Uyuz Hastalığı Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Uyuz, ciltte yerleşip yumurta bırakan ve yoğun kaşıntı ile kızarıklığa yol açan küçük akarların neden olduğu bir parazit enfeksiyonudur. Cilt yaralarına, septisemi (kan enfeksiyonu), kalp rahatsızlıkları ve böbrek problemleri gibi ciddi komplikasyonlara sebep olabilir. Ancak krem veya oral ilaçlar ile kolayca tedavi edilebilir. Bulaşıcı olan bu durum, ciltten cilde temas yoluyla yayılan bir hastalıktır.

Uyuz Belirtileri Nelerdir?

Uyuz, Sarcoptes scabiei adlı minik bir akarın sebep olduğu, oldukça kaşıntılı bir cilt döküntüsüdür. Bu küçük akarlar, cildin altında yaşar, beslenir ve yumurta bırakmak için tüneller açar. Vücudunuz akarlara karşı kaşıntılı döküntü geliştirerek tepki verir. Uyuz, özellikle yakın çevredekiler arasında hızla yayılabilir.

Bu durum dünya genelinde bir sorun teşkil etmekte olup, genellikle kalabalık, tropikal bölgelerde ve kaynakları sınırlı ülkelerde daha sık görülür. Ancak her yaş, ırk ve ekonomik düzeyden insanı etkileyebilir. Temizlik veya hijyen ile alakalı değildir. Sağlık hizmeti sağlayıcıları, uyuzu cildinize uyguladığınız ilaçlı kremlerle veya ağız yoluyla aldığınız ilaçlarla tedavi eder.

Uyuz, cildinizde aşırı kaşıntılı döküntülere neden olur. Daha önce uyuz hastalığı geçirmediyseniz, döküntü oluşumu 6 haftaya kadar sürebilir. Uyuz geçmişi olan kişilerde ise döküntü birkaç gün içinde belirtisini gösterebilir. Döküntü, haftalar veya aylar süresince yayılabilir. Uyuz belirtileri arasında şunlar yer alır:

• Geceleri artan ve uykuyu bozabilen yoğun kaşıntı
• Kaşınma sonucu enfekte olabilen yaralar veya ağrılı şişlikler
• Deri renginde görülen kabarık çizgiler veya çıkıntılar
• Uyuz olan çocuklarda vücudun her yerinde kaşıntı olabilir ve gece boyunca kaşıntıdan dolayı huysuz ya da yorgun hissedebilirler

Uyuz belirtileri genellikle istiladan 4-6 hafta sonra gelişir; bazen belirtiler başlamadan önce görünür işaretler de olabilir.

Uyuz Nasıl Bulaşır?

Akarların yuva yaptığı bölgelerde yoğun kaşıntı hissedilir. Kaşınma ihtiyacı geceleri daha belirgin hale gelebilir. Bulaşıcı olan uyuz, aile bireyleri arasında, çocuk bakım gruplarında, okul sınıflarında, huzur evlerinde veya hapishanelerde yakın temas yoluyla hızla yayılabilir. Yayılma kolaylığı nedeniyle sağlık hizmeti uzmanları, genellikle tüm aile bireylerinin veya yakın temasta bulunanların tedavi edilmesini önerir.

Uyuz Neden Olur?

Uyuz, bir akar istilasıdır. Bu minik akarlar, yaşamak, beslenmek, dışkılamak ve yumurta bırakmak için cildin alt tabakasına girer. Cilt, buna bir alerji gibi reaksiyon göstererek şişlik ve kaşıntıyla karşılık verir. Uyuz, genelde deri kıvrımlarında bulunur ancak vücudun diğer bölgelerinde de görülebilir. Yetişkinlerde ve büyük çocuklarda uyuz sıklıkla aşağıdaki bölgelerde görülmektedir:

• Parmaklar ve ayak parmakları arasında
• Koltuk altlarında
• Bel çevresinde
• Bileklerin iç kısmında
• Dirseklerin iç tarafında
• Ayak tabanlarında
• Göğüste
• Meme uçlarının çevresinde
• Göbek deliği çevresinde
• Genital bölge çevresinde
• Kasık bölgesinde
• Kalçalarda

Bebekler ve küçük çocuklar için uyuzun yaygın görüldüğü bölgeler şunlardır:

• Parmaklar
• Yüz, kafa derisi ve boyun
• Ellerin avuç içleri
• Ayak tabanları

Uyuz Nasıl Geçer?

