Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Romatoid artrit (RA), eklemleri etkileyen, kronik ve iltihaplı bir otoimmün hastalıktır. Bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücudun kendi dokularına saldırması sonucu ortaya çıkar. Eklemlerde ağrı, şişlik ve sertlik gibi belirtilerle kendini gösteren bu hastalık, zamanla eklem hasarına ve deformasyona yol açabilir. Romatoid artrit yalnızca eklemleri değil, aynı zamanda deri, gözler, akciğerler, kalp ve kan damarları gibi diğer organları da etkileyebilir.

Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Nedir?

Bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücudun kendi dokularına saldırdığı kronik bir otoimmün hastalıktır. Temel olarak eklemleri etkileyen bu hastalık, iltihaplanma (inflamasyon) ve ağrıya yol açarak eklem hasarı, deformasyon ve hareket kısıtlılığına neden olabilir. Romatoid artrit, eklemleri yanı sıra deri, gözler, akciğerler, kalp ve kan damarları gibi diğer organları da etkileyebilir. Genellikle simetrik bir şekilde ilerler; yani, her iki elde veya her iki dizde eş zamanlı belirtiler görülebilir. Bu durum romatoid artritin tipik özelliklerindendir. Hastalık yavaş başlar; ancak tedavi edilmezse hızla ilerleyerek eklemlerde kalıcı hasara yol açabilir. Erken evrede eklem ağrısı, şişlik ve sabah sertliği gibi belirtilerle ortaya çıkar. Zamanla bu belirtiler şiddetlenebilir ve eklemlerde deformasyon, hareket kaybı ve yaşam kalitesinde ciddi bir düşüş görülebilir.

Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Belirtileri Nelerdir?

Eklemlerde ağrı, şişlik ve sertlikle kendini gösteren, vücudun birçok bölümünü etkileyebilen sistemik bir hastalıktır. Belirtiler genellikle eklemleri etkiler, ancak vücudun diğer organlarında da sorunlara yol açabilir. RA belirtileri zamanla değişiklik gösterebilir; bazı dönemlerde semptomlar hafiflerken, bazı dönemlerde alevlenmeler meydana gelebilir. Sabah sertliği, hastalığın en sık görülen belirtilerinden biridir ve genellikle bir saatten uzun sürer. Ayrıca kronik yorgunluk, iştahsızlık ve hafif ateş gibi sistemik belirtiler de görülebilir. Romatoid artrit belirtileri aşağıdaki gibidir:

• Ağrı ve Şişlik: Ellerde, ayaklarda, dizlerde, bileklerde ve diğer eklemlerde ağrı ve şişlik.
• Sabah Sertliği: Sabahları veya uzun süre hareketsiz kaldığında eklemlerde sertlik hissi.
• Hareket Kısıtlılığı: Etkilenen eklemlerde hareketin zorlaşması.
• Deformasyonlar: Tedavi edilmediğinde eklemlerde şekil bozuklukları.
• Yorgunluk: Kronik halsizlik ve enerji kaybı.
• Hafif Ateş: Bağışıklık sisteminin aşırı aktivitesine bağlı olarak düşük dereceli ateş.
• Kilo Kaybı: İltihap nedeniyle iştahsızlık ve kilo kaybı.
• Kas Güçsüzlüğü: Kronik inflamasyonun kaslar üzerindeki olumsuz etkileri.
• Göz Problemleri: Kuru göz sendromu (Sjögren sendromu) veya göz iltihaplanması.
• Cilt Problemleri: Deri altında sert nodüller (romatoid nodüller) oluşumu.
• Akciğer Sorunları: Akciğer zarında inflamasyon (plevra iltihabı).
• Kalp ve Damar Sorunları: Romatoid artrit, kalp krizi veya damar hastalıkları riskini artırabilir.

Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Neden Olur?

Normal şartlarda, bağışıklık sistemi vücuda zararlı yabancı organizmaları hedef alır. Romatoid artritte ise eklem zarları (sinovyum) yanlışlıkla tehdit olarak algılanır ve bu bölgede bir bağışıklık yanıtı başlatılır. Sonuç olarak, eklemlerde iltihaplanma, ağrı ve hasar oluşur. Hastalık ilerledikçe bu iltihap, kıkırdak, kemik ve diğer eklem dokularında ciddi tahribata yol açabilir. Romatoid artritin kesin nedeni tam olarak belirlenememiştir. Genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve bağışıklık sistemi düzensizlikleri bu hastalığın gelişiminde rol oynar. HLA-DR4 gibi genetik belirteçlere sahip olanlarda romatoid artrit gelişme riski daha yüksektir. Ancak genetik yatkınlık tek başına hastalığı başlatmak için yeterli değildir. Çevresel tetikleyiciler de hastalığın ortaya çıkmasında önemli bir rol oynamaktadır.

Romatoid Artrit Risk Faktörleri Nelerdir?

Aile öyküsü olan bireylerde romatoid artrit riski daha yüksektir. Özellikle HLA-DR4 ve HLA-DR1 genlerine sahip kişilerde hastalığın görülme olasılığı artmaktadır. Ayrıca enfeksiyonlar ve bazı mikroorganizmalar, bağışıklık sistemini tetikleyerek hastalığın başlamasına katkıda bulunabilir. Bunun yanı sıra, kadınların romatoid artrit geliştirme olasılığı erkeklere göre daha fazladır; bu durum hormonal değişimlerin hastalığın gelişiminde etkili olabileceğini göstermektedir. Östrojen düzeylerindeki değişiklikler, bağışıklık sistemini etkileyebilir.

