Senkop (Bayılma) Nedir? Türleri ve Doktora Gitme Zamanı Nasıldır?

Senkop, halk arasında bayılma olarak adlandırılan, beyne giden kan akımının geçici bir şekilde azalması nedeniyle ortaya çıkan bir durumdur.

Senkop, bayılma olarak da bilinir ve farklı nedenlere bağlı olarak gelişebilir. Bu durum, altta yatan ciddi sağlık sorunlarının bir belirtisi olabileceği için bayılma yaşayan kişilerin uzman bir sağlık kuruluşuna başvurması önemlidir.

Bayılma Olarak Bilinen Senkop/Syncope Nedir?

Beyin, kalpten pompalanan kanın %15-20’sini kullanır. Kan akımındaki azalmanın meydana gelmesi durumunda senkop oluşur. Genellikle, senkopa geçici bilinç kaybı eşlik eder. Senkop geçirdikten sonra kişiler genellikle hızla kendilerine gelir ve bilinci açılırken, biraz şaşkın ve allak bullak hissetmeleri de normaldir.

Senkop, toplumda oldukça yaygın bir durumdur. Kadınların yaklaşık %3,5’i ve erkeklerin %3’ü yaşamları boyunca en az bir kez bayılma deneyimler. Senkop, yaş ilerledikçe daha sık görülmektedir ve 75 yaş üzerindeki kişilerde bu oran %6’ya kadar yükselebilir.

Senkop (Bayılma) Türleri Nelerdir?

Senkop, çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişen bir sağlık sorunudur. Altta yatan nedenler doğrultusunda senkop farklı türlere ayrılabilir:

Vazovagal Senkop (Kardiyo Nörojenik Senkop)

Bayılmanın en yaygın türü olan vazovagal senkop, ani kan basıncı düşüşü nedeniyle beyne giden kan akımının azalmasından kaynaklanır.

İnsan vücudu ayakta durduğunda kan yerçekimi nedeniyle alt kısımlarda birikir. Kalp ve otonom sinir sistemi bu durumu dengelemeye çalışır. Eğer telafi mekanizmasında bir sorun olursa, kan basıncı düşer ve senkop gerçekleşir.

Vazovagal senkop, hem fiziksel hem de duygusal faktörlerle tetiklenebilir. Tetikleyici faktörlere örnekler şunlardır:

• Dehidratasyon (sıvı kaybı)
• Yoğun duygusal stres
• Anksiyete
• Korku
• Ağrı
• Alkol veya madde kullanımı
• Hiperventilasyon (hızlı soluma)
• Şiddetli öksürük, dar boğazlı kazak giyme (karotid sinüs hipersensitivitesi)
• İdrar yapma (miktürisyon senkopu)

Halk arasında yaygın olarak görülen şu durumlar da vazovagal refleksi devreye sokarak senkopa neden olabilir:

• Kan görmek
• İğne yaptırmak ya da kan aldırmak
• Hızla ayağa kalkmak
• Uzun süre ayakta beklemek
• Beklenmedik bir duruma maruz kalmak, örneğin kaza geçirmek

Postural Senkop (Pozisyonel Hipotansiyon)

Pozisyon değişikliği nedeniyle kan basıncında oluşan değişiklikler postural senkopa yol açabilir. Örneğin, yatarken aniden ayağa kalkmak bu duruma neden olabilir. Dehidratasyon ve bazı ilaçlar da postural senkobu tetikleyebilir. Genellikle pozisyon değişikliğiyle birlikte sistolik kan basıncının (büyük tansiyon) en az 20 mmHg ve diastolik kan basıncının (küçük tansiyon) en az 10 mmHg düşmesi gerekmektedir.

Kardiyak Senkop

Kardiyak senkop, beyne giden kan akımının kalp veya damarlarla ilgili problemler nedeniyle azalması durumunda ortaya çıkan bayılmadır. Aşağıdaki kalp damar hastalıkları kardiyak senkopa neden olabilir:

• Anormal kalp ritmi (aritmi)
• Kalpte yapı kaynaklı kan akım bozulması
• Kalbi besleyen damarların tıkanıklığı (kalp krizi gibi)
• Kalp kapak hastalıkları, örneğin aort kapak darlığı
• Kan pıhtısı
• Kalp yetersizliği

Kalp ile ilgili bilinen bir sorunu olan ve bayılma yaşayan kişilerin bir kardiyoloji uzmanına başvurması gerekmektedir. Bilinen bir hastalığı olmayan ancak kalp rahatsızlığı belirtileri gösterenlerin de detaylı incelenmesi önemlidir.

Nörolojik Senkop

Nöbetler, inmeler ya da geçici iskemik atak gibi nörolojik rahatsızlıklara bağlı bayılmalara nörolojik senkop denir. Ayrıca migren ve hidrosefali gibi durumlar da nadiren senkop nedeni olabilir.

Postural Ortostatik Taşikardi Sendromu (POTS)

Yatar ya da oturur pozisyondan ayağa kalkarken nabzın normalin üzerinde seyretmesi postural ortostatik taşikardi sendromu olarak tanımlanır. Bu sendromda nabız normalden 30 birim ve fazla hızlanabilir. Genellikle ayağa kalktıktan sonraki 10 dakika içinde ortaya çıkar ve kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülür.

Bayılma Neden Olur?

Senkop; kardiyovasküler, nörolojik ve zihinsel pek çok durumdan kaynaklanabilir. Bayılmanın nedenini belirlemek için hastanın ek şikayetleri ve ayrıntılı muayenesi önemlidir. Ancak senkop vakalarının yaklaşık üçte birinin sebebi tam olarak belirlenemez.

Bayılma Vücutta Neleri Etkiler?

Bayılma ile birlikte diğer belirtiler senkop türüne göre değişiklik gösterir. Örneğin, aritmi kaynaklı bayılmada çarpıntı ve terleme gibi ek bulgular gözlemlenirken, inme nedeniyle oluşan bayılmalarda mental durum değişiklikleri, konuşma bozukluğu ve motor kuvvette azalma gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Senkop ile birlikte sıkça görülen belirtiler arasında şunlar yer alır:

• Bilinç kaybı
• Baş dönmesi
• Sebepsiz yere düşme
• Halsizlik ve yorgunluk
• Yemek ya da egzersiz sonrası fenalaşma
• Ayağa kalkarken ya da ayaktayken dengesizlik hissi
• Görüş alanında daralma veya siyah noktalar görmek gibi görme bozuklukları
• Baş ağrısı

Bayılma Şikayeti ile Ne Zaman Doktora Gidilmeli?

Senkop, aritmi, epilepsi ya da ortostatik hipotansiyon gibi bilinen bir hastalığın belirtisi olabilir. Bu durumda bayılma sorununu yaşayan kişiler, doktorun önerileri doğrultusunda bu durumu yönetebilirler. Ancak ani ve sebepsiz bayılmalar, daha önce yaşanan bayılma ataklarının sıklığının artması veya bayılmayı açıklayacak bir hastalık olmaması halinde en kısa zamanda doktora başvurulmalıdır.

Bayılma için Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Bayılmanın tedavisi, senkopa yol açan nedenlere yönelik yapılır. Altta yatan sorun düzeltmeden senkopun tam olarak tedavi edilmesi mümkün değildir. Bayılma tedavisinde bazı yöntemler şunlardır:

• Mevcut ilaçların değiştirilmesi
• Kan dolaşımını iyileştiren kompresyon çorapları giyilmesi
• Ayağa kalkarken dikkat edilmesi
• Bayılma tetikleyicilerinden kaçınılması
• Yapısal kalp hastalıklarının cerrahi ya da diğer yöntemlerle tedavi edilmesi
• Kalbe ritim düzenleyici pil takılması
• Sık ve küçük porsiyonlar ile tuz miktarının artırılması, bol sıvı tüketilmesi ve kafein içeren içeceklerin sınırlandırılması

Bayılma tedavisinin hastanın rahatsızlıklarına, yaşına ve cinsiyetine özel yapılması önemlidir. Senkop benzeri sebeplerle bir hastaya uygun olan tedavi, başka bir hasta için etkili olmayabilir. Bayılma yaşayan kişilerin tanı ve tedavi için uygun sağlık kuruluşlarına başvurması faydalıdır. Bayılmanın, ciddi bir sağlık sorununa işaret edebileceği unutulmamalı ve bu nedenle senkop yaşayan bireylerin doktora başvurmayı ihmal etmemesi gerekmektedir. Sağlıklı günler dileriz.