Skolyoz Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri nelerdir?

Skolyoz, omurganın yana doğru anormal bir eğilim göstermesiyle tanımlanan bir durumdur. Normalde omurga, arka taraftan bakıldığında düz bir yapı sergiler. Ancak skolyozda omurga “S” veya “C” şeklinde bir kıvrım gösterebilir. Bu, vücudun dengesini etkileyebilir ve zamanla omurga, kaslar ve sinirler üzerinde baskı oluşturabilir. Skolyoz; doğuştan gelen yapısal bozukluklar, nöromüsküler hastalıklar ya da belirsiz nedenler nedeniyle gelişebilir.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nedir?

Omurganın sağa veya sola anormal bir şekilde eğilmesiyle oluşan bir omurga deformitesidir. Sağlıklı bir omurganın arkadan bakıldığında düz görünmesi gerekirken, skolyoz durumunda omurga “C” veya “S” şeklinde bir kıvrım gösterir. Eğriliğin derecesine bağlı olarak, bu durum vücutta farklı yapısal ve fonksiyonel sorunlara yol açabilir. Skolyoz, genellikle omuz, kalça ve gövde simetrisinde gözle görülür bir bozuklukla kendini belli eder. Her yaş grubunda görülebilir, fakat en yaygın olarak ergenlik döneminde büyüme atakları sırasında ortaya çıkar. Kadınlarda bu rahatsızlık erkeklerden daha sık görülür. Bazı vakalar, omurga kemiklerinde yapısal bozukluk ya da nöromüsküler hastalıklar gibi nedenlerle gelişebilirken, bilinmeyen nedenlerden dolayı oluşan skolyoz da mevcuttur.

Skolyoz, hafif eğriliklerden ciddi deformitelere varan bir aralıkta kendini gösterebilir. Hafif durumlar genellikle belirti vermezken, ileri vakalarda duruş bozukluğu, sırt ağrısı, kas gerginliği, hareket kısıtlılığı ve solunum zorlukları gibi semptomlar ortaya çıkabilir. Omurgadaki bu eğrilik, genellikle omurga düzlemindeki rotasyonla birlikte görülür ve bu da estetik sorunların yanı sıra fonksiyonel problemleri de beraberinde getirir. Örneğin, ileri dereceli skolyoz durumlarında akciğer kapasitesinin azalması ve solunum güçlüğü meydana gelebilir.

Skolyoz Belirtileri Nelerdir?

Hafif skolyoz genellikle belirti vermez ve rutin kontrollerde fark edilir. Orta ve ileri dereceli skolyozlar, belirgin şekil bozuklukları ve fiziksel şikayetlere yol açabilir. Skolyozda omurga eğriliği yalnızca bir yana eğilme değil, aynı zamanda omurların kendi eksenlerinde dönmeleriyle de karakterizedir. Bu durum, vücudun dengesini bozarak simetri kaybına ve omurganın çeşitli bölgelerinde baskı hissine neden olabilir. İlerleyen vakalarda sırt ağrısı, kas yorgunluğu ve solunum problemleri gibi ek komplikasyonlar görülebilir. Çocukluk döneminde, skolyozun kolayca fark edilen belirtisi omuz, kalça ve gövde asimetrisidir. Skolyoz belirtileri şu şekildedir:

• Omuz Asimetrisi: Bir omuz diğerinden daha yüksek görünebilir.
• Bel ve Kalça Düzensizliği: Kalçalar arasında yükseklik farkı ya da eğrilik nedeniyle bir kalçanın diğerine göre daha çıkık görünmesi.
• Vücut Eğim ve Simetri Bozukluğu: Gövde bir tarafa eğik durabilir, kişi ayakta durduğunda vücut ağırlığı tek bir tarafa kaymış gibi görünebilir.
• Kürek Kemiklerinde Çıkıntı: Bir kürek kemiği diğerine göre daha belirgin ve dışarı çıkık olabilir.
• Düzensiz Bel Çizgisi: Belde bir tarafın daha içbükey ya da dışbükey görünmesi.
• Sırt ve Bel Ağrısı: Özellikle ilerlemiş vakalarda sırt, bel ve omuz bölgelerinde ağrı hissedilebilir.
• Solunum Problemleri: Eğrilik ciddi boyutlara ulaştığında akciğer kapasitesi azalabilir, bu da nefes darlığına yol açar.
• Başın Düzensiz Durması: Kafa duruşunda eğrilik olabilir; baş vücudun ortasında değil, bir tarafa kaymış görünebilir.
• Eğrilik Fark Edildiğinde Öne Eğilme: Kişi öne eğildiğinde omurgadaki eğrilik belirginleşir ve sırtın bir tarafında kaburga çıkıntısı görülebilir.
• Giyim Sorunları: Giysilerin bir tarafı diğerine göre daha uzun durabilir ya da eteğin kenarı kaymış görünerek durabilir.

