MS Hastalığı Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Multipl skleroz (MS), merkezi sinir sisteminin uzun süreli (kronik) bir hastalığıdır. Vücudun yanlışlıkla kendisine saldırdığı bir otoimmün bozukluk olarak kabul edilir. MS, bireyleri farklı şekillerde etkileyebilir; bazı kişilerde sadece hafif semptomlar görülürken, diğerleri iletişim bozuklukları nedeniyle görme, yazma, konuşma veya yürüme yeteneklerini kaybedebilirler. MS’de bağışıklık sistemi, sinir liflerini koruyan özelliği olan miyelin kılıfına saldırır ve bu durum beyin ile vücut arasında iletişim sorunlarına yol açar. Nihayetinde, hastalık sinir liflerinde kalıcı hasar ya da bozulma meydana getirebilir. Multipl sklerozun kesin bir tedavisi bulunmamaktadır; ancak hastalığın seyrini değiştirmeye ve semptomları yönetmeye yardımcı olacak tedavi yöntemleri mevcuttur.

MS Hastalığı (Multiple Skleroz) Nedir?

MS, beyin ve omuriliği etkileyen otoimmün bir rahatsızlıktır. Bağışıklık sistemi, miyelin hücrelerine yanlışlıkla saldırarak bu hücrelerin etrafındaki koruyucu kılıfın hasarına yol açar. Miyelin kılıfında meydana gelen hasar, sinirlerin görme, duyum ve hareket gibi işlevlerini yerine getirmek için taşıdığı mesajları etkiler. Beyin, omurilik ve gözlerdeki sinirlerde miyelin hasarı oluşabilir. MS’in kesin bir tedavisi bulunmamaktadır, ancak devam eden hasarı azaltmaya ve semptomları yönetmeye yönelik tedavi seçenekleri mevcuttur. MS hastalığı evreleri şunlardır:

• Klinik olarak izole sendrom (CIS): MS’i düşündüren bazı semptomlar gösterdiğinizde ve MS tanısı için gerekli kriterleri taşımıyorsanız, doktorlar genellikle bunu CIS olarak değerlendirir. Bu aşamada iltihap ve miyelin hasarı belirtilerinizin nedeni olabilir. CIS, multipl skleroz haline dönüşebilir.
• Relapsing-remitting multipl skleroz (RRMS): MS tanısı konan kişilerin yaklaşık %85’inde bulunan bu tür, yeni veya mevcut semptomların alevlenmesine neden olur ve bu alevlenmelerin ardından remisyon dönemleri yaşanır.
• İkincil ilerleyici multipl skleroz (SPMS): Çoğu durumda, RRMS sonunda SPMS’ye geçer. İkincil ilerleyici evrede, sinir hasarları birikir ve semptomlar kötüleşir. Nüksetme veya alevlenme yaşanabilir, ancak remisyon döneminin gerçekleşme ihtimali daha düşüktür.
• Primer ilerleyici multipl skleroz (PPMS): Bazı hastalarda MS belirtileri yavaş bir şekilde ilerleyebilir, belirgin bir alevlenme veya remisyon dönemi olmaksızın zamanla kötüleşebilir.

Nadir görülen üç MS varyantı da şunlardır:

• Tumefaktif multipl skleroz: Bu varyantın karakteristik özelliği, beyninizde tümörlere benzeyen büyük demiyelinizasyon alanlarının oluşumudur. Genelde başka sorunlardan ayrım yapmak için beyin dokusu örneği gereklidir.
• Balo konsantrik sklerozu: MR görüntülerinde miyelin hasarına bağlı konsantrik halka şeklinde lezyonlar gösterir.
• Marburg tipi multipl skleroz: MS’in çok nadir görülen ve ilerleyici bir formudur. Hızlı ilerleme ile karakterizedir ve tedavi edilmezse ölümle sonuçlanabilir.

MS Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Multipl skleroz (MS) hastalarının genellikle 20 ila 40 yaşları arasında ilk semptomları ortaya çıkar. Başlangıçta semptomlar geçici olabilir, ancak daha sonra geri dönebilir. Belirtiler, etkilenen sinir liflerinin konumuna ve hastalığın seyrine bağlı olarak değişiklik gösterir. En yaygın MS belirtileri arasında şunlar yer alır:

• Vücudun genellikle tek tarafında oluşan bir veya daha fazla uzuvda uyuşma veya güçsüzlük
• Karıncalanma hissi
• Özellikle boynun öne eğilmesi gibi bazı boyun hareketleriyle birlikte elektrik şoku hissi
• Koordinasyon eksikliği
• Dengesiz yürüyüş veya yürüyememe
• Genellikle bir gözde kısmi veya tam görme kaybı ve göz hareketleri sırasında ağrı
• Uzun süreli çift görme
• Bulanık görüş
• Baş dönmesi
• Cinsel, bağırsak ve mesane fonksiyonlarıyla ilgili sorunlar
• Tükenmişlik hissi
• Konuşma bozuklukları
• Bilişsel sorunlar
• Ruh hali dalgalanmaları

MS Hastalığı Nedenleri Nelerdir?

