Embriyo Transferi Nedir ve Nasıl Gerçekleştirilir?

Embriyo transferi, tüp bebek tedavisi sırasında, laboratuvar ortamında elde edilen embriyoların anne adayının rahmine yerleştirilmesi işlemidir. Bu işlem, anne adayından alınan yumurta hücrelerinin baba adayından alınan sperm hücreleri ile bir araya gelmesi sonucunda meydana gelir. Embriyo transferi, doğal yollarla bebek sahibi olamayan çiftlerin hamilelik elde etmelerine yardımcı olabilir.

Embriyo Transferi Nedir?

Embriyo transferi, tüp bebek tedavisinde elde edilen embriyoların uzman bir doktor tarafından ultrason eşliğinde rahme yerleştirilmesi işlemidir (1). İnfertilite, halk arasında kısırlık olarak adlandırılır ve 35 yaş altındaki kadınlarda 12 ay, 35 yaş ve üzerindeki kadınlarda ise 6 ay boyunca korunmasız ilişkiye rağmen hamileliğin gerçekleşmemesi durumudur (2). Yaklaşık %15’lik bir kesim, üreme çağındaki çiftlerde infertilite sorunu yaşamaktadır (3). Modern sağlık teknolojisi sayesinde, doğal yolla bebek sahibi olamayan çiftler için çeşitli teknikler mevcuttur.

Yardımcı üreme teknikleri arasında en yaygın olarak tüp bebek tedavisi ya da in vitro fertilizasyon olarak bilinir. Bu yöntem, kadından alınan yumurta hücrelerinin (OPU) erkekten alınan sperm örneği ile laboratuvar ortamında döllenmesi ve kaliteli embriyoların kadının rahmine transfer edilmesidir. Tüp bebek tedavisinin son aşaması embriyo transferidir. Transferden sonra uzmanlar, embriyonun rahme tutunma şansını artırmak için çeşitli ilaçlarla tedavi sürecine devam edebilirler (4, 5).

Embriyo Transferi Nasıl Yapılır?

Tüp bebek tedavisinde kadınlara iki tür protokol uygulanabilir: uzun ve kısa protokol. Uzun protokolde tedavi birden fazla adet döngüsü sürebilirken, kısa protokol genellikle 2-3 hafta içinde tamamlanır (2, 6).

Düzenli adet döngüsüne sahip kadınlarda her adet döneminde belirli sayıda yumurta hücresi gelişir. Ancak yalnızca bir tanesi çatlayacak kadar olgunlaşırken, diğerleri atılır. Tüp bebek tedavisinin amacı, çeşitli hormon ilaçları ve iğneleri yardımıyla tüm yumurta hücrelerinin olgunlaşmasını sağlamaktır. Bu sayede, o adet döngüsü içerisinde birden fazla olgun yumurta hücresi elde edilir. Yumurtaları olgunlaştırmada kullanılan ilaçlar genellikle adet döngüsünün 2. veya 3. günü başlanır. Uzmanlar, ultrason ve kan testleri ile foliküllerin çapını ve estradiol hormon seviyesini kontrol etmek için hastayı kliniğe çağırır. Foliküllerden biri 14 mm’ye ulaştığında, çatlama sürecini engellemek için başka bir ilaç başlanır ve ardından çatlatma iğnesi uygulanır. Bu iğneden sonra hasta yumurta toplama işlemi için kliniğe çağrılır.

Yumurta ve sperm, özel laboratuvarlarda birleştirilir. Bazen spermlerin yumurtaları döllemesi beklenirken, sperm sayısı yetersizse kaliteli bir sperm, mikroenjeksiyon yöntemi ile yumurtaya enjekte edilebilir. Yumurta toplama işleminden yaklaşık 2-6 gün sonra hastalar embriyo transferi için kliniğe gelir. Elde edilen kaliteli embriyolar gerektiğinde dondurulabilir (5, 6).

