Hipofiz Bezi Tümörü Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Hipofiz bezi, beynin alt kısmında bulunan ve bezelye büyüklüğünde hayati bir organdır. Vücudun pek çok hormonunu üretip düzenlemekten sorumlu olan bu bez, endokrin sistemin merkezlerinden biridir. Hipofiz bezi tümörleri genellikle iyi huyludur ve bu bölgede gelişir. Ancak boyutları veya salgıladıkları hormonlarla ciddi sağlık sorunlarına yol açabilirler.

Baş ağrısı, görme bozuklukları, adet düzensizlikleri ve hormon dengesizlikleri gibi belirtilerle kendini gösterebilen bu tümörler, çoğunlukla erken aşamada fark edilmediği için geç tanı alabilir. Bu nedenle hipofiz bezi tümörlerini tanımak, belirtilerine dikkat etmek ve gerektiğinde uzman yardımı almak oldukça önemlidir.

Hipofiz Bezi Tümörü Nedir?

Hipofiz bezi tümörü, beynin alt kısmındaki hipofiz bezinde gelişen anormal hücre çoğalması sonucu oluşan kitlelerdir. Genellikle iyi huylu (benign) olup yavaş büyürler. Ancak salgıladıkları hormonlar ya da çevre dokulara yaptıkları baskı nedeniyle sağlık sorunları yaratabilirler.

Hipofiz bezi, ön ve arka bölümlerden oluşur ve büyüme hormonu, tiroid uyarıcı hormon, adrenokortikotropik hormon, prolaktin ve luteinize edici hormon gibi birçok önemli hormonu salgılar. Bu nedenle bu bölgedeki tümörler, hormonların dengesini doğrudan etkileyebilir. Tümörün tipi, büyüklüğü ve hormon üretme kapasitesi, ortaya çıkacak belirtiler ve tedavi yöntemlerini belirlemede etkili olur.

Hipofiz tümörleri, iki ana gruba ayrılabilir:

• Fonksiyonel (hormon üreten) tümörler: Bu tümörler, normalden fazla hormon üretir. Aşırı hormon üretimi, vücutta çeşitli dengesizliklere yol açabilir.
• Fonksiyonel olmayan (hormonsuz) tümörler: Bu tür tümörler hormon salgılamaz, ancak büyüyerek çevresindeki dokulara baskı yaparlar.

Tümörler, büyüklüğüne göre de sınıflandırılır:

• Mikroadenom: 1 cm’den küçük hipofiz tümörleri.
• Makroadenom: 1 cm’den büyük olanlardır.

Hipofiz Bezi Tümörü Belirtileri Nelerdir?

Hipofiz bezi tümörleri, genellikle iki mekanizma ile belirtiler gösterir: fazla hormon üretimi veya tümörün çevre dokulara baskı yapması. Belirtiler genellikle yavaş geliştiğinden başlangıçta fark edilmesi zor olabilir. Ancak zamanla bu semptomlar artarak yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.

Hipofiz tümörünün sık görülen belirtileri arasında şunlar bulunur:

• Görme bozuklukları: Özellikle tümörün optik sinire baskı yapması sonucu çift görme, görme alanında daralma veya bulanık görme.
• Baş ağrısı: Hipofiz bölgesindeki artan basıncın sonucunda, genellikle alın ve şakaklarda hissedilen kalıcı ya da zonklayıcı baş ağrısı.
• Adet düzensizlikleri: Kadınlarda hormon dengesizliklerine bağlı olarak adet görmeme veya düzensiz regl döngüsü.
• Cinsel istekte azalma: Kadın ve erkeklerde libido düşüklüğü veya ereksiyon problemleri.
• Göğüslerden süt gelmesi (galaktore): Kadınlarda ve nadiren erkeklerde, özellikle prolaktin hormonunun yüksekliği nedeniyle.
• Kilo değişimleri: Kortizol veya tiroid hormon seviyelerinin değişmesine bağlı olarak kilo kaybı ya da alımı.
• Yüz, el ve ayaklarda büyüme: Büyüme hormonu fazlalığı nedeniyle el, ayak ve çene kemiklerinde genişleme (akromegali belirtisi).
• Yorgunluk ve halsizlik: Hormon dengesizliği nedeniyle sürekli bir yorgunluk hissi.
• Aşırı terleme ve sıcak basması: Hormon üretimindeki bozukluklar sık görülen bu gibi belirtilere neden olabilir.
• Duygudurum değişiklikleri: Depresyon, sinirlilik veya ani ruh hali değişimleri.

Hipofiz Bezi Tümörü Neden Olur?

Kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bazı genetik, hormonal ve çevresel etkenlerin bu tümörlerin gelişiminde rol oynadığı düşünülmektedir. Özellikle hücre bölünmesini kontrol eden genlerdeki değişiklikler, hipofiz bezindeki hücrelerin kontrolsüz şekilde çoğalmasına sebep olabilir. Bazı kalıtsal sendromlar ve ailevi yatkınlıklar da risk faktörü oluşturmaktadır. Ancak çoğu hipofiz tümörü, rastlantısal olarak gelişir ve dışsal faktörlerle ilişkilendirilmez. Genetik eğilim kadar hastanın hormon dengesi, bağışıklık durumu ve beyin yapısındaki değişiklikler de etkilidir.

