Kolesterol Nedir? Yüksek Kolesterolün Belirtileri Nelerdir?

Kolesterol, vücutta doğal olarak bulunan ve hücrelerin sağlıklı işleyişi için gerekli olan bir maddedir. Karaciğer tarafından üretilen bu madde, hormonlar, D vitamini ve sindirim enzimlerinin sentezinde kritik bir rol oynamaktadır. Vücut, ihtiyaç duyduğu kolesterolün bir kısmını kendisi üretirken, besinlerle alınan kolesterol miktarının artması bazı sağlık sorunlarına yol açabilir. Özellikle kötü kolesterol (LDL) seviyesinin yükselmesi, damar duvarlarında birikintiler oluşturarak kalp sağlığını tehdit eder. Bu birikim, arterlerin daralmasına ve kan akışının kısıtlanmasına yol açarak kalp hastalığı riskini artırabilir. Kolesterol seviyelerinin sağlıklı bir aralıkta tutulması ve düzenli olarak izlenmesi, sağlıklı bir yaşam için oldukça önemlidir.

Kolesterol Nedir?

İnsan vücudunda doğal olarak bulunan ve hücre yapısının korunması, hormon üretimi, D vitamini sentezi ve sindirim için gerekli safra asitlerinin üretiminde rol oynayan yağ benzeri bir bileşendir. Kolesterol, hücre zarlarının esnekliği ve bütünlüğünü sağlamada önemli bir işlev üstlenir. Bu sayede hücrelerin sağlıkla çalışmasına katkıda bulunur. Kolesterol, vücudun ihtiyaç duyduğu enerjinin bir kısmını sağlayan hayati bir moleküldür. Ancak fazla miktarları, damarlara zarar verebilir.

Bu madde vücut tarafından üretilmekle beraber, hayvansal kaynaklı besinlerle de alınır. Kolesterol, suda çözünmeyen bir madde olduğu için kan dolaşımında proteinlerle birleşerek taşınır. Bu birleşim sonucunda oluşan kolesterol-protein komplekslerine “lipoprotein” denir. Lipoproteinler genel olarak düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) ve yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) olarak iki ana grupta sınıflandırılır. LDL genellikle “kötü kolesterol” olarak bilinir. Damarların iç yüzeyinde birikip plaklar oluşturarak damarları daraltma potansiyeline sahiptir, bu da kalp hastalığı riskini artırır. Öte yandan, HDL “iyi kolesterol” olarak anılır; fazla kolesterolü damar duvarlarından alarak karaciğere taşıyarak vücuttan atılmasını sağlar. HDL bu özelliğiyle kalp ve damar sağlığını koruyucu bir rol üstlenmektedir.

Kolesterol seviyelerinin izlenmesi, kalp ve damar sağlığı için kritik öneme sahiptir. Sağlıklı bir yaşam için kolesterol seviyelerinin düzenli olarak takip edilmesi, sağlıklı beslenme ve düzenli egzersizle desteklenmesi önerilmektedir.

Kolesterol Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

Kolesterol yüksekliği genellikle belirgin bir belirti göstermez ve bu nedenle “sessiz düşman” olarak adlandırılır. Ancak, kolesterol seviyeleri uzun süre yüksek kaldığında veya aniden yükseldiğinde bazı belirtiler ortaya çıkabilir. Bu belirtiler, genellikle damarların daralması ya da tıkanması ile ilişkili komplikasyonlar meydana geldiğinde fark edilir. Kolesterol yüksekliği belirtileri, kalp ve damar sağlığı ile ilgili sorunlarla kendini gösterebilir, bu yüzden dikkat edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Kolesterol yüksekliğine bağlı belirtiler şunlardır:

• Göğüs Ağrısı: Kolesterol, koroner arterlerde birikerek kalbe giden kan akışını kısıtlayabilir. Bu durum, göğüs ağrısı ya da anjina olarak bilinen bir ağrıya yol açabilir.
• Bacak Ağrısı veya Kramp: Özellikle yürüyüş ya da fiziksel aktivite sırasında bacaklarda ağrı veya kramp hissi, periferik arter hastalığına işaret edebilir. Bu durum, bacak damarlarının kolesterol birikimi nedeniyle daralmasından kaynaklanmaktadır.
• Yorgunluk ve Nefes Darlığı: Damarların daralması sonucunda kalp ve diğer organlara yeterli kan gitmediği zaman yorgunluk, halsizlik ve nefes darlığı görülebilir.
• Ciltte Sarı Yağ Birikintileri (Ksantelazma): Göz çevresinde veya vücudun diğer bölgelerinde sarımsı yağ birikintileri olan ksantelazma, yüksek kolesterolün ciltte görünebilen belirtilerinden biridir.
• Baş Dönmesi ve Görme Problemleri: Yüksek kolesterol seviyeleri ile beyne giden kan akışının etkilenmesi baş dönmesi, sersemlik ve bazen görme bulanıklığı gibi sorunlara yol açabilir.

