Astım: Tanımı, Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Astım, zaman zaman nefes alma güçlüğü yaratan yaygın bir akciğer hastalığıdır. Her yaştan bireyi etkileyebilir. Genellikle çocukluk döneminde başlamakla birlikte, yetişkinlerde de görülebilir. Şu anda kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, bu hastalığın belirtileri kontrol altında tutularak yaşam kalitesi artırılabilir. Doktor önerilerine uyan astım hastaları, yaşamlarına rahat bir şekilde devam edebilirler.

Astım Nedir?

Astım, akciğerlerdeki hava yollarını etkileyen kronik bir rahatsızlıktır. Her yaş grubundan bireyi etkileyen bu hastalık, hava yollarındaki iltihap ve kasların kasılması sonucu nefes almayı zorlaştırır. Tetikleyicilere maruz kalan astımlı bireylerde hava yolları hassaslaşır ve iltihaplanmaya başlar. Bu da hırıltı, öksürük ya da nefes darlığı gibi belirtilere yol açar. Astım zaman zaman alevlenebilir ve semptomlar kötüleşebilir, bu duruma “astım krizi” denir. Astım krizlerinde yetersiz hava alındığı hissi oluşabilir. Bu durum, bazı kişiler tarafından pipetle nefes almak gibi tanımlanır. Ciddi bir astım atağı, acil tıbbi müdahale gerektirebilir. Semptomlarınız genellikle hafif veya iyi kontrol altında olsa bile, astım krizi geçirme ihtimaliniz vardır.

Astım Neden Olur?

Bu hastalığı anlamak için, nefes alırken vücudunuzda neler olduğunu bilmek önemlidir. Nefes aldığınız havanın burnunuzdan veya ağzınızdan geçerek boğazınıza ve hava yollarınıza inmesini izlersiniz. Son olarak, akciğerlerinize ulaşır. Akciğerlerinizde, havadan oksijeni kan dolaşımına taşımaya yardımcı olan birçok küçük hava yolu vardır. Astım belirtileri, hava yollarının iç yüzeyinin şişmesi ve çevresindeki kasların sıkılaşması sonucu ortaya çıkar. Bu durumda, hava yollarında mukus birikmesi geçebilen hava miktarını daha da azaltır ve astım krizine yol açabilir. Astım krizi öksürük ve göğüste baskı hissi ile ilişkili olabilir.

Araştırmacılar, bazı insanlarda astımın neden geliştiğini henüz tam olarak bilememektedir. Ancak bazı faktörler riski artırmaktadır:

• Alerji öyküsü astım geliştirme riskini artırabilir.
• Hava yollarını tahriş eden maddelere maruz kalmak astım gelişimini tetikleyebilir. Bu maddeler arasında alerjenler, toksinler, dumanlar ve pasif içicilik bulunmaktadır. Özellikle, bağışıklık sistemleri henüz gelişmemiş bebekler ve küçük çocuklar için zararlıdır.
• Ailenizde astım veya alerjik hastalık geçmişi varsa, hastalığa yakalanma olasılığınız daha yüksektir.
• RSV (solunum sinsityal virüsü) gibi bazı solunum yolu enfeksiyonları, küçük çocukların gelişen akciğerlerini etkileyebilir.

Astım Belirtileri Nelerdir?

Astım belirtileri, kişiden kişiye değişir. Bazı bireyler nadiren astım atakları geçirirken, bazıları sürekli olarak belirtilerle karşılaşabilir. Astımın genel belirtileri şunlardır:

• Nefes darlığı
• Göğüste baskı veya ağrı
• Özellikle çocuklarda nefes verirken hırıltı
• Nefes darlığı, öksürük ya da hırıltı nedeniyle uyku bozuklukları
• Soğuk algınlığı veya grip gibi solunum yolu enfeksiyonlarının kötüleştirdiği öksürükle birlikte hırıltılı solunum atakları

Astım semptomlarınızın kötüleştiğine dair işaretler:

• Daha sık ve rahatsız edici astım belirtileri
• Akciğerlerinizin işlevini ölçen bir cihazla saptanan artan nefes darlığı
• Hızlı rahatlatıcı inhaleri daha sık kullanma gereksinimi

Bazı durumlarda, astım belirtileri daha da kötüleşebilir:

• Soğuk ve kuru havalarda daha da artan egzersiz kaynaklı astım
• Kimyasal dumanlar, gazlar veya toz gibi işyeri irritanlarının tetiklediği mesleki astım
• Polen, küf sporları, hamamböceği atıkları veya evcil hayvanların döküm tüylerden kaynaklanan alerjilerle tetiklenen alerjik astım

Astım Teşhisi Nasıl Konulur?