Hipofiz bezi tümörlerinin mümkün olası nedenleri şunlardır:

• Genetik mutasyonlar: Hücre büyüme ve bölünme kontrolüyle ilgili genlerdeki bozukluklar, hipofiz hücrelerinin kontrolsüz çoğalmasına yol açabilir.
• Ailesel yatkınlık: Ailede hipofiz tümörü öyküsü olan bireylerde, özellikle genç yaşlarda görülen vakalarda risk artar.
• Kalıtsal hastalıklar: Genetik sendromlar (örneğin Multipl Endokrin Neoplazi Tip 1 – MEN1) hipofiz tümörü riskini artırabilir.
• Hormon dengesizlikleri: Uzun süreli hormon dengesizlikleri hipofiz bezinde anormal uyarılmalara neden olabilir.
• Bağışıklık sistemi bozuklukları: Otoimmün hastalıklar veya bağışıklık sisteminin zayıf olduğu durumlar, hipofiz bezinde yapısal değişiklikler başlatabilir.
• Çevresel etkiler: Elektromanyetik dalgalar ve bazı kimyasallar gibi faktörlerin risk oluşturabileceği teorik olarak öne sürülse de, kesin kanıt yoktur.
• Hipotalamus ile etkileşim bozuklukları: Hipotalamus ile hipofiz bezi arasındaki etkileşimin bozulması, hücresel kontrolün kaybına yol açabilir.

Hipofiz Bezi Tümörü Tedavisi Nedir?

Hipofiz bezi tümörlerinin tedavi yöntemi, tümörün büyüklüğüne, hormon üretip üretmediğine, çevre dokulara baskı yapıp yapmadığına ve hastanın genel sağlığına bağlı olarak belirlenir. Tedavi genellikle multidisipliner bir yaklaşım izler; endokrinoloji, beyin cerrahisi, göz hastalıkları ve radyoloji uzmanlarının birlikte değerlendirmesi gereklidir.

Eğer tümör hormon üretmiyor ve küçükse, çoğunlukla sadece düzenli takip yeterlidir. Bu aşamada hormon testleri ve beyin görüntülemeleri ile tümörün büyüyüp büyümediği izlenir. Eğer ilerleme görülmüyorsa, aktif tedaviye gerek kalmayabilir.

Hormon üreten ve vücut dengesini bozan tümörlerde tedavi gereklidir. Bazı türlerde ilaç tedavisi ile hormon üretimi kontrol altına alınabilir veya tümör küçültülebilir. Böylece belirtilerde azalma sağlanabilir ve cerrahiden kaçınılabilir.

Tümör büyükse, çevre dokulara baskı yapıyorsa veya yaşamsal fonksiyonları olumsuz etkiliyorsa cerrahi müdahale öncelikli seçenek olur. Cerrahinin mümkün olmadığı ya da tümörün yeniden büyüdüğü durumlarda radyoterapi tercih edilebilir. Bu yöntemde, tümör hücrelerinin büyümesi kontrollü ışınlarla engellenir.

Tedavi sürecinin amacı, tümörü kontrol altına almak ve hipofiz bezinin hormon üretim kapasitesini mümkün olduğunca korumaktır. Bu nedenle bazı hastalar tedavi sonrası hormon desteğine ihtiyaç duyabilir. Yaşam boyu izleme ve gerektiğinde ilaç desteği tedavinin önemli bir parçasıdır.

Hipofiz Bezi Tümörü Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Hipofiz bezi tümörlerinde cerrahi müdahale, özellikle tümör çevre dokulara baskı yapıyorsa, görme sinirlerini etkiliyorsa veya ilaç tedavisine yanıt vermiyorsa tercih edilen bir yaklaşımdır. Bu ameliyat, beyin cerrahisi alanında uzmanlık gerektiren bir işlemdir. Günümüzde en yaygın olarak transnazal transsfenoidal cerrahi yöntemi uygulanır. Bu teknikte cerrahi girişim, kafa tasından ziyade burun boşluğundan yapılır.

Ameliyat genel anestezi altında gerçekleştirilir. Cerrah, endoskop adı verilen ince, ışıklı ve kameraya sahip bir cihaz ile burun deliğinden girerek sfenoid sinüs yoluyla hipofiz bezine ulaşır. Bu yöntem, kafa açılmadan ve beyin dokusuna zarar vermeden tümöre doğrudan müdahale imkanı sağlar. Endoskopik yöntem, iyileşme süresini kısaltır ve enfeksiyon riskini azaltır.

Cerrah, mikroskop ve özel cerrahi aletler kullanarak tümör dokusunu dikkatlice çıkarır. Tümörün büyüklüğüne, yerleşimine ve çevre dokularla olan ilişkisine bağlı olarak cerrahinin sonucu değişebilir. Bazı durumlarda tümörün tamamı alınamayabilir; ancak büyük kısmının çıkarılması bile belirtilerde önemli bir azalma sağlar.

Ameliyat sonrası hastalar genellikle birkaç gün hastanede izlenir. Görme alanı, hormon seviyeleri ve beyin basıncı gibi parametreler takip edilir. Hipofiz bezine yönelik bu müdahale, hormon üretiminde geçici veya kalıcı bozulmalara yol açabileceğinden bazı hastalara ek hormon tedavisi uygulanabilir. Ayrıca, ameliyat sonrası dönemde radyoterapi veya ilaç tedavisi de gerekli olabilir.