
Kompartman Sendromu: Tanımı, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
Kompartman sendromu, kaslar, sinirler ve damarların yer aldığı kapalı fasya alanlarında basıncın normal seviyenin üzerine çıkması sonucunda gelişen, hızlı ilerleyen ve acil müdahale gerektiren ciddi bir durumu ifade eder. Normalde kas grupları, onları çevreleyen fasya dokusu sayesinde belirli bir basınç altında işlev görür. Ancak travma, kırık, cerrahi müdahale, yanık veya dar bir alçı uygulaması gibi durumlar bu basıncı artırdığında, dokulara kan akışı azalır. Bu durum, birkaç saat içinde geri dönüşü olmayan kas ve sinir hasarına, hatta uzuv kaybına yol açabilir.
Kompartman Sendromu Nedir?
Kompartman sendromu, kas gruplarının bulunduğu kapalı fasya bölmelerinde basıncın anormal şekilde artmasıyla ortaya çıkan ve acil tedavi gerektiren bir durumdur. Normalde kaslar, sinirler ve damarlar bu bölmeler içinde rahatça çalışabilir. Ancak travma, kanama, ödem veya dolaşım bozukluğu nedeniyle basınç yükseldiğinde, dokuya giden kan akımı azalır. Bu durum kaslarda ve sinirlerde geri dönüşümsüz hasara yol açabilir. Tedavi edilmediğinde 4-6 saat içinde kalıcı doku ölümü başlayabilir. Bu nedenle kompartman sendromu, ortopedik aciller içinde en kritik durumlardan biri olup, en kısa sürede tanık olunmalı ve cerrahi müdahale yapılmalıdır.
Kompartman Sendromu Türleri Nelerdir?
Kompartman sendromu, basınç artışının hızı, süresi ve oluş nedeni temelinde farklı türlerde görülebilir. En kritik formu akut tiptir, çünkü birkaç saat içinde kalıcı kas ve sinir hasarına yol açabilir. Kronik form ise daha yavaş ilerler ve genellikle sporcularda egzersiz sırasında ortaya çıkar. Ayrıca cerrahi işlemler sonrasında veya travmatik olmayan nedenlerle de gelişebilen alt türleri mevcuttur. Bu nedenle hastalığın türünü doğru belirlemek, tedavi planı ve acil müdahale açısından büyük önem taşır.
Kompartman sendromu türleri şu şekilde sıralanabilir:
- Akut kompartman sendromu: Travma, kırık veya damar yaralanması sonrası hızla gelişir ve acil cerrahi müdahale gerektirir.
- Kronik kompartman sendromu: Genellikle sporcularda tekrarlayan egzersizler sırasında meydana gelir ve dinlenince kaybolur.
- Travmatik olmayan tip: Yanıklar, sıkı bandajlar veya uzun süreli basınç gibi dış faktörlerle gelişir.
- Postoperatif tip: Cerrahi işlemlerden sonra nadiren görülebilen bir formdur.
Kompartman Sendromunun Nedenleri Nelerdir?
Kompartman sendromunun temel nedenleri, kapalı bir kas bölmesindeki basıncın anormal şekilde artması ve bunun sonucunda dolaşımın bozulmasıdır. Normalde kasları ve sinirleri çevreleyen fasya dokusu oldukça serttir ve kolayca esnemez. Ancak bu bölmede kanama, ödem veya dıştan gelen bası oluştuğunda içerideki basınç hızla yükselir. Basınç arttıkça dokudan oksijen geçişi engellenir ve kas hücreleri beslenemez hale gelir, bu da iskemi, hücre ölümü ve sinir hasarına yol açar. Özellikle travmalar sonrasında bu süreç hızlı bir şekilde ilerler, bu yüzden acil müdahale gereklidir.
Kompartman sendromunun en yaygın nedenleri şunlardır:
- Travma ve kırıklar: Özellikle uzun kemik kırıkları (tibia, radius gibi) en yaygın sebepler arasındadır.
- Eziklenme yaralanmaları: Trafik kazaları, enkaz altında kalma veya spor yaralanmaları gibi kasların ezildiği durumlar.
- Cerrahi girişimler ve damar yaralanmaları: Ameliyat sonrası kanama veya damar tıkanıklığı nedeniyle basınç artışı yaşanabilir.
- Sıkı alçı veya bandaj: Dışarıdan uygulanan bası, dolaşım bozukluğuna yol açarak basıncı artırır.
- Yanıklar: Cildin esnekliğini kaybetmesi, kas bölmesini sıkıştırarak basınç artışına yol açar.
Kompartman Sendromunun Belirtileri Nelerdir?
Özellikle akut formu hızlı bir şekilde ilerleyerek acil müdahaleyi gerektirir. Belirtiler genellikle travmadan sonraki birkaç saat içinde belirmeye başlar ve basınç arttıkça şiddetini artırır. En belirgin semptom, giderek kötüleşen yoğun bir ağrıdır. Bu ağrı, verilen ağrı kesicilere yanıt vermez ve özellikle kasların gerildiği hareketlerde daha da artar. Zamanla duyu kaybı, kas zayıflığı ve dolaşım bozukluğu belirtileri de eklenir. Erken tanınmaz ve tedavi edilmezse kas ve sinirlerde kalıcı hasar gelişebilir. Bu sebeple belirtilerin iyi bilinmesi tanı ve tedavi sürecinde önemlidir.
