EGFR Testi Nedir? Düşük ve Yüksek EGFR Değerlerinin Anlamı Nedir?

EGFR (Tahmini Glomerüler Filtrasyon Hızı) testi, böbreklerin çalışma durumunu değerlendirmek için kullanılan bir yöntemdir. Bu test, böbreklerimizin ne kadar etkin çalıştığını gösteren glomerüler filtrasyon hızının tahmini bir ölçümünü sağlar. Kronik böbrek hastalığı gibi durumların erken teşhisi açısından hayati önem taşır. EGFR değerleri, böbreklerin verimliliğini belirlemeye yardımcı olurken, normalin üzerindeki veya altındaki değerler farklı sağlık problemleriyle ilişkili olabilir.

GFR (Glomerüler Filtrasyon Hızı) Nedir?

Glomerüler filtrasyon hızı (GFR), böbreklerin işlevselliğini ölçen bir kan testidir. EGFR testi, atıkları filtrelemekten sorumlu olan glomeruli adlı bölgeden adını alır. Glomeruli, böbreklerde bulunan mikroskobik filtreler olup, kandan atık ve fazla sıvının atılmasına yardımcı olur. GFR testi ile ölçülen kan akışı, böbreklerin ne kadar iyi çalıştığını gösterir. GFR’nin ifade edilmesinde en yaygın yöntem tahmini GFR testi veya eGFR’dir.

Doğrudan GFR ölçümü, uzun bir süre boyunca birden fazla kan alımını gerektirdiğinden, çoğu doktor tek bir kan testi ile hesaplanan bir eGFR kullanır. eGFR, böbreklerin her dakika temizlediği kan miktarını ölçen bir yöntemdir. Bir tahmin yapmak için doktorunuz, GFR hesaplayıcısı adı verilen özel bir formül kullanacaktır. Bu formül, yaş, cinsiyet, boy ve kilo gibi kişisel bilgileri baz alarak GFR’yi belirler. Ayrıca, laboratuvar testlerinin sonuçları, böbrekler tarafından süzülen kreatinin miktarını analiz eder. Uzmanlar, eGFR’yi sıklıkla, vücut yüzey alanı başına dakikada süzülen mililitre cinsinden (mL/dak/1,73m²) ölçerler.

EGFR Değeri Kaç Olmalı?

Ortalama EGFR değeri yaşa bağlı olarak değişir. Ancak, sağlıklı kabul edilen genç yetişkinlerde normal kabul edilen aralık genellikle 80-120 mL/dak/1,73 m²’dir. GFR, yaşla birlikte azalır; fakat düşük GFR seviyeleri, genç yetişkinler için de yaşlılarda da çeşitli sağlık sorunlarını tetikleyebilir. 60 mL/dak/1,73 m²’nin altında olan bir GFR, CKD komplikasyonları ve kardiyovasküler hastalık riski artırabileceğini gösterir. Fakat normal GFR aralığının cinsiyet ve vücut ölçülerine göre farklılık gösterdiğini unutmamak önemlidir.

EGFR Yüksekliği Nedir?

EGFR yüksekliği, böbreklerin aşırı çalıştığına veya vücutta çeşitli anormalliklerin bulunduğuna işaret edebilir. Yaşa, cinsiyete ve vücut yapısına göre normal aralık değişiklik gösterse de, anormal yüksek EGFR seviyeleri çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Ancak hamilelikte, böbreklerin daha fazla çalışması nedeniyle EGFR yükselebilir. Bunun dışındaki durumlarda, EGFR yüksekliği, böbreklerin normalden daha fazla atık ve sıvı süzmesi anlamına gelir. Yüksek EGFR seviyeleri, bazı ilaçlar veya toksinlerin böbrekler üzerindeki geçici etkilerinden de kaynaklanabilir. Ayrıca, yüksek protein alımı veya yoğun fiziksel aktivite de EGFR seviyelerini geçici olarak yükseltebilir. Bu durumlar geçicidir; altta yatan neden ortadan kalktığında, değerler normale döner.

Sürekli yüksek EGFR seviyeleri ise daha ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Bu durumlardan biri olan hiperfiltrasyon, böbreklerin aşırı yüklenmesine yol açarak uzun dönemde böbrek hasarına neden olabilir. Hiperfiltrasyon, diyabet veya hipertansiyon gibi kronik durumlarla ilişkilendirilebilir. Bu tür durumlarda böbreklerin uzun süre aşırı çalışması, böbrek dokusuna zarar verebilir ve bu da kronik böbrek hastalığı riskini artırabilir. Uzun vadede yüksek EGFR seviyeleri, böbrek işlevlerinde bozulmalara yol açabileceğinden dikkatle izlenmeli ve gerekli tedbirler alınmalıdır.