Kolesterol Çeşitleri Nelerdir?

Kolesterol, taşıma işlevine göre düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL), yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) ve çok düşük yoğunluklu lipoprotein (VLDL) olarak sınıflandırılmaktadır. Bu çeşitler vücutta farklı görevler üstlenir ve her birinin sağlık üzerinde farklı etkileri olabilir. Başlıca kolesterol çeşitleri aşağıda sıralanmıştır:

• Düşük Yoğunluklu Lipoprotein (LDL) – Kötü Kolesterol: LDL, kolesterolü karaciğerden dokulara ve damarlara taşır. Kanda fazla LDL birikmesi, damar duvarlarında plak oluşumuna yol açar ve bu da damarların daralmasına, sertleşmesine neden olur. Yüksek LDL seviyeleri, kalp krizi ve inme gibi kardiyovasküler hastalık riskini artırır. Dolayısıyla LDL seviyelerinin kontrol altında tutulması önemlidir.
• Yüksek Yoğunluklu Lipoprotein (HDL) – İyi Kolesterol: HDL, fazla kolesterolü damarlardan toplayarak karaciğere geri taşır ve vücuttan atılmasını sağlar. Bu nedenle HDL, damarları temizlediği için “iyi kolesterol” olarak adlandırılır. Yüksek HDL seviyeleri, kalp ve damar sağlığını destekler.
• Çok Düşük Yoğunluklu Lipoprotein (VLDL): VLDL, trigliserit olarak bilinen yağları dokulara taşır. VLDL de damar sağlığı açısından risk oluşturabilir çünkü dolaşımda fazla miktarda VLDL bulunması damar duvarlarında plak birikimine yol açabilir.

Kolesterol Değerleri Neden Yükselir?

Genetik yapı, yaşam tarzı ve bazı sağlık durumları kolesterol seviyelerinin yükselmesine neden olabilir. Yüksek kolesterol, damarların daralması ve kalp-damar hastalıkları riskinin artmasına yol açabileceğinden dikkatle izlenmesi gereken bir durumdur. Kolesterol değerlerinin yükselmesine sebep olan faktörler şöyle sıralanabilir:

• Doymuş ve Trans Yağlardan Zengin Beslenme: Kırmızı et, tam yağlı süt ürünleri, işlenmiş gıdalar ve kızartmalar gibi yağ oranı yüksek yiyecekler LDL kolesterol seviyelerini artırır. Bu tür yağlar, damar duvarlarında plak birikimini hızlandırır.
• Fiziksel Aktivite Eksikliği: Düzenli egzersiz yapmamak, HDL (iyi kolesterol) seviyelerinin düşmesine ve LDL (kötü kolesterol) seviyelerinin yükselmesine neden olabilir. Ayrıca fiziksel aktivite eksikliği, vücutta yağ birikimini artırarak trigliserit seviyelerini yükseltir.
• Fazla Kilo ve Obezite: Aşırı kilo, LDL ve trigliserit seviyelerini artırırken HDL seviyelerini düşürür. Obezite, ayrıca insülin direnci ve metabolik sendrom gibi durumlarla ilişkilidir, bu da kolesterol seviyelerinin kontrolünü zorlaştırabilir.
• Genetik Faktörler: Ailede yüksek kolesterol öyküsü olanlar, genetik olarak yüksek kolesterol seviyelerine sahip olabilir. Ailesel hiperkolesterolemi olarak bilinen bu durum, kolesterol seviyelerinin kontrolünü zorlaştırmakta ve genellikle erken yaşta müdahale gerektirmektedir.
• Diyabet: Diyabet, kan şekerinin yüksek olması sebebiyle kolesterol seviyelerini olumsuz yönde etkileyebilir.
• Yaş ve Cinsiyet: Yaş ilerledikçe, kolesterol seviyeleri doğal olarak yükselebilir. Özellikle erkeklerde 45 yaş üstü, kadınlarda ise menopoz sonrası dönemlerde artış gözlenebilir.

Kolesterol Değerleri Kaç Olmalı?

LDL, HDL, toplam kolesterol ve trigliserit seviyeleri, ideal aralıklarda olduğunda damar tıkanıklığı ve kalp hastalığı riski azalır. Kolesterol değerlerinin yüksek veya düşük olması sağlık sorunlarına yol açabilir, bu yüzden düzenli ölçüm yapılması ve sağlıklı aralıkta tutulması hayati öneme sahiptir. Aşağıdaki tablo, kolesterol seviyeleri için genel olarak kabul edilen ideal değerleri göstermektedir. Bu değerler, yaş, cinsiyet ve bireysel sağlık durumlarına göre değişiklik gösterebilir, bu nedenle kişisel hedeflerin belirlenmesi için bir doktora danışılması önerilir: