Dış Gebelik Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Hamilelik süreci, döllenmiş yumurtanın rahim içinde tutunmasıyla başlar. Ancak bazı durumlarda döllenmiş yumurta, beklenildiği gibi rahimde gelişmez ve rahim dışındaki bir alanda yerleşir. Tıp jargonunda “ektopik gebelik” olarak adlandırılan bu durum, halk arasında dış gebelik olarak bilinir. İlk aşamalarda belirti vermeyebilir, fakat ilerledikçe ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Rahim dışındaki dokuların gebeliği devam ettirme kapasitesi bulunmadığından, acil müdahale gerektirir; ancak erken teşhisle başarılı bir tedavi mümkün olabilir.

Dış Gebelik Nedir?

Dış gebelik, döllenmiş yumurtanın rahim yerine farklı bir alana tutunmasıyla ortaya çıkan anormal bir gebelik türüdür. En sık görülen yerler fallop tüpleri (tubal gebelik)dir, fakat yumurtalıklar, karın boşluğu veya rahim ağzı gibi diğer alanlarda da görülebilir. Normal gebeliklerde embriyo, rahim iç zarına (endometriuma) yerleşirken, dış gebelikte gelişim için uygun bir ortam yoktur. Bu nedenle, hem anne sağlığı hem de gebeliğin seyrinde ciddi riskler taşımaktadır. Dış gebelikte embriyonun büyümesi, çevresindeki dokulara zarar vererek iç kanama ve hayati tehlikeler oluşturabilir.

Dış Gebelik Neden Olur?

Dış gebeliğin temel nedeni, döllenmiş yumurtanın rahme ulaşmasını engelleyen anatomik veya işlevsel sorunlardır. En yaygın nedenler arasında fallop tüplerinin hasar görmesi veya tıkanması yer alır. Bu durum, yumurtanın rahme ilerleyemeyip başka bir bölgede tutunmasına yol açar.

Dış gebliğe neden olabilecek faktörler şunlardır:

• Geçirilmiş pelvik enfeksiyonlar (özellikle klamidya veya gonore gibi CYBH’lar)
• Önceki dış gebelik öyküsü
• Fallop tüplerinde yapılan cerrahi operasyonlar veya tüp bağlama işlemi
• Endometriozis gibi yapısal bozukluklar
• Tüp bebek tedavisi veya diğer doğurganlık artırıcı müdahaleler
• Rahim içi araç (spiral) kullanımı

Bu faktörler, fallop tüplerinin işlevini bozarak döllenmiş yumurtanın rahme ulaşmasını engelleyebilir ve dış gebelik riskini artırır.

Dış Gebelik Belirtileri Nelerdir?

Dış gebeliğin belirtileri, gebelik haftasına, yerleştiği bölgeye ve büyüme hızına göre farklılık gösterebilir. İlk haftalarda, gebelik belirtilerine benzer bulgular görülebilir; ancak dış gebelik ilerledikçe tehlikeli ve alışılmadık semptomlar ortaya çıkabilir.

Yaygın dış gebelik belirtileri şunlardır:

• Adet gecikmesi ve pozitif gebelik testi sonucu
• Kasık ağrısı: Tek taraflı, bıçak saplanır gibi veya şiddetli olabilir
• Vajinal kanama: Lekelenme şeklinde veya düzensiz şekilde meydana gelir
• Omuz ağrısı: İç kanamaya bağlı karın boşluğuna yayılan ağrı sonucu oluşabilir
• Baş dönmesi veya bayılma: İleri evrede iç kanamaya bağlı tansiyon düşüklüğünden kaynaklanabilir
• Rektal baskı hissi veya dışkılama güçlüğü

Belirtiler ortaya çıktığında, vakit kaybetmeden doktora başvurmak, olası komplikasyonların önlenmesi açısından son derece önemlidir.

Dış Gebelik Türleri Nelerdir?

Dış gebelik, embriyonun rahim dışında geliştiği yere göre çeşitli türlere ayrılabilir. Bu kategorilendirme, hem tanı hem de tedavi açısından önem taşır.

Başlıca dış gebelik türleri şunlardır:

• Tubal gebelik: En yaygın dış gebelik türüdür. Embriyo, fallop tüplerinin içinde yerleşir ve çoğunlukla tüpün ampul veya isthmus bölgesinde bulunur. Tüp patlaması riski nedeniyle erken teşhis büyük bir öneme sahiptir.
• İnterstisyel gebelik: Fallop tüpünün rahim duvarına bağlandığı bölümde oluşur. Rahim yapısına yakın olduğu için tanısı zordur ve geç fark edilirse ciddi kanamalara yol açabilir.
• Ovarian gebelik: Embriyo doğrudan yumurtalık dokusuna yerleşir. Nadir görülür ve genellikle cerrahi müdahale gerektirir.
• Abdominal gebelik: Embriyo karın boşluğuna, iç organların üzerine yerleşir. Organ hasarı riski yüksek olduğundan ciddi bir tehlike oluşturur.
• Servikal gebelik: Embriyonun rahim ağzına yerleştiği nadir bir türdür. Kanama riski yüksektir ve müdahale edilmediğinde rahmin alınmasına neden olabilir.
• Skarsal gebelik: Daha önce sezaryen geçirmiş kadınlarda, yara dokusuna embriyonun tutunmasıyla oluşur. Giderek daha çok tanı konulan bir dış gebelik türüdür.

