormonal etkenler, beslenme şekilleri, fiziksel etmenler, kimyasallar, virüsler ve bakteriler de baş boyun kanserlerinin gelişiminde rol oynayabilir. Tütün kullanımı, dünya genelinde kanserlerin en önemli sebeplerinden biri olarak bilinmektedir ve akciğer, baş, boyun, özofagus, serviks, pankreas ve mesane kanserlerine yol açabilir.

Baş-Boyun Kanserlerinin Belirtileri Nelerdir?

Baş ve boyun kanserleri, belirti verebileceği gibi belirtileri de olmayabilir. Genel olarak önemli belirtiler şu şekildedir:

• Baş ve boyunda şişlik,
• Göz çevresinde şişlik,
• Ağızda uyuşma veya karıncalanma,
• Ses kısıklığı,
• Yutma zorluğu,
• Öksürük,
• Nefes almada zorluk,
• Yutkunmada güçlük,
• Ağız, dil ve dudakta yaralar,
• Kulak ağrısı, çınlama veya işitme azalma.

Baş-Boyun Kanserlerine Nasıl Tanı Konur?

Baş-boyun kanserlerinin erken tanısı son derece önemlidir. Bu kanser türlerinin yaklaşık dörtte üçü muayene sırasında tespit edilebilir. Doktorunuz tanı koymak için bazı testler yapabilir. Bu testler ağız, burun, boğaz ve dili kontrol etmek amacıyla fiziki muayene olabilir. Diğer bir tanı yöntemi de endoskopidir; doktorunuz gırtlak, boğaz ve burun boşluğunu incelemek için endoskopi uygulayabilir. Laboratuvar incelemesi için kan ve idrar örnekleri alabilir. Röntgen, MR (manyetik rezonans) ve BT (Bilgisayarlı Tomografi) gibi görüntüleme yöntemleriyle de değerlendirme yapabilir. Patolojin incelemesi için biyopsi örneği alınması gerekebilir; biyopsi, genel anestezi altında veya poliklinikte iğne biyopsisi şeklinde yapılabilir. Biyopsi, kanserin kesin tanısını koymak için en güvenilir yöntemdir.

Baş-Boyun Kanserlerinin Tedavisi Nasıldır?

Baş-boyun kanserlerinin tedavi yöntemi, kişiden kişiye ve kanserin türüne göre farklılık gösterir. Tedavinin amacı hastalığın iyileşmesini sağlamak ve azalan fonksiyonları geri kazanmaktır. Cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi, baş-boyun kanserleri tedavisinde kullanılan yöntemlerdir. Bazen birden fazla yöntem bir arada uygulanabilir. Örneğin, cerrahi işlemin ardından radyoterapi yapılabilir. Bu yöntemlerin amacı iyileşmeyi sağlamak, yayılmayı önlemek ve yaşam süresini uzatmaktır. Baş-boyun kanserleri, birden fazla sağlık disipliniyle birlikte yürütülen bir bakım süreci gerektirir. Kişiye özel tedavi planı, tümörün histolojik yapısına, büyüklüğüne, yerine ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir. Yaş, cinsiyet ve genel sağlık durumu da tedavi yönteminin seçiminde etkili faktörlerdir.

Baş-Boyun Kanserlerinin Tedavisinde Kullanılan Yöntemler Nelerdir?

Baş-boyun kanserlerinde, kanser hücrelerinin yayılma durumuna göre tedavi yöntemi belirlenir. Kişiye özgü tasarlanan tedavi kapsamında sadece cerrahi, kemoterapi veya radyoterapi yöntemlerinden biri kullanılabilir. Ayrıca iki ya da üçlü kombinasyon şeklinde tedavi yöntemleri de uygulanabilir.

Cerrahi Tedavi

Cerrahi tedavi, kanserli dokunun veya organın çıkarılması için uygulanan bir yöntemdir. Kanserin yayılması görülmüyorsa oldukça etkilidir. Eğer kanser hücrelerinde yayılma varsa bile cerrahinin diğer tedavi yöntemleriyle bir arada kullanılması mümkündür. Cerrahi tedavi, sık kullanılan bir yöntemdir.

Kemoterapi

Kemoterapi, kanser hücrelerini yok etmek için uygulanan kimyasallardır. Vücuda genel etkisi bulunan bu yöntem, kanser hücrelerinin yayılım gösterdiği durumlarda tercih edilir.

Radyoterapi

Radyoterapi, yani radyasyon tedavisi, tek başına veya kombine tedavi olarak kullanılabilir. Özel cihazlar aracılığıyla üretilen radyasyon, kanser hücrelerini yok etmeyi hedefler. Bu yöntem baş-boyun kanserlerinde tedavi, yayılmayı önleme veya ağrıyı azaltma amaçlı kullanılır.

Baş-boyun kanserinin tedavisinde ilk aşama kanserin evresini belirlemektir. Tümörler dört evreye ayrılır. Evre 1 ve 2’de kanser hücreleri küçüktür ve cerrahi tedaviyle iyileşme sağlanabilir. Kalan yayılımları önlemek için ek olarak kemoterapi veya radyoterapi de yapılabilir. Evre 3 ve 4’de ise tümörlü hücreler çevre dokulara ve lenf düğümlerine yayılmış olabilir, bu evreler ileri derece yayılımı temsil eder. Genellikle cerrahi ve radyoterapi, ilave kemoterapi ile kombine edilerek tedavi uygulanır.

Baş-boyun kanserleri, erken tanı ve tedavi ile önlenebilir veya belirtiler azaltılabilir. Ses kısılması, öksürük ve yutma güçlüğü gibi belirtiler yaşıyorsanız, sağlık kuruluşlarına başvurarak uzman hekimlerden yardım alabilir ve merak ettiğiniz sorulara yanıt bulabilirsiniz.