Embriyo transferi anestezi gerektirmeyen bir işlemdir; ancak bazı durumlarda hastaların rahat hissetmesi için hafif sedasyon uygulanabilir. Embriyologlar, bir veya iki embriyoyu içeren bir şırıngayı alır ve bu şırınga, kateterin ucuna yerleştirilir. Hasta vajinal muayene pozisyonuna alınır ve özel bir spekulum yerleştirildikten sonra kateter rahme ilerletilir (5, 6).

Günümüzdeki yönetmeliklere göre, 35 yaşına kadar birinci ve ikinci uygulamalarda bir embriyo, üçüncü ve takip eden uygulamalarda ise iki embriyo transfer edilir. 35 yaş ve üzerindeki tüm uygulamalarda en fazla iki embriyo transferine izin verilmektedir. Bu, çoğul gebelik riskini azaltmayı amaçlar (7).

Embriyo Transferi Kimlere Yapılabilir?

Tüp bebek tedavisi, kısırlık tanısı alan ve bebek sahibi olmak isteyen çiftlerin başvurduğu yardımcı üreme tekniklerindendir. İnfertilite vakalarının bazıları yalnızca kadından ya da yalnızca erkekten kaynaklanırken, yaklaşık %20’sinde her iki taraftan da kaynaklanabilir (8). Ayrıca sebebi belirsiz infertilite vakaları da mevcuttur. İnfertilite tanısı alan çiftler, aşılama veya tüp bebek gibi yardımcı yöntemlerle hamilelik elde etmeye çalışabilirler (9). Embriyo transferi, tüp bebek tedavisi ihtiyacı duyan çiftlerin bebek sahibi olmasına yardımcı olabilir. Aşağıda embriyo transferinin yapılabileceği durumlar sıralanmıştır (5):

• Fallop tüplerinde tıkanıklık veya hasar nedeniyle embriyonun döllenmesini veya rahme ilerlemesini zorlaştıran durumlar,
• Yumurtlama bozuklukları,
• Yumurta rezervinde azalma,
• Endometriozis, rahmin iç dokusunun dışında büyümesi ile karakterize bir durum,
• Erkek kaynaklı azospermi veya oligospermi gibi sebepler,
• Çiftlerden birinde veya her ikisinde bebeğin sağlığını etkileyebilecek genetik bozuklukların bulunması.

Ayrıca, kanser tedavisi gibi üreme sağlığına zarar verebilecek tedaviler öncesinde yumurtaların veya embriyoların dondurulması ve ardından transfer edilmesi mümkündür (5).

Embriyo Transferi Sonrası Nelere Dikkat Edilmelidir?

Embriyo transferi sonrasında kasıkta şişlik, hafif kramplar ve kabızlık gibi durumlar normaldir. Transfer sonrası dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şunlardır (10):

• Doktor tarafından reçete edilen ilaçların kullanılması: Progesteron hormonu gibi ilaçlar, embriyonun rahme tutunma şansını artırmak için önerilebilir. Bu ilaçların kullanımı önemlidir.
• Sağlıklı ve dengeli beslenmek: Beslenme, hem tüp bebek tedavisi öncesi hem de embriyo transferi sonrasında önemlidir. Taze meyve ve sebzeler, kalsiyum, magnezyum, demir ve B vitaminleri bakımından zengin bir diyet benimsemek yararlıdır. Ayrıca, protein açısından zengin gıdalar eklemek sağlıklı bir hamilelik sürecine katkı sağlayabilir.
• Folik asit kullanmak: Folik asidin bebeklerde doğumsal kalp hastalıkları riskini azaltabileceği gösterilmiştir.
• Cinsel ilişkiye ara vermek: Embriyo transferinden sonra cinsel ilişki rahim kasılmalarını tetikleyerek embriyonun tutunma şansını azaltabilir. Bu nedenle, doktorun önerdiği süre boyunca cinsel ilişkiden kaçınılması uygun olacaktır.

Transfer sonrasında 10-12 gün içinde gebelik testi yapılabilir. Bebek sahibi olamayan çiftler için gerekli tetkikler sonrasında tüp bebek tedavisine karar verilebilir. Bu nedenle uzman bir doktordan bilgi almak ve gerekli kontrolleri yaptırmak önemlidir.