Demiyelinizasyon veya miyelinin yıkımı, multipl sklerozun nedenidir. Miyelin, beyin ve omurilikteki sinir hücrelerinin (nöronlar) etrafında bulunan koruyucu bir kılıftır ve görme, duyma, hareket gibi işlevleri kontrol etmekte önemli bir rol oynar. Normalde, bağışıklık sistemi vücudu bakteri ve virüs gibi zararlılardan korur. Ancak MS’te bağışıklık sistemi aşırı aktif hale gelir. Sağlıklı miyelin yapıları veya bazen miyelin altındaki sinir hücrelerini, vücut için bir tehdit olarak algılar ve saldırıya geçer. Bu durum, demiyelinizasyona yol açar.

Görüntüleme testlerinde (MRI) doktorlar, miyelin hasarına dair belirti bulabilirler. Bu belirtiler yara izi, lezyon veya plak olarak adlandırılır. Miyelin hasarının olduğu sinir hücreleri arasında mesaj iletimi zorlaşır ve sonuç olarak MS semptomları gelişir.

MS Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

MS teşhisi için spesifik bir test yoktur. Teşhis, belirtiler, işaretler, görüntüleme ve laboratuvar testlerine dayanarak konulur. Doktor, diğer hastalıkları ekarte etmek için dikkatli bir inceleme süreci izleyerek teşhis koyabilir. MS teşhisi için şu iki durumun gerçekleşmesi gerekir:

• En az 1 ay arayla 2 atak geçirmiş olmalısınız. Atak, MS semptomlarının aniden ortaya çıkması anlamına gelir. Bunun yanı sıra, herhangi bir MS semptomunun en az 24 saat boyunca kötüleşmesi gerekmektedir.
• Merkezi sinir sistemindeki miyelininde birden fazla hasar alanınız olmalıdır. Bu hasar, başka bir hastalıktan kaynaklanmamış olmalı ve gelişmiş olmalıdır.

Bu aşamada doktor, aşağıdakileri kontrol eden bir nörolojik muayene yapar:

• Zihinsel işlevler
• Duygusal işlevler
• Dil fonksiyonları
• Hareket ve koordinasyon
• Görüş
• Denge
• 5 duyunun işlevleri

Ayrıca şu testleri de değerlendirebilir:

• MRI: Bu tanı testi, X-ışınları kullanılmadan organların ve yapıların ayrıntılı resimlerini oluşturmak için büyük mıknatıslar ve bilgisayarın bir kombinasyonunu kullanır. MS’in neden olduğu plakları veya yara izlerini tespit edebilir. Genellikle, kontrast ile yapılan bir beyin MRI taramasında görülen belirli değişiklik desenleri, tek bir atak ile birlikte MS hastası olduğunuz anlamına gelebilir.
• Uyarılmış potansiyeller: Bu testler, beynin görsel, işitsel ve duyusal uyaranlara verdiği elektriksel tepkileri kaydeder. Bu testler, beynin farklı bölgelerindeki mesajların hızını gösterir.
• Beyin omurilik sıvısı analizi: Buna spinal tap veya lomber ponksiyon denir. Omurgadan alınan sıvının değerlendirilmesi sonucunda, MS’te görülen hücresel ve kimyasal anormallikler kontrol edilir.
• Kan testleri: Bunlar, çeşitli nörolojik semptomların diğer nedenlerini ortadan kaldırmak amacıyla yapılır.

MS Hastalığı Tedavisi

MS hastalığı tedavisinin amacı, hasarı en aza indirmek, semptomları yönetmek ve komplikasyonları önlemektir. Tedavi planı şu unsurları içerebilir:

Durumun nasıl etkilendiğine bağlı olarak, semptom yönetimine dair yöntemler değişebilir. Buna aşağıdakiler örnek verilebilir:

• Görme semptomları için gözlük veya ilaç kullanımı
• Kas spazmları (titreme) için derin beyin stimülasyonu
• Baston, yürüteç veya tekerlekli sandalye gibi yardımcı hareketlilik cihazlarının kullanımı
• Akupunktur ve yoga gibi alternatif tedavi yöntemleri

MS atağı geçirdiğinizde, belirli ilaçlar vücudunuza iyi gelmiyorsa, sağlık uzmanınız plazma değişimi önerisinde bulunabilir. Bu işlem, uzun vadede ek atakları önlemenin ötesinde, devam eden bir atağın neden olduğu hasarı azaltmada daha etkili olabilir.