HPV (İnsan Papilloma Virüsü) Nedir? Belirtileri Nelerdir ve HPV Aşısının Önemi Nedir?

Rahim ağzı kanseri, kadınlarda meme kanserinden sonra en yaygın ikinci kanser türüdür ve her yıl yaklaşık 250.000 kadının hayatına mal olur. Bu son derece ciddi kanser türü, çoğunlukla Human Papilloma Virüsü (HPV) olarak adlandırılan virüslerden kaynaklanır. Papillomaviridae ailesine ait HPV virüsü, hayatta kalabilmek için insan epitel hücrelerini enfekte eder ve çoğalmak için bu hücrelerin mekanizmasını kullanır. Rahim ağzı kanseri ile doğrudan ilişkili olan bu virüs, daha birçok hayati tehlike oluşturan hastalıklara da yol açabilir. Bu nedenle, dünya çapında rahim ağzı kanseri ile mücadele etmek ve kişisel sağlığı korumak için HPV’yi doğru bir şekilde anlamak, bulaşma yollarını ve korunma yöntemlerini bilmek büyük önem taşımaktadır.

HPV (İnsan Papilloma Virüsü) Nedir?

HPV, yaklaşık 200 farklı çeşidi bulunan, yalnızca insan epitel hücrelerine yerleşip burada çoğalabilen bir DNA virüsüdür. Çapı 50-55 nanometre olan bu virüs, insan vücuduna temas ettikten kısa bir süre sonra epitel dokulara yerleşir ve burada “kandiloma akuminatum” adı verilen siğil benzeri lezyonlar oluşturur. Genellikle genital bölgede bulunan epitel hücrelerini etkileyen HPV, dünyada en yaygın cinsel yolla bulaşan hastalıklardan biridir. Araştırmalar, dünya genelinde yaklaşık 630 milyon insanın bu virüsle enfekte olduğunu göstermektedir.

Human Papilloma Virüsü, her bir türü farklı sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu türler, düşük riskli (onkojenik olmayan) ve yüksek riskli (onkojenik) olarak iki gruba ayrılmaktadır. Genital bölgede oluşan siğillerin çoğunda HPV 6 ve HPV 11 virüs tipleri sorumludur. Düşük riskli HPV’ler rahim ağzı kanserine yol açmazken, HP 16, 18, 31, 33, 35, 45, 52 ve 58 gibi yüksek riskli türler, rahim mukozasını etkileyerek kanser riskini artırabilir. Bu yüksek riskli virüsler, uzun süre boyunca belirti vermeden kalabilir, bu nedenle belirli yaş gruplarına düzenli jinekolojik muayene ve aşı uygulaması son derece önemlidir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar arasında en yaygın olan HPV, kanserden doğurganlık kaybına kadar birçok ciddi sağlık sorununa yol açabilir. Ancak, HPV enfeksiyonu için etkin bir tedavi seçeneği henüz mevcut değildir. Bulaş sonrası ortaya çıkacak ciddi hastalıkları yönetmek için virüsü tanımak ve belirtileri erken fark etmek önemlidir.

HPV Neden Olur, Nasıl Bulaşır?

HPV, yalnızca kadınların rahim ve vajinal dokularına değil; her iki cinsiyete ait penis, skrotum ve vulva gibi genital organlara, hatta anüs ve mesane dokularına yerleşerek lezyonlara yol açabilir. Virüs, epitel hücre tabakasına ulaşmak için ciltteki yaralanmaları veya cinsel ilişki sonrası gelişen tahrişleri kullanabilir. Bu süreçte, kitlenin α6ß4 integrin ile HPV yüzeyindeki L1 kapsid proteinleri etkileşime girer ve virüs keratinosit adı verilen hücre grubuna yerleşir. HPV, sitolitik bir virüs olmadığından yalnızca enfekte ettiği hücreyi etkiler, vücut genelinde viral enfeksiyon oluşturmaz.

Virüs keratinositlere girdikten kısa bir süre sonra bu hücreler farklılaşarak yeni virüsler oluşturur. Farklılaşan keratinosit hücreleri, epitel dokunun dış katmanında dökülmeye yol açar; bu doğal deskuamasyon sürecinde HPV etrafa dağılır.

