Şizofreni: Tanımı, Belirtileri, Teşhis Yöntemleri ve Tedavi Seçenekleri

Şizofreni, uzun süren ve kronik bir ruh sağlığı problemidir.

Şizofreni durumunda belirtiler sanrıları (olağandışı inançlar), halüsinasyonları (var olmayan şeyler görmek), düzensiz konuşmayı, düşünme zorluğunu ve motivasyon eksikliğini kapsar. Çoğu belirti, farklı tedavi yöntemleri ile önemli ölçüde iyileşebilir. Kesin bir tedavi bulunmasa da, mevcut seçeneklerin yardımıyla belirtilerin kontrolü ve tekrarlarının azaltılması mümkündür.

Şizofreni Nedir?

Şizofreni, en az bir ay süren semptomlarla karakterize edilen kronik bir ruh sağlığı sorunudur ve genellikle kişinin ömür boyu tedavi görmesini gerektirir. Kişinin sanrıları hakkında konuşmadığı veya sanrılara göre davranmadığı zamanlar dışında işlevsellik veya davranış ile ilgili sorunlar yokmuş gibi görünebilir. Şizofreni, ortaya çıkan semptomlara göre aşağıdaki türlere ayrılır:

1. Katatonik şizofreni: Kişinin uzun süren tepkisizliğe girdiği durumu ifade eder.
2. Paranoid şizofreni: En yaygın türdür; kişi halüsinasyonlar ve sanrılar yaşar.
3. Dezorganize şizofreni: Kişilerin tutarsız tepkiler verdiği şizofreni türüdür.
4. Hebefrenik şizofreni: Kişinin duygusal dalgalanmalar yaşadığı bir çeşididir.
5. Rezidüel şizofreni: Semptomların belirgin şekilde azaldığı dönemdir ancak kişinin olumlu düşünceleri yoktur.
6. Farklılaşmamış şizofreni: Tanıya rağmen türünün belirlenemediği durumdur.

Şizofreni Neden Olur?

Kesin bir nedeni bilinmemekle birlikte, şizofreninin genetik ve çevresel etkenlerin bir kombinasyonuna bağlı olduğu düşünülüyor. Genler ve çevresel faktörler arasındaki etkileşim, hastalığa yol açabilir. Psikososyal faktörler de hastalığın seyrini etkileyebilir. Hem erkekler hem de kadınlar eşit oranda risk altındadır, ancak erkekler genellikle daha erken semptom gösterir. Semptomlar aniden başlayabilir veya zamanla daha belirgin hale gelebilir.

• Kış aylarında doğmak
• Düşük doğum ağırlığı
• Doğum sırasında yaşanan komplikasyonlar
• Eğlence amaçlı madde kullanımı
• Genetik faktörler
• Beyin yapısı

Şizofreni Teşhisi Nasıl Konulur?

Şizofreni teşhisi için bir dizi test ve değerlendirme gereklidir. Öncelikle bir psikiyatrist ile görüşülür ve semptomların incelenmesi istenir. Değerlendirme, mevcut semptomlar, tıbbi geçmiş ve aile öyküsü gibi bilgileri kapsar. Ayrıca, kişi semptomları hakkında daha fazla bilgi almak için bir aile üyesiyle konuşulabilir. Doktor fizik muayene yapar ve altta yatan nedenleri belirlemek için kan testleri veya beyin taraması isteyebilir.

Doktorlar, şizofreni belirtilerinin felç, beyin yaralanmaları, tümörler veya beyin yapısındaki değişikliklerden kaynaklanmadığını doğrulamak için genellikle BT veya MRG kullanır. Gerekirse elektroensefalografi (EEG) ile beyin aktiviteleri de değerlendirilebilir. Tanı koymak için belirtilerin en az altı aydır devam etmesi gerekir. Bu belirtiler, kişinin iş, okul, ev veya sosyal yaşamında ciddi işlevsellik kaybına yol açabilir.

Şizofreni ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

Şizofreni hastaları genellikle hafıza, dikkat ve problem çözme becerilerinde zorluklar yaşarlar. Bazı kişiler, yaşamları boyunca semptomlarda dalgalanmalar yaşarken, diğerlerinde zamanla semptomlar daha da kötüleşebilir. Belirtilerin şiddeti, süresi ve sıklığı bireyler arasında değişiklik gösterebilir; ancak yaş ilerledikçe psikotik semptomların görülme sıklığı genellikle azalır. İlaçların düzenli alınmaması, alkol veya uyuşturucu kullanımı gibi unsurlar belirtileri kötüleştirebilir.

Şizofreninin negatif ve pozitif belirtileri vardır. Negatif belirtiler, hastada anormal şekilde eksiklik veya yokluk gösterir; ilgi kaybı, konsantrasyon sorunları, evden çıkma isteği azlığı gibi belirtileri içerir. Pozitif belirtiler ise hastaların halüsinasyonlar, psikoz ve davranış değişiklikleri gibi semptomlarını kapsar.

• Halüsinasyonlar: Var olmayan şeyleri deneyimleme (en yaygın olarak sesler duymak).
• Psikoz: Gerçeklikle irtibatın kaybı, normal algılara benzer bir şekilde yaşanan canlı ve net deneyimler.
• Düşünme ve davranışlardaki değişiklikler: Düzensiz davranışlar, alışılmadık görünümler.

Şizofreni Tedavisi

Tedavi, bir psikiyatristin denetiminde olmalı ve farklı ruh sağlığı uzmanlarıyla bir ekip tarafından yürütülebilir. Şizofreni, genellikle kişiye özel hazırlanmış ilaç ve terapi kombinasyonları ile tedavi edilir. İlaç tedavisinde antipsikotik ilaçlar ve bilişsel davranışçı terapi (CBT) yaygındır. Şizofreni için kalıcı bir tedavi yoktur, ancak antipsikotik ilaçlar zaten mevcut olan psikotik semptomları hafifletmeye yardımcı olur.

İlaç

Antipsikotik ilaçlar, halüsinasyonlar ve sanrıları azaltmada etkilidir. Ancak, etkileri genellikle 6 haftada ortaya çıkar ve bazı kişilerde yan etkiler görülebilir.

Psikoterapiler

Psikoterapiler, hastaların semptomları anlama ve başa çıkma becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir. Bilişsel davranışçı terapi ve diğer yöntemler, hastaların motivasyon kaybını aşmalarına katkı sağlar.

Topluluk Desteği

Akıl sağlığı hizmetleri, hastalara pratik destek sunabilir. İstikrarlı bir yaşam ortamı ve destekleyici ilişkiler, iyileşme için önemlidir. Bazen rehabilitasyon ve beceri eğitimi de gerekebilir.

Hastane Tedavi

Bazı şizofreni hastalarının zaman zaman hastaneye yatması gerekebilir; özellikle semptomlar ciddi hale geldiğinde veya evde yönetilemediğinde.

Elektrokonvülsif Terapi

Elektrokonvülsif tedavi (EKT), diğer tedavi yöntemleri yetersiz kaldığında veya kişinin kendine ya da başkalarına zarar verme riski olduğunda uygulanabilir. Bu tedavi, beynin belirli bölgelerini uyaran elektrik akımı kullanır. Eğer ruhsal sorunlar yaşıyorsanız, bir sağlık kuruluşundan yardım almayı ihmal etmeyin.