Uyuz tedavisi, cildinize uyguladığınız veya almanız gereken ilaçlarla yapılabilir. Tedavi, akarları yok etmeyi amaçlar. Ancak, tedavi sonrasında bile haftalarca kaşındırıcı hissiyat devam edebilir; çünkü ilaçlar akar yumurtalarını öldürmez. Bu nedenle, belirtiler devam ederse tedavinin tekrarlanması gerekebilir.

Uyuz Hastalığı Tanısı Nasıl Konur?

Uyuz hastalığı tanısı, belirtilerin tipik özelliklerine dayanarak klinik olarak yapılır. Tanı, dermatoskopi veya yuvalardan alınan deri kazıntılarının mikroskobu gibi görüntüleme teknikleri ile desteklenebilir; ancak bu genellikle gerekli değildir. Özellikle endemik bölgelerde hastalar genelde şiddetli kaşıntı, parmak araları, bilekler, üst ve alt ekstremiteler ile kemer bölgesi çevresinde doğrusal yuvalar ve papüllerle doktora başvururlar.

Bebeklerde ve küçük çocuklarda avuç içleri, ayak tabanları, ayak bilekleri ve bazen kafa derisinde daha yaygın bir döküntü görülebilir. İltihaplı uyuz nodülleri genellikle yetişkin erkeklerin penisinde, skrotumda ve kadınların göğüsleri etrafında çıkar. İlk enfeksiyondan semptomların ortaya çıkmasına kadar olan gecikme nedeniyle, henüz kaşıntı başlamadan önceki yakın temaslarda uyuz lezyonları gözlemlenebilir.

Uyuz Nasıl Tedavi Edilir?

Uyuz, daha ileri ağrılı durumlarda topikal kremler veya oral ilaçlarla tedavi edilebilir. Tedaviye başlandıktan sonra kaşıntı genellikle 1-2 hafta boyunca kötüleşebilir. İlaçlar, parazitlerin yumurtalarını öldürmez. Yeni yumurtalardan çıkan akarları etkisiz hale getirmek için tedavi sürecinin tekrarlanması gerekebilir. İnsanlar istilanın ilk aşamalarında belirgin semptomlar yaşamazlar. Yayılmayı azaltmak amacıyla, evdeki tüm bireylerin, semptomları olmasa bile tedavi edilmesi önerilir.

Uyuzun komplikasyonlarını tedavi etmek için başka müdahalelere de ihtiyaç duyulabilir. Bakteriyel cilt enfeksiyonları veya impetigo tedavisi için antiseptikler ya da antibiyotikler uygulanabilir. Kabuklu uyuz hastaları son derece bulaşıcıdır ve bu hastalar hem topikal hem de oral ilaçlarla yoğun tedavi gerektirmektedir.

Uyuz Nasıl Önlenir?

Uyuz salgınları, hastaneler, yatılı okullar veya uzun süreli bakım tesisleri gibi kapalı alanlarda meydana gelebilir. Aşırı kalabalık olan bu yerler yüksek risk taşıyor. Uyuzun yayılmasını önlemek için aşağıdaki yöntemleri uygulayabilirsiniz:

• Yatak çarşaflarını, havluları ve giysileri sıcak suyla yıkayıp kurutma makinesi ile kurutmak
• Aile üyeleri ve sizinle yakın temasta olan diğer kişilerin uyuz açısından kontrol edilmesini sağlamak
• Uyuz teşhisi konulduğunda başkalarıyla yakın teması sınırlamak
• Peluş oyuncaklar gibi yıkanamayan eşyaları büyük çöp torbalarına koymak. Bu yüzeylerdeki akarlar insan deriyle temas etmeden birkaç gün içinde ölürler. Daha sonra, bu eşyaları torbalardan çıkarılıp elle yıkayabilirsiniz.

Köpekler ve kediler de uyuz hastalığına yakalanabilir. Ancak köpek ve kedi uyuzları, insan uyuzunu tetikleyen akarlarla aynı değildir. Akarlar, istila edilmiş bir evcil hayvana dokunduğunuzda bulaşabilir; ancak bu akarlar insan derisinde çoğalamaz. Bunun sonucunda, genellikle ciddi semptomlara yol açmadan zarara uğruyorlar.

Uyuz hastalığına yakalanmayı önlemek mümkün mü?

Uyuz hastalığını önleyecek bir aşı mevcut değildir. Uygun yaklaşım, uyuz salgınını taşıyan kişilerden veya yerlerden uzak durmaktır. Hastalık, aynı evde yaşayan veya aynı alanı paylaşan kişiler arasında hızla yayılabilir.