Lökopeni (Beyaz Kan Eksikliği): Tanımı, Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Lökosit adı verilen beyaz kan hücreleri, Latince “leukos” (beyaz) ve “cyte” (hücre) kelimelerinden türetilmiştir. Bağışıklık sisteminin iç ve dış etkilere karşı yanıt oluşturmasında ve düzenlemesinde önemli roller üstlenen bu hücrelerin sayısının düşmesi “lökopeni” olarak adlandırılır. Beyaz kan hücreleri, kendi içinde 5 ana gruba ayrılmaktadır: nötrofiller, lenfositler, monositler, eozinofiller ve bazofiller. Bu hücre gruplarının sayısı, çeşitli hastalıklara bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Lökopeni (Beyaz Kan Eksikliği) Nedir?

Lökopeni, kişilerin tam kan sayımı tetkikinde beyaz kan hücresi (WBC) sayısının normal sınırların altında bulunması anlamına gelir. Bu durum, bağışıklık hücrelerindeki azlık nedeniyle kişinin enfeksiyon hastalıklarına karşı daha hassas hale gelmesine yol açabilir.

Sağlıklı bireylerde beyaz kan hücresi sayısı genellikle 3,500-4,000 ile 10,000-11,000 arasında değişir; bu sayılar mikrolitre kan hacminde bulunan hücre sayısını ifade eder. 4,000’in altında beyaz kan hücresi sayısı, lökopeni varlığını gösterebilir.

Lökopeni ve nötropeni terimleri bazen birbirinin yerine kullanılsa da bu yanlış bir kullanımdır. Lökopeni, tüm beyaz kan hücrelerinin sayısındaki bir azalmayı tanımlar; nötropeni ise beyaz kan hücreleri arasında en fazla bulunan nötrofillerin sayısındaki düşüşü ifade eder.

Nötrofiller, beyaz kan hücrelerinin %55-70’ini oluşturur ve bakteriyel ile mantar kaynaklı enfeksiyonlarla mücadelede önemli rol oynar. Kanda en fazla bulunan diğer beyaz kan hücreleri virüslere karşı koruma sağlayan lenfositlerdir. Beyaz kan hücreleri arasında en az bulunan grup olan bazofiller, alerjen maddelere karşı iltihabi yanıt oluştururken, eozinofiller alerjik reaksiyonlar ve astım gibi hastalıklarla ilişkilidir. Monositler ise savunma hücreleri arasında en büyük olanlardır ve bakteriler, virüsler ve mantarlarla savaşırlar.

Lökopeni (Beyaz Kan Eksikliği) Belirtileri Nelerdir?

Beyaz kan hücreleri, kemik iliğinde üretilir ve vücudun savunma fonksiyonlarının devamı açısından hayati öneme sahiptir. Bu hücrelerin sayısının azalması, bireylerin hastalıklara ve hastalık oluşturma potansiyeline sahip mikroorganizmalara karşı mücadele yeteneklerini olumsuz etkileyerek farklı enfeksiyon belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olabilir:

• Ateş
• Terleme
• Üşüme, titreme

Bu genel belirtiler dışında, lökopeninin nedenine ve hangi hücre grubunun etkilendiğine bağlı olarak ortaya çıkabilecek şikayetler değişiklik gösterir.

Lökopeni (Beyaz Kan Eksikliği) Neden Olur?

Farklı sağlık sorunları, kemik iliğinde beyaz kan hücresi üretimini etkileyebilir veya bu hücrelerin yok edilmesini hızlandırarak lökopeni oluşumuna yol açabilir:

• Viral ve Bakteriyel Enfeksiyon Hastalıkları

Nezle veya grip gibi akut viral hastalıklarda geçici lökopeni gelişebilir. Bu virüsler, kemik iliğinde beyaz kan hücresi üretimini olumsuz etkiler. Bunun yanı sıra, bazı ağır hastalıkların seyrinde vücudun beyaz kan hücrelerine olan ihtiyacı artabilir. HIV gibi viral enfeksiyonlar ise belirli beyaz kan hücrelerini hedef alarak lökopeniye neden olabilir.

