Kan Uyuşmazlığı Nedir? Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Kan uyuşmazlığı, genellikle gebelik sırasında annenin ve fetüsün kan gruplarının birbiriyle uyumsuz olması nedeniyle ortaya çıkan bir durumdur. Bu sorun, anne ile bebeğin kanındaki Rh faktörlerinin farklı olmasından kaynaklanır ve bağışıklık sisteminin tepki göstermesiyle sonuçlanabilir. Eğer anne Rh negatif, bebek Rh pozitif olduğunda, annenin bağışıklık sistemi bu pozitif hücreleri “yabancı” olarak algılar ve konuya yönelik antikor üretir. Bu, fetüste anemi ve sarılık gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Ancak, kan uyuşmazlığı uygun yönetimle önlenebilir bir durumdur. Gebelik boyunca düzenli kontroller ile teşhis edilir ve uygun tedavi yöntemleriyle hem anne hem de bebek sağlığı korunabilir.

Kan Uyuşmazlığı Nedir?

Kan uyuşmazlığı, genellikle gebelik döneminde anne ile bebeğin kan gruplarının farklılık göstermesi sonucunda doğan bir bağışıklık sistemi problemidir. En yaygın olarak görülen türü Rh uyuşmazlığıdır. Annenin kan grubunun Rh negatif, bebeğin kan grubunun Rh pozitif olduğu durumlarda meydana gelir. Rh uyuşmazlığı, genellikle ilk gebelikte sorun yaratmaz çünkü annenin bağışıklık sistemi bu aşamada antikor üretmeye yeni başlar. Ancak bu antikorlar sonraki gebeliklerde plasenta aracılığıyla bebeğin kan dolaşımına geçerek bebeğin kırmızı kan hücrelerine zarar verebilir. Bu, fetüste hemolitik hastalık olarak bilinen ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Hemolitik hastalık, kansızlık (anemi), organ hasarı ve hatta gebelik kaybına neden olabilir. Nadir olarak ABO kan grubu uyuşmazlığı da görülebilir; bu durumda annenin kan grubu O, bebeğin A veya B olduğunda ortaya çıkar ve genellikle daha hafif seyir gösterir. Doğum sonrası bebekte ciltte sararma ile kendini gösterebilir. Kan uyuşmazlığı, uygun tedavi ve teşhis ile önlenebilir. Anne ve bebek sağlığını korumak için düzenli prenatal kontroller büyük önem taşır.

Kan Uyuşmazlığı Neden Olur?

Kan uyuşmazlığı, genellikle anne ile bebeğin kan gruplarının Rh faktörü açısından farklı olmasından kaynaklanır. Rh faktörü, kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunan bir proteindir. Bu proteinin varlığı durumunda kişi Rh pozitif, yokluğunda ise Rh negatif olarak sınıflandırılır. Kan uyuşmazlığının en yaygın nedeni Rh uyuşmazlığıdır.

Rh uyuşmazlığı, annenin kan grubunun Rh negatif, bebeğin kan grubunun Rh pozitif olduğu durumlarda ortaya çıkar. Normal şartlarda anne ve bebeğin kanı karışmaz, ancak doğum sırasında plasentanın ayrılması, düşük, kürtaj, dış gebelik, travma ya da bazı tıbbi müdahaleler sırasında bebeğin Rh pozitif kanı annenin dolaşımına geçebilir. Bu durumda annenin bağışıklık sistemi, Rh pozitif kan hücrelerini “yabancı” olarak algılar ve bunlara karşı antikor üretmeye başlar. Bu antikorlar, annenin sonraki gebeliklerinde plasenta yoluyla bebeğe geçerek fetüsün kırmızı kan hücrelerine saldırabilir.

ABO uyuşmazlığı ise annenin kan grubunun O, bebeğin A, B veya AB olduğu durumlarda görülebilmektedir. Anne, bebeğin kanındaki A veya B antijenlerini “yabancı” olarak algılayabilir ve bu antijenlere karşı antikor üretebilir. Ancak ABO uyuşmazlığı genellikle daha hafif seyreder ve ciddi komplikasyonlar oluşturmaz. Diğer kan uyuşmazlığı nedenleri şunlardır:

• Düşük veya Kürtaj: Bu durumlar sırasında anne ve bebeğin kanı karışabilir ve anne Rh pozitif kan hücrelerine karşı antikor üretebilir.
• Dış Gebelik: Plasenta hasarı nedeniyle annenin dolaşımına bebeğin kan hücrelerinin geçmesine yol açabilir.
• Travma veya Tıbbi Müdahale: Amniyosentez gibi girişimsel işlemler sırasında anne ve bebek kanı karışabilir.
• Kan Transfüzyonu: Yanlış kan grubundan yapılan kan nakilleri, annenin bağışıklık sisteminin antikor üretmesine neden olabilir.

Kan Uyuşmazlığının Belirtileri Nelerdir?

Gebelik sürecinde belirti vermeyebilir. Ancak, anne ile bebeğin kan gruplarındaki uyumsuzluk nedeniyle bağışıklık sistemi tarafından üretilen antikorlar bebeğin kırmızı kan hücrelerini etkilediğinde belirtiler meydana gelebilir. Bu genellikle bebek üzerinde ciddi etkiler yaratır ve yenidoğan hemolitik hastalığı adı verilen bir tabloya yol açabilir. İşte kan uyuşmazlığının belirtileri:

Anne adayında görülebilecek belirtiler:

• Genelde belirgin bir semptom gözlemlenmez.
• Nadir olarak, fetüs ciddi şekilde etkilenirse, gebelikte bebek hareketlerinde azalma fark edilebilir.

Bebekte ve yenidoğanda görülebilen belirtiler şunlardır:

• Fetal anemi: Bebeğin kanındaki kırmızı kan hücrelerinin yıkılması sonucu kansızlık gelişir.
• Hidrops fetalis: Anemi nedeniyle bebeğin vücudunda sıvı birikimi oluşur. Bu durum karın, akciğer veya diğer dokularda şişlik olarak kendini gösterir.
• Bebek hareketlerinde azalma: Kansızlık ve sıvı birikimi nedeniyle bebek hareketleri azalabilir.
• Şiddetli sarılık: Yenidoğanın cildinde ve göz aklarında sararma. Bu, bilirubin seviyelerinin yükselmesi sonucu ortaya çıkar.
• Anemi: Bebeğin yetersiz kırmızı kan hücresine sahip olması nedeniyle halsizlik, solgunluk ve hızlı nefes alma görülebilir.
• Karaciğer ve dalakta büyüme: Bebeğin vücudu, kırmızı kan hücresi üretimini artırmaya çalıştıkça bu organlar büyüyebilir.
• Nörolojik belirtiler: Şiddetli sarılık tedavi edilmezse yüksek bilirubin seviyeleri beyin hasarına (kernikterus) neden olabilir.
• Hızlı kilo kaybı veya beslenme güçlüğü: Bebek yeterli enerjiye sahip olamadığı için emme refleksinde zayıflık görülebilir.

Kan Uyuşmazlığı Nasıl Teşhis Edilir?

Kan uyuşmazlığı, gebelik sırasında yapılan kan testleri ile kolaylıkla teşhis edilir. İlk prenatal muayenede, anne adayının kan grubu ve Rh durumu belirlenir. Eğer anne Rh negatifse, baba adayının Rh durumu da değerlendirilir. Rh uyuşmazlığı tespit edilirse, annenin kanında Rh antikorlarının varlığını ve miktarını ölçmek için indirekt Coombs testi yapılır. Bu test, annenin bağışıklık sisteminin bebeğin kanına karşı antikor üretip üretmediğini gösterir. Gerekirse, bebeğin etkilenme derecesini değerlendirmek için ultrason veya doppler incelemeleri kullanılır.

Kan Uyuşmazlığının Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Kan uyuşmazlığı tedavisi, annenin antikor üretimini önlemek ve bebeği korumaya yönelik olarak uygulanır. Gebelik sırasında Rh uyuşmazlığı tespit edilirse, annenin bağışıklık sisteminin baskılanması amacıyla Rh immün globulin (RhIg) enjeksiyonu yapılır. Eğer fetüs etkilenmişse, doktor bu fetüsün sağlık durumunu sürekli olarak izler. Şiddetli durumlarda, doğumdan önce fetüse kan transfüzyonu yapılması gerekebilir. Doğum sonrası dönemde yenidoğan, anemi ve sarılık gibi komplikasyonların tedavisi için yakın takip altında tutulur.

Kan Uyuşmazlığının Olası Olumsuz Etkileri Nelerdir?

Kan uyuşmazlığı tedavi edilmediğinde, fetüs ve yenidoğan üzerinde ciddî sağlık sorunlarını tetikleyebilir. Fetal anemi (kansızlık), hidrops fetalis (aşırı sıvı birikimi) ve anne karnında bebek kaybı gibi durumlara yol açabilir. Ayrıca doğum sonrası bebekte ağır sarılık, beyin hasarı (kernikterus) ve uzunca süreli nörolojik sorunlar ile karşılaşılabilir. Erken teşhis ve tedavi ile bu komplikasyonların çoğu önlenebilir.