Dış Gebelik Nasıl Anlaşılır?

Dış gebelik tanısı, çeşitli laboratuvar ve görüntüleme testleri ile konulabilir. Özellikle gebeliğin ilk haftalarında yapılan rutin kontroller sırasında dış gebiliğe dair ipuçları elde edilebilir.

Dış gebelik tanısında kullanılan yöntemler aşağıda belirtilmiştir:

• Beta-HCG düzeyi takibi: Normal gebelikte gebelik hormonu olan beta-HCG, her 48 saatte bir iki katına çıkarken, dış gebelikte bu artış genellikle yavaş veya düzensizdir.
• Transvajinal ultrasonografi: Gebelik kesesinin rahim içinde görülmemesi veya rahim dışında anormal doku izlenmesi tanıda belirleyici olabilir.
• Pelvik muayene: Rahim hassasiyeti, kitle hissi veya karın içi sıvı varlığı şüphe uyandırabilir.
• Laparoskopi (nadir): Tanının kesinleştirilmesi veya eş zamanlı tedavi için endoskopik cerrahi gerekebilir.

Dış Gebelik Risk Faktörleri Nelerdir?

Her kadın dış gebelik riski taşır; fakat bazı durumlar, bu riski önemli ölçüde artırır. Özellikle fallop tüplerine zarar veren veya onların yapısını bozan faktörler, embriyonun rahme ulaşmasını engelleyerek dış gebelik gelişimine neden olabilir.

En sık karşılaşılan dış gebelik risk faktörleri şunlardır:

• Daha önce dış gebelik yaşamış olmak: Bir kez dış gebelik geçiren kadında tekrar yaşama riski artar.
• Tüplerde geçirilmiş enfeksiyonlar (PID): Özellikle klamidya veya gonore gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar, tüplerin yapısını bozabilir.
• Endometriozis: Dış gebiliğe yol açabilecek tubal hasara neden olabilir.
• Tüp bebek (IVF) ve fertilite tedavileri: Gebeliğin doğal yolla başlamaması, bazen embriyonun yanlış yerleşmesine neden olabilir.
• Tüplerde yapılan cerrahiler: Myom alınması, tüp ligasyonu ya da tüp onarımları gibi işlemler sonrası dış gebelik riski artar.
• İleri anne yaşı: Özellikle 35 yaş üstü gebeliklerde risk artar.
• Rahim içi araç (spiral) kullanımı sırasında oluşan gebelikler: Spiral ile gebelik nadir olarak yaşanır; ancak oluşursa dış gebelik olasılığı yüksektir.

Dış Gebelik Tedavisi Nasıldır?

Dış gebeliğin tedavi yöntemi; gebeliğin yerleşim yeri, ilerleme durumu, hastanın genel durumu ve çocuk isteğine bağlı olarak belirlenir. Amaç, hastanın sağlığını korurken fallop tüplerine en az zararı vermek ve mümkünse doğurganlığı sürdürmektir.

Uygulanan ana dış gebelik tedavi yöntemleri şunlardır:

• İlaçla tedavi: Dış gebeliğin erken döneminde, embriyonun kalp atımının başlamadığı ve tüp yırtılması riskinin bulunmadığı durumlarda kullanılır.
• Cerrahi tedavi (Laparoskopi veya Laparotomi): Tüpün yırtılması, iç kanama veya metotreksat tedavisine uygun olmayan durumlarda uygulanır. Laparoskopik olarak, tüp açılarak dış gebelik alınabilir (salpingostomi) ya da tüp tamamen çıkarılabilir (salpenjektomi).
• Destekleyici tedavi ve takip: Uygulanan tedavi sonrası hastanın HCG seviyeleri düşene kadar düzenli olarak kontrol edilmelidir. Tedavi sonrası gebelik planlayan kişilerde, rahim içi yerleşimli normal gebeliklerin oluşabilmesi için doktor gözetiminde planlama yapılmalıdır.

Zamanında teşhis edilmezse, dış gebelik ciddi iç kanamalara, tüp kaybına veya nadiren anne adayı için hayati tehlike oluşturabilecek komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle gebelik şüphesi taşıyan herkesin, en kısa zamanda bir hekime başvurması büyük önem taşır.