Bakteriyel enfeksiyonlar da lökopeni oluşturabilir; tüberküloz gibi bazı hastalıklar, lökopeni riskini artırır, özellikle kadınlarda.

• Kemik İliği Problemleri

Aplastik anemi, aşırı aktif dalak ve myelodisplastik sendrom gibi durumlar lökopeni ile sonuçlanabilir. Kemik iliği, kan hücrelerini üreten süngerimsi bir dokudur. Ayrıca, bazı kanser türleri, kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ve radyasyon veya benzen gibi kimyasallara maruz kalma, kemik iliğini etkileyerek lökopeniye yol açabilir.

Lösemi gibi kanser türleri, kemik iliğine zarar vererek lökopeni gelişimine neden olabilir.

• Otoimmün Rahatsızlıklar

Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin kendi dokularına karşı savaşmasını ifade eder. Romatoid artrit ve lupus gibi hastalıklar esnasında beyaz kan hücreleri hedef alınabilir ve bu durum lökopeniye neden olabilir.

Ayrıca, Kostmann sendromu gibi doğuştan gelen rahatsızlıklar da lökopeni oluşturabilir.

• Beslenme Eksiklikleri (Malnütrisyon)

Vitamin ve mineraller, mikro besin grupları olarak tanımlanır. Özellikle B12 vitamini, folat, bakır ve çinko eksiklikleri lökopeni gelişimine yol açabilir, bu yüzden dikkat edilmelidir.

Sarkoidoz, granülom adı verilen iltihabi oluşumlarla karakterize bir rahatsızlıktır. Bağışıklık sisteminin aşırı aktif olması, kemik iliğini etkileyerek lökopeni meydana getirebilir.

Ayrıca, bazı ilaçların kullanımı, lökopeni riskini artırabilir. Multiple skleroz (MS) tedavisinde kullanılan interferon türevleri gibi bazı ilaçlar, kemik iliğini baskılayabilir ve lökopeniye neden olabilir. Bu nedenle, hekimin bilgisi dahilinde olmayan ilaçlardan kaçınılması önemlidir.

Lökopeni (Beyaz Kan Eksikliği) Teşhisi Nasıl Konulur?

Lökopeni, tam kan sayımında beyaz kan hücrelerinin seviyesinin incelenmesiyle teşhis edilebilir.

Lökopeni (Beyaz Kan Eksikliği) Tedavisi Nasıldır?

Lökopeni tedavisi, etkilenen savunma hücresi tipine ve durumun altında yatan nedene bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Lökopeni tedavi yöntemleri arasında şunlar yer alır:

Lökopenisi olan bireylerde, çeşitli ilaçlar kullanılarak bağışıklık hücrelerinin üretimi desteklenebilir. Enfeksiyon hastalıkları tespit edilirse, bu hastalıklara yönelik antiviral, antifungal veya antibiyotik tedavisi uygulanabilir.

Bazı bireylerde lökopeninin nedeni, tedavi gören sağlık sorunlarına bağlı kullanılan ilaçlar olabilir. Bu ilaçlar, hekimin önerisi doğrultusunda yan etkileri daha düşük alternatiflerle değiştirilebilir.

• Büyüme Faktörü Kullanımı

Kemik iliğindeki kök hücrelerin uyarılması için çeşitli büyüme faktörleri kullanılabilir. Özellikle genetik rahatsızlıklar ve kemoterapi kaynaklı lökopeni vakalarında olumlu sonuçlar vermektedir.

• Beslenme Tarzı Değişiklikleri

Ağır lökopenisi olan kişilerde, tüketilen gıdalardaki bakteri seviyesinin düşük tutulması önemlidir. Ayrıca sağlıklı ve dengeli beslenmeye özen gösterilmelidir.

Beslenme tarzı değişikliklerinin yanı sıra, istirahat etmek, küçük kesiklere dikkat etmek ve potansiyel enfeksiyon kaynaklarından uzak durmak gibi yöntemler de lökopenisi olan kişilerin enfeksiyonlardan korunması açısından önemlidir.

Lökopenisi olan bireylerin düzenli kontrolleri ve beyaz kan hücresi düzeylerinin izlenmesi önerilmektedir.