Kanser ve Beslenme | Anadolu Sağlık Merkezi

Kanser teşhisi, yaşamınızdaki öncelikleri, aile ilişkilerinizi ve genel görünümünüzü derinden etkileyebilir. Hastalığınızla ilgili tedavi yöntemlerini öğrenirken, belki de nasıl beslenmeniz gerektiğini çok fazla düşünmüyorsunuz. Fakat kanser tedavisi süresince alacağınız besinler, normal dönemlerdeki alışkanlıklarınızdan çok daha önemlidir. Anadolu Sağlık Merkezi uzmanları, kanser ve beslenme konusundaki bilgileri derlediği yazıyı inceleyebilirsiniz.

Beslenme şekliniz;

• Kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlar.
• Güçlü ve enerjik olmanıza yardımcı olur.
• Kilonuzu ve vücudunuzda depolanan besin öğelerini korumanıza yardımcı olur.
• Tedaviye bağlı oluşabilecek komplikasyonlara karşı dayanıklılık sağlar.
• İnfeksiyon riskinizi azaltır.
• Hızla iyileşmenizi kolaylaştırır.

Çeşitli araştırmalar, kanser tedavisi süresince iyi beslenen bireylerin kemoterapi, radyoterapi, cerrahi ve biyolojik tedavi gibi yöntemlere bağlı yan etkilere karşı daha dayanıklı olduğunu göstermektedir. Bu süreçte iyi beslenen bireyler, daha yüksek doz ilaçları daha iyi tolere edebilirler.

Kanserde Beslenme Bilgisi

Kanser hastalarının beslenme şekli hakkında çok insanın “bilgisi” vardır. Ancak bu bilgilerin çeşitliliği kafa karıştırıcı olabilir; herkesin farklı önerilerde bulunması ve hangi bilgiyi takip edeceğiniz konusunda kararsız kalmanız yaygındır. İnternetten, medyadan veya çevrenizden duyduğunuz bilgiler arasında doğruyu yanlıştan ayırt etmek güçleşebilir. Kanserli hastalar için sabit bir beslenme programı yoktur. Beslenme, her birey için farklılık gösterir ve özellikle kanser tedavisine bağlı olarak yan etkilerin türü ve şiddetiyle değişiklik gösterir. Örneğin, yutma güçlüğü yaşayan hastalara genellikle besleyici sıvı gıdalar önerilmektedir. Bu bölümde, bu tür yan etkilere bağlı beslenmeyi daha ayrıntılı inceleyeceğiz.

Beslenme programı; kanser türüne bağlı olarak da değişiklik gösterebilir. Umarız bu bölümdeki bilgiler kafanızdaki tüm soru işaretlerini giderir.

Sağlıklı Beslenme Nedir?

Hepimiz sağlıklı bir yaşam için sağlıklı beslenmenin önemini biliyoruz. Ancak sağlıklı beslenme ne anlama geliyor? Sağlıklı beslenme, düzgün büyüme ve gelişim için gerekli olan besinleri yeterli miktarda almak ve bunları etkili bir şekilde kullanmak olarak tanımlanabilir. Fiziksel aktivite, sağlıklı kiloyu koruma, sigara içmeme, alkol tüketimini sınırlama ve dengeli beslenme, vücudun sağlıklı ve dinamik kalması için kritik faktörlerdir. Kanser hastaları için sağlıklı beslenme son derece önemlidir. Gerek duyulan protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve mineral gibi besin öğelerini almak, hastalığınızla mücadelede size yardımcı olacaktır. Birçok insan, tedavi sürecinden sonra uzun yıllar yaşamlarını sağlıklı bir şekilde sürdürebilmektedir; bu nedenle, sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivite, hayatınızın geri kalanını daha dinamik ve sağlıklı geçirmenize katkıda bulunur.

Tedaviden Önce Nasıl Beslenilmeli?

Tedavi öncesinin en önemli hedefi, tedavinin olumlu etkisini maksimize etmek için güçlü kalmaktır. Kanser tedavisinin tüm aşamalarında olduğu gibi, burada da standart bir beslenme şekli yoktur. Ancak bu dönemde özellikle kilo durumu ve uygulanan tedavi türüne odaklanmak önemlidir. Kişinin ideal kilosunu koruması tedavinin etkinliği açısından kritik öneme sahiptir. Zayıf olan bireylerin tedaviye başlamadan önce ideal kilolarına ulaşmaları hedeflenmelidir. Kemoterapi ve radyoterapi, bu bölümde detaylıca ele alacağımız yan etkilere yol açabilir. Bu nedenle tedavi öncesinde bireylerin kilo alarak ideal kilolarına ulaşmaları önemlidir.

Cerrahi müdahale düşünülüyor ise, yine kilonuz büyük bir öneme sahiptir. Cerrahınız, ameliyatın başarılı bir şekilde geçebilmesi için kilo vermenizi isteyebilir. Ancak, burada en önemli nokta, beslenmenin bireye özgü şekilde planlanmasıdır. Kilo alması veya vermesi gereken her hasta bir uzman kontrolünde programını sürdürmelidir. Günümüzde, internet üzerinde sayısız diyet önerisi bulunmaktadır. Unutmayın; bireyler için hazırlanan beslenme programları, yaş, cinsiyet, aktivite düzeyi, sağlık sorunları gibi faktörlere göre düzenlenir. Medyada çıkan diyet önerileri genellemelere dayanır ve özellikle sağlık sorunu olan bireyler için risk taşır.

Kanser hastaları nasıl beslenmeli?

Kanser hastalarında beslenme, aslında diğer bireylerin uyguladığı beslenme düzeninden çok farklı değildir. Temel unsur, tedavinin yarattığı yan etkilere bağlı kalarak bireyin yeterli ve dengeli beslenme alışkanlıklarını sürdürebilmesidir.

Tedavi öncesinde bireylere verilebilecek bazı sağlıklı beslenme önerileri:

• Günde en az 5 porsiyon renkli sebze ve meyve tüketin.
• İşlenmiş tahıl ürünleri yerine tam tahıl ürünlerini tercih edin.
• Özellikle işlenmiş ve yağlı et tüketimini azaltın.
• Protein alımınızı artırın.
• Kemoterapinin olumsuz etkilerini azaltmak için tedavi sırasında en az 2 litre su içmeye özen gösterin.
• Besleyici değeri düşük, yüksek şeker ve yağ içeren gıdalardan kaçının.

Beslenmenizi Dengeleyin

Beslenmenizi çeşitlendirerek, ihtiyaç duyduğunuz besin öğelerini (vitamin, mineral, karbonhidrat, yağ, protein) dengeli bir şekilde almanız oldukça önemlidir. Kanserli hastalarda bu öğeleri almak, hayati bir mesele haline gelir.

Çevredeki insanlardan veya sağlık personelinden bu besin öğelerini hap formunda alma konusunda öneriler alabilirsiniz. Ancak şunu unutmayın; doğal besinlerden ve haplardan alınan besinlerin etkileri arasında büyük fark vardır. Dengeli bir diyet, sağlığı olumlu yönde etkilerken, vitamin takviyeleri bazı tedavi süreçlerinin etkinliğini azaltabilir. Eğer bir multivitamin veya mineral takviyesi alacaksanız, konunun uzmanından yardım istemeyi unutmayın.

Proteinler

Proteinler, büyüme, gelişme, hücre yenilenmesi ve sağlıklı bir bağışıklık sisteminin sürdürülmesi için gerekli olan temel besin öğesidir. Yetersiz protein alımı, iyileşme sürecini uzatabilir ve enfeksiyonlara karşı direnci azaltabilir. Kemoterapi ve radyoterapi gibi işlemlerden dolayı zarar görebilen hücrelerin onarımı için, kanserli hastaların protein ihtiyacı artmaktadır.

Şeker Kanser Hücrelerini Besler mi?

Şeker ve şekerli gıdalar fazla tüketildiğinde, besleyici değeri yüksek gıdalara yeterince yer bırakmaz. Tedavi süresinde yeterli kalori ve besin alarak enerjik olmak ve ideal kilonuzu korumak ana hedefiniz olmalıdır. Eğer kilo kaybediyorsanız, şeker içeren besinler tüketiminiz artılabilir. Ancak kilo stabil ise, şeker ve şekerli gıdalardan kaçınılmalıdır.

Şeker, direkt olarak kansere yol açmaz ve kansere neden olmaz!

