Lösemi (Kan Kanseri) Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Halk arasında kan kanseri olarak bilinen Lösemi, kemik iliğinde meydana gelen anormal beyaz kan hücrelerinin kontrolsüz bir şekilde çoğalmasıyla tanımlanan bir hastalıktır. Bu anormal hücreler, sağlıklı kan hücrelerinin üretimini engelleyerek bağışıklık sistemini zayıflatır, bu da enfeksiyon riskinin artmasına neden olur. Ayrıca, vücutta kan dolaşımında bozulmalar yaşanabilir ve bu da ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Lösemi, her yaşta görülebilen bir hastalık olup çeşitli alt türleri vardır.

Lösemi (Kan Kanseri) Nedir?

Lösemi, kan kanserini tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Bu terim, akut lenfositik lösemi (ALL), akut myeloid lösemi (AML), kronik lenfositik lösemi (CLL) ve kronik myeloid lösemi (CML) gibi tüm lösemi türlerini kapsar. Lösemi, kemik iliği olarak bilinen yumuşak, süngerimsi dokuda başlar ve burada farklı işlevleri olan kan hücreleri üretilir:

• Enfeksiyonlarla savaşan beyaz kan hücreleri
• Oksijen taşıyan kırmızı kan hücreleri
• Kanamayı durdurmaya yardımcı olan trombositler

Lösemi hastalarında, kemik iliği büyük miktarda anormal kan hücresi üretir, bu da sağlıklı hücrelerin işlevlerini yerine getirmesini engeller. Zamanla, kanserli hücreler diğer organlara ve dokulara yayılabilir. Lösemi hücreleri genellikle olgunlaşmamış beyaz kan hücreleridir. “Lösemi” terimi, Yunancada “beyaz” anlamına gelen “leukos” ve “kan” anlamına gelen “haima” kelimelerinden türetilmiştir. Diğer kanser türlerinden farklı olarak, lösemi genellikle görüntüleme testlerinde belirgin bir kitle oluşturmaz. Löseminin birçok türü bulunmaktadır; bazıları çocuklarda, bazıları ise yetişkinlerde daha yaygındır.

Lösemi (Kan Kanseri) Neden Olur?

Akut löseminin kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak yoğun radyasyon maruziyeti veya T-Hücreli lösemi virüsü gibi bazı viral enfeksiyonlar, lösemi riskini artırabilir. Kronik myeloid lösemi teşhisi konulan kişilerde genellikle Philadelphia kromozomu adı verilen anormal bir kromozom bulunur. Ayrıca, löseminin bazı kan hücrelerinin genetik materyallerinde veya DNA’larında değişiklikler sonucu oluştuğu düşünülmektedir. Bir hücrenin DNA’sı, onun nasıl büyümesi ve ne zaman öleceği hakkında talimatlar içerir. Lösemideki mutasyonlar, kan hücrelerine sürekli olarak büyüme ve bölünme talimatı verir, bu da kontrolsüz hücre üretimine yol açar. Böylece bu anormal hücreler, kemik iliğindeki sağlıklı hücreleri sıkıştırarak, daha az sağlıklı beyaz kan hücresi, kırmızı kan hücresi ve trombosit üretimine neden olabilir.

Lösemi (Kan Kanseri) Belirtileri Nelerdir?

Lösemide belirtiler, hastalığın türüne göre değişiklik gösterebilir. Örnek olarak, kronik lösemi hastaları erken dönemlerde belirgin belirtiler göstermeyebilir. Ancak genel olarak kabul edilen lösemi belirtileri ve semptomları şunlardır:

• Yorgunluk
• Ateş
• Gece terlemeleri
• Sık grip ve enfeksiyonlar
• Nefes darlığı
• Soluk cilt
• Açıklanamayan kilo kaybı
• Kemik/eklem ağrısı veya hassasiyet
• Sol taraftaki kaburgaların altında ağrı ve dolgunluk hissi
• Boyun, koltuk altı, kasık veya karın bölgesinde şişmiş lenf düğümleri
• Büyümüş dalak veya karaciğer
• Burun ve diş eti kanamaları
• Ciltte küçük kırmızı lekeler olarak görülen döküntüler
• Koyu cilt lekeleri de dahil olmak üzere kolay morarma ve kanama eğilimi

Lösemi (Kan Kanseri) Türleri Nelerdir?