Kompartman sendromunun başlıca belirtileri şöyle sıralanabilir:
- Şiddetli ve sürekli ağrı: En önemli belirtidir, ağrı kesicilere karşı duyarsızdır ve giderek artar.
- Hassasiyet ve gerginlik: Etkilenen bölgede sertlik hissiyatı vardır.
- Parestezi (uyuşma-karıncalanma): Sinir basısına bağlı olarak duyusal bozukluklar yaşanabilir.
- Kas güçsüzlüğü: Hareketlerde zorluk ve ilerleyen dönemde felç benzeri durumlar meydana gelebilir.
- Solukluk ve dolaşım bozukluğu: Deride soluk, soğuk ve zayıf nabızlar görülebilir.
- Ağrılı pasif germe: Kas grubunun pasif olarak gerilmesi şiddetli ağrıya yol açar ve tanıda oldukça değerlidir.
Kompartman Sendromunun Neden Olabileceği Komplikasyonlar Nelerdir?
Kompartman sendromu zamanında tedavi edilmezse ciddi ve kalıcı komplikasyonlara sebep olabilir. Kaslar ve sinirlerde oluşan oksijen yetersizliği, geri dönüşümsüz doku hasarına yol açar. Bu durum yalnızca ilgili uzvun işlevini bozmakla kalmaz, aynı zamanda yaşamı tehdit eden sistemik sorunlara da neden olabilir. Özellikle akut formda komplikasyonların gelişimi çok hızlıdır ve birkaç saat içinde durum ağırlaşabilir.
Başlıca komplikasyonlar şunlardır:
- Kas nekrozu ve kontraktür: Kalıcı kas ölümü ve Volkmann kontraktürü gelişebilir.
- Sinir hasarı: İlgili sinirlerde duyu kaybı ve hareket kaybı kalıcı hale gelebilir.
- Böbrek yetmezliği: Kas yıkımı sonucu gelişen rabdomiyoliz, böbrekleri etkileyebilir.
- Enfeksiyon ve sepsis: Nekrotik dokular enfeksiyona açık hale gelebilir ve sepsis gelişebilir.
- Ampütasyon: Tedavi edilmeyen vakalarda uzvun kaybına kadar gidebilecek sonuçlar oluşabilir.
Kompartman Sendromu En Sık Nerede Görülür?
Kompartman sendromu, vücuttaki birçok kas grubunda ortaya çıkabilir, fakat bazı bölgelerde daha sık görülmektedir. Özellikle uzun kemiklerin bulunduğu ve büyük kas gruplarının yer aldığı bölgelere daha fazla risk taşır. Travmalarda ya da alçı uygulamalarında bu bölgelerde basınç artışının daha kolay oluşması gözlemlenir. En sık alt ekstremite tutulumu bildirilmiştir.
Kompartman Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?
Kompartman sendromu, birçok kas grubunda meydana gelebilir. Ancak belirli alanlar, özellikle uzun kemiklerin yer aldığı ve büyük kas gruplarına ev sahipliği yapan bölgeler, daha fazla risk taşır. Travma veya alçı uygulamaları bu bölgelerde basınç artışını hızlandırabilir. En yaygın olarak alt ekstremite tutulumu söz konusudur.
Kompartman Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?
Kompartman sendromunun tedavi hedefi, artan basıncı ortadan kaldırarak dokuların yeniden kanlanmasını sağlamaktır. Akut kompartman sendromunda cerrahi müdahale acildir; tedavi edilmediği takdirde saatler içinde kalıcı hasar meydana gelir. İlk olarak, sıkı alçı veya bandajlar gevşetilir, ilgili uzvun sıklıkla yükseğe kaldırılmaması (çünkü dolaşımı daha da bozabilir) ve sadece kalp seviyesinde tutulması önerilir. Kesin tedavi ise fasiyotomi adı verilen cerrahi işlemdir. Bu operasyonda fasya kesilerek basınç düşürülür ve kaslar rahatlatılır.
Sendrom, erken tanı ve zamanında cerrahi müdahale ile tamamen düzeltilebilir. Ancak tanının gecikmesi, kas nekrozu, sinir hasarı, böbrek yetmezliği ve hatta uzuv kaybı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle ortopedik travmalar, kırıklar ve alçı uygulamaları sırasında bu sendromun belirtileri dikkatlice izlenmelidir. Kronik form hayati tehdit oluşturmaz ancak sporcuların performansını ciddi biçimde etkiler. Genel olarak, erken müdahale edilen vakalarda hastalar normal işlevlerine geriye dönebilirken, geç kalınan olgularda kalıcı sakatlık riski yüksektir.
Son güncellenme tarihi: 09 Ekim 2025
Yayınlanma tarihi: 09 Ekim 2025