Sonuç olarak, kanserli hastalara şeker verilmez çünkü besleyici değerleri yoktur.

Su

Su, yaşam için en kritik unsurlardan biridir. Vücutta yeterli su dengesi sağlanmazsa, tedavi sırasında bulantı ve ishal gibi durumlarla karşılaşabilirsiniz. Günde 8-10 bardak su içmek, dehidrasyonu önleyecektir.

Su, vücuttaki birçok önemli işlevi yerine getirir:

• Yiyeceklerin sindirimi, emilimi ve hücrelere taşınması,
• Hücre, doku ve organların işlevselliği,
• Metabolizma sonucunda oluşan zararlı maddelerin atılması,
• Vücut ısısının dengelenmesi,
• Eklemlerin kayganlığının sağlanması,
• Çeşitli biyokimyasal işlemlerin gerçekleşmesi.

Günlük ortalama 10 bardak su kaybı yaşanır ve bu suyun yerine konması gerekmektedir. Diğer içecekler sıvı ihtiyacını karşılayabilir ancak çay ve kahve gibi içecekler gün içerisinde tuz atılmasına sebep olabilir. Bu nedenle günlük su tüketimini su ile karşılamak sağlık açısından daha faydalıdır.

Yedikleriniz Size Yarar mı Yoksa Zarar mı Veriyor?

Kanser tedavisi gören hastalar bazen yiyeceklerin kanseri tedavi edebileceğine inanırlar. Fakat bu yaklaşımın sağlık üzerindeki etkileri güvenilir değildir. Hiçbir yiyecek tek başına kanser hücrelerini yok etme yeteneğine sahip değildir. Ancak bazıları yan etkilere karşı olumlu etkiler yaratsa da, diğerleri kansere yakalanma riskini artırabilir. Kanserli hastaların beslenmesinin amacı, vücutlarının enerji ve besin ihtiyaçlarını karşılayarak, yan etkilere karşı direnç geliştirmektir. Kanserli hücreleri yiyeceklerle aç bırakmak ya da yok etmek mümkün değildir.

Alternatif tıp terimlerini duymuş olabilirsiniz, ancak bu yöntemlerin güvenilirliği konusunda dikkatli olunmalıdır.

Klinik çalışmalar, güvenilir ve etkili tedavi yöntemlerini belirler. FDA, bu tedavi yöntemlerini onaylar. Tamamlayıcı tedaviler, kanıtlanmış tedavilere ek olmalıdır; örneğin meditasyon stresi azaltmaya yardımcı olabilir. Alternatif tedaviler ise genellikle bilimsel geçerliliğe sahip değildir ve zararlı olabilmektedir.

Kendinizi Tedaviye Hazırlayın

Tedavi sürecinin etkilerini önceden bilmek zordur. Bu süreci, “kendi iyileşmeniz için konsantre olmak” olarak düşünebilirsiniz.

Hazırlıklı olmanın yolları:

Olumlu Düşünce:

• Tedavi sürecinde kaygılarınızı azaltmanın yolları; kendinizi bilgiyle donatmak ve pozitif düşünmektir. Planlama, tedavi sürecinde kendinize olan güveni artırır.
• Gelişebilecek komplikasyonların çoğu hasta için çok az etki yaratabilir ya da hiç etkilemeyebilir. Eğer komplikasyonlar meydana gelirse, genelde hafif vakalar olur ve çoğu tedavi sonrasında geçer.

Sağlıklı Diyet:

• Sağlıklı diyet, vücudun optimum şekilde işlev gösterilmesi için gereklidir.
• Sağlıklı bir diyet ile tedavi süresince gücünüzü koruyabilir, dokularınızı yenileyebilirsiniz; bu da infeksiyon riskinizi azaltır.
• Sağlıklı beslenme, tedavi sürecinin komplikasyonlarına karşı başarılı olmanıza katkıda bulunur.

Ameliyat sonrası beslenme üç aşamalı olarak planlanmalıdır:

İlk aşamada sindirilmesi kolay sıvı gıdalar tercih edilmelidir. Bulantı, kusma veya ishal durumunda sıvı gıdalar daha iyi tolere edilebilir. Bu aşamada su, limonata, açık çay veya süzülmüş meyve suyu gibi gıdalar bulunur. Bu düzende 500 kalori alınmalıdır. İkinci aşama, birinci aşamadaki gıdalara ek olarak, pirinç pilavı, muhallebi, beyaz ekmek, ızgara et ve tavuk gibi gıdaları içerir. Üçüncü aşama ise normal beslenme düzenini kapsar.

