Kişiye Özel Fiziksel Aktivite Programı Planlaması

Fiziksel aktivite, günlük yaşamda kas ve eklemlerin enerji tüketimi ile gerçekleşen, kalp ve solunum hızını artıran ve çeşitli şiddetlerde yorgunlukla sonuçlanan aktiviteler olarak tanımlanmaktadır. Yürüyüş, koşu, yüzme gibi temel vücut hareketleri ile çömelme, kalkma gibi hareketleri içeren spor dalları, dans, egzersiz, oyun ve gündelik aktiviteler fiziksel aktivite olarak kabul edilmektedir.

Bu olumlu etkileri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• 1. Kas gücü ve fiziksel aktivite toleransında (kondisyon ve dayanıklılık) artış.

  2. Kas-eklem kontrolünü artırarak stabilite ve denge sağlanması, özellikle yaşlı bireylerde düşmeleri önlemek.

  3. Kalp-damar hastalık oranlarının azalması.

  4. Kronik yorgunlukta azalma.

  5. Düzenli fiziksel aktivite yapan bireyler, sigara bağımlılığından kurtulmada daha başarılıdır.

  6. İnsülin aktivitesini düzenleyerek diyabet ve kan şekeri kontrolünde yardımcı olur.

  7. Kan basıncı ve yağ düzeylerinin normalleşmesi.

  8. Kemik yoğunluğunda artış sağlayarak osteoporoz riskini azaltır.

  9. Uyku süresi ve kalitesini iyileştirir.

  10. Kaygı ve depresyon seviyelerini azaltır.

  11. Bağırsak aktivitesini düzenleyerek kabızlığı azaltır.

  12. Metabolizmayı hızlandırarak kilo alımını önler.

  13. Uzun vadede bilişsel fonksiyonlar ve motor kontrol artar; özgüven yükselir, demans riski azalır.

  14. Kadınlarda menopoza girme yaşını geciktirir ve menopozun olumsuz etkilerini hafifletir.

  15. Yetişkinlerde sağlıklı cinsel aktivite üzerinde olumlu etkiler yaratır.

  16. Kendini iyi hissetme ve mutluluk sağlar, depresyon ve anksiyete ile başa çıkma gücünü artırır.

  17. Vücut direnci artar, enfeksiyonlara karşı koruma gelişir.

  18. Kanser gelişim riskini azaltır ve kansere karşı koruma sağlar.

  19. Yaşam kalitesini artırır, sosyal ve kültürel aktivitelere katılımı yükseltir.

Fiziksel aktivitenin istenilen etkileri gözlemlenebilmesi için düzenli yapılması şarttır. Haftada 3-4 kez, 30-60 dakikalık orta şiddette yapılan fiziksel aktivite sağlık üzerinde olumlu etkiler yaratmak için genellikle yeterlidir.

Kişiye özel oluşturulan fiziksel aktivite programı, yukarıda sayılan ve bilimsel araştırmalarla desteklenmiş faydaları nedeniyle tamamlayıcı tıp uygulamalarının vazgeçilmez bir parçasıdır. Bu programda egzersiz süresi, yoğunluğu ve türü, bireyin geçmişi ve mevcut kas-iskelet sistem problemleri göz önünde bulundurularak fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanı tarafından belirlenip takip edilir. Egzersiz uygulaması hastanede fizyoterapist gözetiminde ya da evde uygulanacak bir program şeklinde yapılabilir.

Hastanın ihtiyaçlarına göre postür, germe, kas kuvvetlendirme, denge ve koordinasyon egzersizleri ile bisiklet ergometresi, yüzme ve yürüyüş gibi aerobik egzersizlerden oluşan bir program hazırlanmaktadır. Uygun hastalar grup ya da bireysel pilates veya yoga sınıflarına katılabilir. Her durumda, hasta eğitimine ve güvenliğine dikkat edilmelidir.

Fiziksel aktivite programları, çeşitli hastalıkların ve semptomların tedavisinde, hastalığa bağlı komplikasyonların önlenmesinde ve hastalık süreçlerinin vücutta kalıcı hasar bırakmasını engellemede son derece etkilidir.

Egzersiz programlarının olumlu ve tedavi edici özelliklerinden faydalandığımız bazı durumlar şunlardır:

• 1. Ortopedik problemler ve spor yaralanmaları.

  2. Nörolojik hastalıklar (felçler, denge koordinesi kayıpları, sinir yaralanmaları vb.).

  3. Kalp-damar ve akciğer hastalıkları.

  4. Serebral palsi gibi çocuk sağlığı sorunları.

  5. Romatizmal hastalıkların bazı türleri.

  6. Kaza, travma ve cerrahi sonrası gelişen bazı problemler.

  7. Bel, sırt ve boyun problemleri, diz ve omuz gibi eklem ağrıları.

  8. Obezite.

  9. Gebelik ve doğum sonrası iyileşme süreci.

Son yıllarda onkoloji hastalıklarının toplumdaki sıklığının artması nedeniyle “kanser rehabilitasyonu” kavramı önem kazanmıştır. Kansere yakalanan hastaların %54’ü, tümör etkileri veya kanser tedavisinden kaynaklı fiziksel yetersizlikler için rehabilitasyon ihtiyacı duymaktadır. Hastaların %70’inde kansere bağlı ağrı görülmektedir. Kemik hasarı durumunda, lezyonun ciddiyetine bağlı olarak ağırlık aktarımında kısıtlamalar gerekebilir. Kemiğin korunması amacıyla ortezler ve bel bölgesi için korse kullanılması önemlidir. Onkoloji hastalarında fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı tarafından değerlendirilmeli ve uygun fizik aktivite programı belirlenmelidir.

Hareket etmeyen kas güçlendirme egzersizleri, düşük yoğunluklu aerobik egzersizler (yürüyüş, bisiklet gibi), omurga kırığı riski barındıran hastalar için karın ve sırt kasları güçlendirilmesi, düşme riskini azaltan denge egzersizleri önerilmektedir. Akciğer tümörlerinde hastalara solunum egzersizleri, boyun ve kol kasları güçlendirilmesi ile aerobik egzersizler uygulanmalıdır. Kanser rehabilitasyon programında cerrahi sonrası omuz eklem hareket açıklığı egzersizleri ve germe egzersizleri yapılır. Drenler çıkarıldıktan sonra aktif eklem hareket açıklığı egzersizlerine başlanır ve yavaşça hareketler ilerletilir. Lenfödem tedavisi de uygulanmaktadır.