EGFR Düşüklüğü Nedir?

Böbreklerin normalden daha az etkin çalıştığını ve atık maddeleri ile fazlalıkları yeterince süzemediğini gösterir. EGFR düşüklüğü, genellikle böbrek işlevlerinin azaldığını ifade eder ve bu durum çeşitli sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Düşük seviyeler, böbrek hastalığının farklı evrelerine işaret edebilir.

Böbrek hastalığı, beş evreden oluşur ve bu evreler EGFR değerlerine göre sınıflandırılır. Normal bir EGFR değeri 90 mL/dak/1,73 m²’nin üzerinde olmalıdır. Aşağıdaki EGFR değerleri, böbrek hastalığının evrelerini göstermektedir:

• Evre I (90 mL/dak/1,73 m² ve üzeri): Normal böbrek fonksiyonu ile olası böbrek hasarını (idrarda protein) gösterir.
• Evre II (60-89 mL/dak/1,73 m²): Böbrek fonksiyonlarında hafif azalma ile birlikte böbrek hasarını gösterir.
• Evre III (30-59 mL/dak/1,73m² arasında): Minimal ila orta düzeyde böbrek fonksiyonu kaybı.
• Evre IV (15-29 mL/dak/1,73m² arasında): Böbrek fonksiyonlarında ciddi bozulma.
• Evre V (15 mL/dak/1,73m²’nin altında): Böbrek yetmezliğini gösterir. Bu seviye potansiyel olarak ölümcül olabilir ve böbrek nakli veya diyalize ihtiyaç doğurabilir.

Düşük EGFR seviyeleri, böbreklerin süzme işlevini yeterince yerine getiremediğini ve atık ürünlerin kanda biriktiğini gösterir. Bu durum özellikle kronik böbrek hastalığı (CKD) olan bireylerde yaygındır. CKD, böbrek işlevlerinin kademeli olarak azalmasına neden olan uzun süreli bir durumdur. Diyabet, yüksek tansiyon, kalp hastalıkları, obezite ve bazı genetik faktörler CKD’nin başlıca nedenlerindendir.

EGFR Testi Neden Yapılır?

Erken evre böbrek hastalığının genelde belirgin bir belirtisi yoktur. Eğer böbrek hastalığı riski taşıyorsanız, doktorunuz tahmini glomerüler filtrasyon hızı (eGFR) testi önerme ihtiyacı duyabilir. Kronik böbrek hastalığı (KBH) için risk faktörleri şunlardır:

CKD’nin ileri evrelerinde çeşitli semptomlar ortaya çıkabilir. Aşağıdaki belirtilerden birine sahipseniz, bir eGFR testi gereklidir:

• İdrara çıkma sıklığında artış veya azalma
• Kaşıntı
• Kollar, bacaklar veya ayaklarda şişlik
• Kas ağrısı
• Mide bulantısı ve ishal
• Azalmış iştah

EGFR Testi Hangi Durumlarda Yapılmalıdır?

Doktorunuz, düzenli fiziksel muayene kapsamında eGFR testi gerçekleştirebilir. Böbrek sorunları belirtileriniz varsa veya hastalık için risk faktörleriniz bulunuyorsa bunu önerebilir. Aşağıdaki durumlarda EGFR testi yapılmalıdır:

• İdrar yaparken ağrı veya diğer sorunlar
• Daha sık tuvalete gitme veya daha az idrar yapma
• İdrarda kan, köpük veya kahverengi renk
• Göz, karın, el veya ayak bileklerinde şişlik veya kabarıklık
• Sırtın ortasında, böbreklerin etrafında ağrı

Eğer böbreklerinizi etkileyen bir rahatsızlığınız varsa, doktorunuz muhtemelen EGFR seviyenizi de kontrol etmek isteyecektir. Bu rahatsızlıklar arasında belirli otoimmün hastalıklar, diyabet, yüksek tansiyon, kalp hastalığı ve sık idrar yolu enfeksiyonları sayılabilir. Aile üyelerinde diyabet veya böbrek hastalığı varsa, bir eGFR testi yaptırma ihtiyacınız olabilir.