Romatoid Artrit Hastalığının Evreleri Nelerdir?

Erken dönemde hafif belirtilerle başlayan hastalık, ilerleyen evrelerde eklem deformasyonu ve organ hasarına kadar varan ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Romatoid artrit hastalığının evreleri şunlardır:

• Erken Evre (Preklinik Evre): Hastalığın başlangıç aşamasıdır ve genellikle belirgin semptomlar görülmez. Eklemlerde hafif sertlik ve zaman zaman ağrı hissedilebilir. Bağışıklık sistemi, eklem dokularına karşı yanlış bir yanıt geliştirmeye başlamıştır. Görüntüleme yöntemlerinde eklem yapısında belirgin bir hasar gözlemlenmez.
• İltihaplanma Evresi (Aktif Evre): Bu aşamada sinovyum (eklem zarında) iltihaplanma başlar. Belirtiler arasında eklem ağrısı, şişlik ve sabah sertliği yer alır. Her iki tarafta da simetrik bir şekilde belirtiler görülebilir (örneğin, her iki elde veya dizde). Eklemlerdeki iltihaplanma tedavi edilmezse kıkırdak ve kemik hasarına yol açabilir.
• Orta Evre (Yapısal Hasar Evresi): İltihaplanma kontrol altına alınamazsa, kıkırdak ve kemik dokusunda hasar başlar. Hareket kısıtlılığı ve eklem deformasyonları ortaya çıkar. Romatoid nodüller gibi deri altı kitleler gelişebilir. Bazı hastalarda göz, akciğer ve kalp gibi organlar etkilenebilir.
• İleri Evre (Kronik ve Deformasyon Evresi): Eklemler ciddi şekilde deforme olmuş ve işlevini kaybetmiştir. Günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmekte büyük zorluklar yaşanır. Eklemlerde kaynaşma (ankiloz) olabilir. Organ hasarları daha belirgin hale gelir (örneğin, kalp veya akciğer sorunları).
• Son Evre (Remisyon veya Komplikasyon Evresi): Tedaviye bağlı olarak bazı hastalarda remisyon sağlanabilir. Yani hastalık kontrol altına alınır ve semptomlar hafifler. Tedavi edilmezse veya hastalık agresif seyrederse ciddi komplikasyonlar ve kalıcı eklem deformasyonları gelişir.

Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Tedavisi Nasıl Olur?

Tamamen tedavi edilemeyen ancak semptomların kontrol altına alınabildiği bir kronik hastalıktır. Tedavinin temel hedefleri, iltihabı azaltmak, eklem hasarını önlemek, ağrıyı kontrol altına almak ve hastaların yaşam kalitesini artırmaktır. Tedavi, ilaç kullanımı, fizik tedavi, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerektiğinde cerrahi müdahale seçeneklerini içermektedir. Hastalığın her evresinde farklı yaklaşımlar uygulanır ve tedavi planı hastanın durumuna özel olarak oluşturulur.

Romatoid Artrit Hastalığında Beslenme Nasıl Olmalıdır?

İltihaplı bir hastalık olduğundan beslenme düzeni hastalığın yönetiminde kritik bir rol oynamaktadır. Uygun bir diyet iltihabı azaltabilir, ağrıyı hafifletebilir ve genel sağlık durumunu iyileştirebilir. Anti-inflamatuar özelliklere sahip gıdalar, romatoid artritli hastalar için faydalı olabilir. Romatoid artrit hastalığında beslenme aşağıdaki yiyeceklerle düzenlenebilir:

• Omega-3 Yağ Asitleri: Somon, sardalya, uskumru gibi yağlı balıklar ve ceviz, keten tohumu gibi bitkisel kaynaklar, iltihabı azaltarak eklem ağrısını hafifletmektedir.
• Antioksidanlar: Taze meyve ve sebzelerde bulunan antioksidanlar, serbest radikalleri nötralize ederek iltihabı azaltır. C vitamini için portakal, kivi; E vitamini için ise badem ve ıspanak önerilmektedir.
• Tam Tahıllar: Yulaf, tam buğday ekmeği, kinoa gibi tam tahıllar iltihaplanma seviyelerini düşürebilir.
• Zeytinyağı: Sağlıklı yağlar içeren zeytinyağı, iltihaplanmayı baskılayıcı etkisi ile tavsiye edilmektedir.
• Lifli Gıdalar: Lif açısından zengin gıdalar, bağırsak sağlığını destekler ve sistemik iltihabı azaltır. Sebzeler, meyveler, baklagiller ve kepekli tahıllar önerilir.
• Baharatlar: Zerdeçal ve zencefil gibi baharatlar, doğal anti-inflamatuar özellikleriyle eklem iltihabını azaltmaya yardımcı olabilir.

Bu besinlerin aksine işlenmiş gıdalar, margarin ve kızartmalardan kaçınılmalıdır. Ayrıca, şeker ve şekerli içeceklerin iltihaplanmayı artırabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Beyaz ekmek, makarna gibi işlenmiş karbonhidratlar yerine tam tahıllar tercih edilmelidir.