Human Papilloma Virüsü, çoğunlukla cinsel temasla bulaşır, ancak perinatal geçişle de geçiş yapabilir.

Cinsel temas ile bulaşma

HPV, kişiden kişiye vajinal ve anal ilişki sırasında bulaşır, aynı zamanda oral ilişki ile de geçiş yapabilir. İlişkisiz cinsel temas da bulaşma riskini artırabilir. Cinsel olarak aktif her birey, hayatlarının bir noktasında HPV ile enfekte olma ihtimaline sahiptir ve belirtisiz seyreden bu enfeksiyonu fark edemeyip partnerine bulaştırabilir. İlk cinsel ilişkisinden itibaren yalnızca bir partnerle yaşayan bir kadının, 3 yıl içinde HPV ile enfekte olma riski yaklaşık %46’dır. Genital siğillere neden olan virüsler, diğerlerine göre daha bulaşıcıdır. HPV ile enfekte olmuş ve genital siğil tedavisi almış bir kişi, deri yüzeyinde siğil görünmese dahi virüsü başkalarına bulaştırabilir. Bu sebeple, HPV’nin cinsel yolla nasıl veya ne zaman bulaştığını tespit etmek oldukça zordur; eşlerden birinin HPV tanısı alması, cinsel sadakatsizlik anlamına gelmemelidir.

Perinatal geçiş ile bulaşma

HPV, doğum sırasında anneden bebeğe geçebilir; bebek enfekte olursa laringeal ve konjuktival papillomlar gelişebilir. Ayrıca, virüs ile enfekte olmuş bir spermle döllenmiş yumurta hücresinden gelişen fetüste de HPV pozitif olma riski vardır. Genital sistemin enfekte salgıları da plasenta aracılığıyla anne karnındaki bebeği enfekte edebilir.

HPV Semptomları Nelerdir?

Bağışıklık sistemi sağlıklı çalışan kişilerde HPV’nin bazı alt türleri sağlık sorunlarına yol açmaz ve bağışıklık sistemi bu virüsleri 1-2 yıl içinde vücuttan temizleyebilir. Ancak, bazı virüs alt tipleri genital siğillere, prekanseröz deri lezyonlarına veya serviks, penis, anüs, orofarenks, vulva ve vajina gibi dokularda kanserlere neden olabilir. Deri lezyonları, akuminatum, papüler, planar ve yassı olmak üzere dört farklı görünümde ortaya çıkabilir.

HPV’nin belirtileri, kişinin bağışıklık durumuna bağlı olarak değişir. Örneğin, HIV pozitif bireylerde veya bağışıklık sistemi baskılanmış olanlarda genital siğiller daha hızlı büyüyebilir ve ciddi boyutlara ulaşabilir. Bu durum, iyi huylu lezyonların kötü huylu tümöre dönüşmesine neden olabilir.

Yüksek riskli HPV ile temas sonucu gelişen rahim ağzı kanseri başlangıçta belirti vermez; ancak klinik evrede sıklıkla ağrısız vajinal kanama ve et suyuna benzer vajinal akıntılar görülebilir. Anormal vajinal kanamalar ve enfeksiyona bağlı akıntılar, birçok genital hastalığın belirtisi olabileceğinden, hekim kontrolü gereklidir.

HPV Aşısı Neden Önemlidir?

Rahim ağzı kanseri, kadınlarda en sık görülen ikinci kanser türüdür. HPV aşısı, özellikle mukoza salgılarında nötralizan antikorlar olarak adlandırılan koruyucu hücre sayısını arttırarak, virüsün mukoza dokularına girmesini engeller. Böylece, bağışıklık sağlayarak uzun süreli koruma gelişmesini sağlayan HPV aşısı ile rahim ağzı kanseri, aşı ile önlenebilen tek kanser türü haline gelmiştir. Ayrıca, rahim ağzı kanserinin yanı sıra prostat kanseri, Buschke Lowenstein tümörü, mesane kanseri ve erkek infertilitesi gibi birçok ciddi sağlık sorunu ile ilişkili olan HPV’den de aşı ile korunmak mümkündür.