Bir test veya muayene, sizde veya çocuğunuzda astım olup olmadığını kesin olarak belirleyemez. Bunun yerine, doktor semptomlarınızı değerlendirirken birkaç kriter kullanacaktır. Bu kriterleri belirlemek için aşağıdaki noktaları dikkate alabilirsiniz.

• Ailenizde astım hastalığı olan bireyler varsa, bunu doktorunuza bildirmeniz önemlidir. Bu, astım geliştirme riskinizin daha yüksek olduğu anlamına gelebilir.
• Doktorunuz, nefesinizi dinlemek için stetoskop kullanacak ve alerjik reaksiyon belirtileri; örneğin, kurdeşen veya egzama için cilt testi yapabilir. Alerjiler, astım riskinizi artırma potansiyeline sahiptir.
• Doktor, akciğer fonksiyon testleri isteyebilir. Bu testler, akciğerlerinizden giren ve çıkan hava akışını ölçmektedir. En yaygın test olan spirometri, havanın hızını ölçen bir cihaza üfleyerek gerçekleştirilir.

Doktorlar genellikle 5 yaşın altındaki çocuklarda solunum testi yapmaktan kaçınmaktadır, çünkü bu yaş grubundaki çocuklarda doğru ölçüm sağlamak zordur. Bunun yerine doktor, çocuğunuza astım ilaçları yazabilir ve semptomlarının iyileşmesini gözlemleyebilir. Eğer çocuğunuzun semptomları ilaç kullanımı ile düzelirse, büyük ihtimalle astım vardır. Test sonuçlarınız astımı işaret ediyorsa, doktorunuz bir astım ilacı reçete edebilir ve bu ilaçla semptomlarınız düzelirse, tedaviye devam edecektir.

Astım Tedavisi Nasıl Yapılır?

Astım tam olarak tedavi edilemese de, mevcut çeşitli tedavi yöntemleri ile hastalarda rahatlama sağlanabilir. En yaygın tedavi yöntemi, ilacı doğrudan akciğerlere ulaştıran inhaler kullanmaktır. İnhalerler, astımın kontrol edilmesine ve astımlı bireylerin normal ve aktif bir yaşam sürmesine yardımcı olabilir. Ayrıca, astımlı bireyler ve aileleri, astımları hakkında daha fazla bilgi edinmek amacıyla eğitime ihtiyaç duyarlar. Bu eğitim, tedavi seçenekleri, kaçınılması gereken tetikleyiciler ve evde semptomları nasıl yönetebilecekleri konusunda bilgi içerir. Astım semptomları kötüleştiğinde, ciddi bir atağın önlenmesi için tedavi planlarını nasıl artıracaklarını bilmeleri önemlidir. Doktorlar, astımlı bireylerin tedavilerinin daha iyi bir şekilde kontrol edilmesine yardımcı olmak için bir astım eylem planı oluşturabilirler.

Astım Risk Faktörleri Nelerdir?

Araştırmacılar, astımın kesin nedenini belirleyemedikleri için astımın nasıl önleneceğini belirtmek zordur. Ancak, ebeveynlerden biri astım hastasıysa, hastalığa yakalanma olasılığınız olmayan birine göre 3-6 kat daha fazla olabilir. Bu durum, hem genetik etmenlerin hem de ortak yaşam koşullarının bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. Astımın gelişiminde birden fazla genin rol oynadığına ve bunların ebeveynlerden miras alınabileceğine inanılmaktadır. Ayrıca, atopik dermatit (egzama) ve alerjik rinit gibi bazı alerjik durumlar, astım gelişimi için risk faktörleri arasında sayılmaktadır.