Ameliyat sonrası öneriler:

• Yiyeceklerinizin sindirimi kolay ve düşük yağlı olmasına dikkat edin.
• Gaz oluşturan yiyeceklerden uzak durun (örneğin, baklagiller, karnabahar).
• Sıvı kaybını önlemek için bol sıvı tüketin.
• Öğünleri az ve sık hale getirin.
• Yemek saatlerinizi düzenleyin ve öğün atlamayın.
• Günlük aktivitelerinizi hastaneye yatarak geçirecek şekilde sınırlamaktan kaçının.
• Yüksek protein içeren gıdaları tüketmeyi artırın.
• Ameliyat sonrası yeterli C vitamini, demir ve kalsiyum alımına dikkat edin.

Hormon Tedavisi

Hormon tedavisi, belirli kanser türlerinin büyümesini engellemek amacıyla uygulanmaktadır. Bu tedavi türü iştah, sıvı tutulumunu etkileyebilir. Hormon tedavisi sırasında kilonuzu korumak için diyetisyen desteği almak önemlidir.

• Yemeklerde tuzu azaltarak su tutulumunu önleyin.
• İştah gözlemlendiğinde yüksek kalori alımına dikkat edin.
• Kalsiyum alımına dikkat edin.
• Fitoöstrojen kaynakları hakkında bilgi alın.
• Yan etkilerin geçici olduğunu unutmayın.

Kilo Kaybı:

Kilo kaybının sebepleri arasında şunları sayabiliriz:

• Mide veya karın bölgesindeki tümörler nedeniyle oluşan baskı,
• Baş boyun kanserlerine yönelik tedavinin etkisi,
• Psikolojik nedenlere bağlı iştahsızlık,
• Kemoterapi ve diğer tedavi süreçleri.

Kilo kaybı bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve bu durum tedavi sürecini olumsuz etkileyebilir.

Kilo Kaybıyla Başa Çıkma

Tedavi süresince, eğer kilo kaybı yaşıyorsanız, küçük ama sık öğünler tüketmeye özen gösterin. Hızlı kalori ve protein sağlayan yiyecekler bulundurmak faydalı olabilir.

• Aşırı yağlı yiyeceklerden kaçının; yağsız protein kaynaklarını tercih edin.
• Kalori alımını artırmak için meyve ve sebze suları içebilirsiniz.
• Hafif fiziksel aktiviteler yaparak stres seviyesini azaltabilirsiniz.

Kanser Hastalarına Zayıflama Diyeti Uygulanır mı?

Zayıflama diyeti, genelde aç kalma anlamına gelmektedir. Ancak kanser hastaları için zayıflama diyetlerinin dikkatli bir şekilde tasarlanması gerekir. Amaç, kalori ve besin ihtiyaçlarını karşılamaktır. Bu nedenle, bu bireyler diyetisyen yardımına ihtiyaç duyar.

• Öğün atlamayın.
• Şeker ve tatlı tüketimini sınırlayın.
• Düşük yağlı gıda tercih edin.
• Sıvı alımına dikkat edin.
• Aktivite seviyelerini artırın.

Tedavi Sırasında Halsizlik ve Nedenleri?

Halsizlik, kanser tedavisinin yaygın yan etkilerinden birisidir. Halsizlik; enerjinizin azalması, uyku düzeninde değişiklikler ve günlük aktivitelerde isteksizlik gibi belirtilerle kendini gösterebilir.

Kabızlık

Kabızlık, beslenme alışkanlıklarındaki değişiklikler, halsizlik veya düşük aktivite seviyelerinden kaynaklanabilir. Kanser tedavisi sırasında kabızlık, çeşitli nedenlerden dolayı gelişebilir.

Kabızlık riskini azaltmak için öneriler:

• Yüksek lifli gıdalar tüketin.
• Bol ılık sıvı alın.
• Düzenli hareket edin.
• Her gün aynı saatlerde yemek yiyin.
• Uygun ilaç kullanın.