Skolyoz Türleri Nelerdir?

Skolyoz, nedenine, eğriliğin şekline ve etkilediği omurga bölgelerine göre farklı türlere ayrılır. En yaygın türlerden biri olan idiopatik skolyoz, nedeninin belirlenemediği bir çeşit skolyozdur ve genellikle çocukluk ya da ergenlik döneminde ortaya çıkar. Skolyoz türleri şunlardır:

İdiopatik Skolyoz

Nedeni bilinmeyen bir skolyoz türüdür ve vakaların yaklaşık %80’ini oluşturur. Genelde çocukluk ya da ergenlik döneminde büyüme atakları sırasında görülür. Kendi içinde yaşa bağlı olarak üç gruba ayrılır:

• İnfantil İdiopatik Skolyoz: 0-3 yaş arasında görülür.
• Juvenil İdiopatik Skolyoz: 4-10 yaş arasında görülür.
• Adölesan İdiopatik Skolyoz: 10 yaş ve üzeri, büyüme döneminde en yaygın türdür.

Konjenital Skolyoz

Doğuştan gelen bir yapısal bozukluk olup, omurga kemiklerinin normal gelişememesi sonucu meydana gelir. Anne karnında omurların şekil bozukluğu ya da birleşme anomalileri nedeniyle oluşur. Eğriliğin ilerleme hızı yüksektir ve genellikle cerrahi müdahale gerektirir.

Nöromüsküler Skolyoz

Sinir ve kasları etkileyen hastalıklar sonucu oluşur. Serebral palsi, kas distrofisi, spina bifida gibi hastalıklarla ilişkilidir. Omurgayı destekleyen kasların zayıf olması eğriliğin ilerlemesine yol açmaktadır. Genellikle hızla ilerler ve cerrahi tedavi gerekebilir.

Dejeneratif Skolyoz

Yaşlanma ile omurga disklerinin ve bağ dokularının zamanla aşınması sonucu ortaya çıkar. Genellikle 50 yaş ve üzeri bireylerde daha sık görülür. Ağrı, hareket kısıtlılığı ve postür bozukluğu en yaygın belirtilerdir.

Fonksiyonel (Geçici) Skolyoz

Yapısal bir problem olmaksızın, vücut dengesini bozan başka bir duruma bağlı olarak gelişir. Örneğin, bacak boyu farkı, kas spazmı ya da yanlış duruş gibi nedenlerle meydana gelebilir. Eğer neden düzeltilirse, skolyoz kendiliğinden iyileşebilir.

Sendromik Skolyoz

Genetik sendromlar veya sistemik hastalıklarla ilişkilendirilmiştir. Marfan sendromu, Ehlers-Danlos sendromu gibi bağ dokusu hastalıklarında sık görülür.

Skolyoz Nasıl Teşhis Edilir?

İlk aşamada doktor, hastanın duruşunu değerlendirir ve omurgadaki eğriliği, omuz, kalça ve kürek kemiklerindeki asimetriyi gözlemler. Adam’s öne eğilme testi, skolyozun tespiti için sıklıkla kullanılan basit bir yöntemdir. Bu testte, hasta öne doğru eğilirken doktor omurgada eğrilik ve kaburgadaki çıkıntıları kontrol eder. Daha kesin bir teşhis koymak için röntgen, omurganın eğrilik derecesini ve konumunu belirlemek amacıyla kullanılır. Röntgen sonuçlarında eğrilik Cobb açısı ile ölçülerek skolyozun şiddeti değerlendirilir. Gerekli durumlarda, manyetik rezonans görüntüleme (MR) veya bilgisayarlı tomografi (BT) gibi ileri görüntüleme teknikleri de kullanılabilir.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Dereceleri ve Sınıflandırılması

Omurgadaki eğriliğin açısına ve yapısına bağlı olarak derecelendirilir. Bu sınıflama, skolyozun şiddetini, ilerleme riskini ve tedavi seçeneklerini belirlemekte önemli bir rol oynamaktadır. Omurga eğriliği, genelde Cobb açısı adı verilen bir ölçümle derecelendirilir; Cobb açısı omurga eğriliğinin açısal derecesini gösterir. Böylece skolyoz hafif, orta veya şiddetli olarak tanımlanabilir. Ayrıca skolyoz, omurganın etkilenen bölgesine ve eğriliğin yapısına göre de sınıflandırılabilir. Skolyoz dereceleri şu şekildedir:

• Hafif Skolyoz (10°-20°): Eğrilik açısı 10 ila 20 derece arasında; genellikle belirgin bir semptom görülmez ve sadece muayene sırasında fark edilir. Bu durumda düzenli takip ve uygun egzersiz programları önerilir.
• Orta Dereceli Skolyoz (21°-40°): Eğrilik açısı 21 ila 40 derece; gözle görülür asimetri ve omuz ya da kalça farkı oluşabilir. Koruyucu korse ve fizik tedavi tedavi seçenekleri arasında yer alır. Eğriliğin ilerleme riski daha yüksektir.
• Şiddetli Skolyoz (40° ve üzeri): Eğrilik açısı 40 dereceyi aşar; belirgin fiziksel deformasyonlar, sırt ağrısı ve solunum sorunları görülebilir. Cerrahi müdahale bu durumda yaygın olarak tercih edilen bir tedavi yöntemidir.
• İleri Dereceli Skolyoz (60° ve üzeri): Eğrilik 60 dereceyi geçtiğinde akciğer kapasitesinde azalma, solunum zorluğu ve kardiyovasküler sorunlar meydana gelebilir.

Skolyozun sınıflandırılması şu şekilde yapılır:

• C Şeklinde Skolyoz: Tek eğrilik mevcuttur; en sık görülen türdür.
• S Şeklinde Skolyoz: İki eğrilik bulunur; genellikle birincil ve ikincil eğriler birbirini dengelemektedir.
• Torakal Skolyoz: Göğüs (torakal) omurgasında eğrilik.
• Lomber Skolyoz: Bel (lomber) omurgasında eğrilik.
• Torakolomber Skolyoz: Göğüs ve bel bölgeleri birleşim noktasında eğridir.
• Kombine Skolyoz: Hem torakal hem de lomber bölgeleri etkileyen skolyoz türüdür.
• İdiopatik Skolyoz: Nedeni bilinmeyen skolyozdur; vakaların %80’ini kapsar.
• Konjenital Skolyoz: Doğumsal omurga anomalisinden kaynaklanan skolyozdur.
• Nöromüsküler Skolyoz: Sinir ve kas hastalıklarından kaynaklanan skolyoz türüdür.

Skolyoz Egzersizleri

Egzersizler, omurganın esnekliğini artırmak, kas dengesizliklerini düzeltmek ve duruşu iyileştirmek açısından önemli bir rol oynamaktadır. Skolyoza yönelik egzersiz programları genellikle kişiye özel olarak planlanır ve uzman bir fizyoterapist eşliğinde yapılması önerilir. Özellikle Schroth Metodu gibi skolyoza yönelik teknikler, eğriliği kontrol altına almak ve omurgayı stabilize etmek için etkili yöntemler sunar. Skolyoz egzersizleri şunlardır:

• Kedi-İnek Pozisyonu (Cat-Cow Stretch): Omurgayı esnetmek ve sırt kaslarını güçlendirmek amacıyla yapılır. Egzersiz için eller ve dizler üzerinde durarak sırtınızı sırayla yukarı doğru kamburlaştırın (kedi pozisyonu) ve aşağı doğru çukurlaştırın (inek pozisyonu). Her pozisyonda birkaç saniye durarak tekrarlayın.
• Pelvik Tilt (Pelvis Eğme): Bel kaslarını güçlendirmek ve postürü düzeltmek için uygulanır. Sırt üstü yatarken dizlerinizi bükebilir ve belinizi yere bastırarak pelvisinizi hafifçe yukarı doğru eğebilirsiniz.
• Kobra Pozisyonu (Cobra Stretch): Omurganın esnekliğini artırmak için yüz üstü yatıp ellerinizi omuz hizasında yere koyarak üst gövdenizi yavaşça yükseltin. Belinizi zorlamadan pozisyonda birkaç saniye kalın.
• Diz Göğse Çekme:Alt sırt kaslarını esnetmek ve gevşetmek için yapılan bir egzersizdir. Sırt üstü yatarken bir dizinizi göğsünüze çekin ve ellerinizle tutarak sabitleyin. Diğer bacak düz kalmalıdır. Birkaç saniye bekledikten sonra diğer bacakla da tekrarlayın.

Skolyoza ek olarak, yüzme ve pilates de önerilmektedir. Her iki branş, omurga çevresindeki kasları dengeleyerek genel esnekliği artırmaya yardımcı olur; özellikle sırtüstü yüzme stili ve pilates, skolyoz egzersiz programlarına mükemmel katkı sağlar.