Lösemler, akut ve kronik olarak iki ana kategoriye ayrılır. Bu ayrım, hangi kan hücrelerinin etkilendiği ve anormal hücrelerin ne kadar hızlı çoğaldığına bağlıdır. Akut lösemi hızla ilerlerken, kronik lösemi yavaş gelişmekte ve zamanla kötüleşmektedir. Çeşitli lösemi türleri vardır ve her biri farklı tedavi seçeneklerine ve prognozlara sahiptir. Lösemi türleri şu şekildedir:

• Akut Lenfositik Lösemi (ALL): Akut lenfoblastik lösemi olarak da bilinen ALL, hızla seyreder ve tedavi edilmediği takdirde birkaç ay içerisinde ölümcül olabilir. Kemik iliğinde başlayarak, lenfosit adı verilen beyaz kan hücrelerini etkiler.
• Akut Myeloid Lösemi (AML): Olgunlaşmamış myeloid hücrelerde gelişir. Genellikle çocuklar veya 60 yaş altı yetişkinlerde daha az etkili tedavi yanıtı alır.
• Kronik Lenfositik Lösemi (KLL): Yetişkinlerde en sık görülen lösemi türüdür ve lenfositlerde oluşur. Genellikle belirtiler ilk birkaç yıl gözlemlenmez. Anormal hücrelerin birikmesi, kan dolaşımına ve lenf düğümlerine yayılarak zorluklar yaratabilir. KLL, B hücreli lenfositlerden başlar ve yaşlı yetişkinleri etkileyen vakaların %25’ini oluşturur.
• Kronik Myeloid Lösemi (KML): Genetik bir değişiklik olan BCR-ABL’i üretir ve anormal hücreler oluşur. KML genellikle yavaş büyür ve hastaların %90’ında erken aşamada yakalanır.
• Kronik Miyelomonositik Lösemi (CMML): Anormal beyaz kan hücrelerinin, özellikle monositlerin aşırı üretimiyle karakterizedir. Bu durum sağlıklı monositlerin sayısını artırırken dalak büyümesine neden olabilir.

Çocuklarda teşhis edilen lösemilerin çoğu akuttur. Kronik lösemiler çocuklarda çok nadir görülmektedir. Özellikle çocukluk çağı lösemisi olan ALL, bu tür teşhislerin yaklaşık %75’ini oluşturur ve geriye kalan çoğunlukla AML’dir. Nadir durumlar arasında karma soydan lösemi de yer alabilir.

Lösemi (Kan Kanseri) Nasıl Teşhis Edilir?

Eğer lösemi belirtileriniz varsa, doktorlar ilk etapta semptomlar başlamadan önce rutin kan testlerinde kronik lösemiyi tespit edebilir. Doktor, löseminin fiziksel belirtilerini arar ve ardından kan testi ile anormal beyaz veya kırmızı kan hücresi ve trombosit seviyelerini kontrol eder. Ancak, tüm lösemi türleri kanda dolaşım gösterebilir. Bazı durumlarda, lösemi hücreleri sadece kemik iliğinde kalır. Bu durumda, doktor kalça kemiğinden bir kemik iliği örneği almayı önerebilir. Uzun ince bir iğne ile yapılan bu işlem sonrasında örnekler, lösemi hücrelerinin varlığını belirlemek için laboratuvara gönderilir. Lösemi hücrelerinin özel testleri, tedavi seçeneklerini belirlemekte yardımcı olabilir.

Lösemi (Kan Kanseri) Tedavisi

Lösemi tedavisi, hastanın yaşı, genel sağlık durumu, löseminin türü ve hastalığın vücudu ne kadar etkilediği gibi birçok faktöre bağlıdır. Tedavi seçenekleri arasında kemoterapi, hedefli tedavi, radyasyon tedavisi, kemik iliği nakli, immünoterapi ve CAR-T hücre terapisi yer alır. Kemoterapi, kanser hücrelerini hedef alan güçlü kimyasallar içeren yaygın bir ilaç tedavisidir. Hedefli tedavi ise kanser hücrelerindeki belirli anormalliklere odaklanarak bu hücrelerin ölmesine yol açar. Radyasyon tedavisi, lösemi hücrelerini yok etmek için yüksek enerjili ışınlar kullanır ve bazen kemik iliği nakline hazırlık olarak uygulanır.

Kemik iliği nakli, hastalıklı kemik iliğinin sağlıklı kök hücreler ile değiştirilmesi yoluyla bağışıklık sistemini yeniden oluşturmayı amaçlar. Ayrıca, immünoterapi tedavisi, hastanın bağışıklık sistemini güçlendirerek kanser hücrelerine saldırmasına yardımcı olur; belirli lösemi türlerinde CAR-T hücre tedavisi gibi genetik olarak değiştirilmiş bağışıklık hücreleri de tedavi seçeneği olarak kullanılır.