Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Hakkında Bilgi: Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), obsesyonlar, kompulsiyonlar veya her ikisini içeren kronik bir durumdur. Bu durum, bireyleri çeşitli şekillerde etkileyebilir. Genellikle belirli düşünce ve davranış kalıplarına yol açar. OKB yaşayan kişiler, sıklıkla takıntılı düşünceler veya belli bir davranışı tekrar etme isteği hissederler. Daha sonra bu düşünceleri hafifletmek amacıyla harekete geçerler.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?

Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB), istenmeyen düşünceler ve hislerle birlikte tekrar eden davranışlar sergileme durumudur. Bu davranışlar sosyal etkileşimleri ve günlük rutinleri önemli ölçüde engelleyebilir.

OKB’si olmayan birçok insanda da rahatsız edici düşünceler veya tekrar eden eylemler bulunabilir; ancak bu durumlar genellikle günlük yaşamı etkilemez. Birçok kişi, kapıyı kilitlediklerinden veya fırının kapalı olduğundan emin olmak için iki kez kontrol eder. Ayrıca, tahtaya vurmak veya belirli bir takım formasını maçlarda giymek gibi batıl inançlar da yaygındır. Bu alışkanlıklar, bireylere daha fazla güven hissettirse de OKB’yi akla getirmez. OKB yaşayan kişiler için bu ritüeller, kişisel tercihler yerine günlük yaşamı zorlaştıran unsurlardır. Bu rahatsızlığa sahip birçok kişi, kompulsiyonlarını harekete geçiren düşüncelerinin mantıksız olduğunu kabul etse de, yine de bunlara uymak zorunda hissederler.

OKB’si olan bireylerde düşünceler, rahatsız edici ve müdahaleci olup, davranışlar ise katıdır. Bu davranışları gerçekleştirmemek, genellikle büyük bir sıkıntıya yol açar ve tamamlanmadığında korkutucu sonuçlar hakkında kaygı taşınır.

Obsesyonlar (Takıntılar)

Takıntılar, geri gelen kalıcı ve istenmeyen düşünceler veya rahatsız edici dürtülerdir. Bunları görmezden gelmeye çalışmak veya ritüelde bulunarak onlardan kurtulmak isteyebilirsiniz. Bu takıntılar genellikle başka şeyler düşünmeye çalışırken ortaya çıkar. Takıntılı düşüncelerin içerikleri geniş bir yelpazeye sahipse de, bazı yaygın temalar şunlardır:

• Mikroplar, kir veya hastalıklarla ilgili endişeler
• Kendine ya da başkasına zarar verme korkusu
• Müstehcen bir şey söyleme korkusu
• Eşyaların hizalı, düzenli veya simetrik olma ihtiyacı
• Cinsellik veya şiddet içeren düşünceler
• Eşyaları atma konusunda kaygı
• Müdahaleci imgeler, kelimeler veya sesler

Bu istenmeyen ve müdahaleci düşünceler, ne kadar görmezden gelmeye veya bastırmaya çalışsanız da geri dönmeye devam eder. Onların ısrarı, bunların gerçek olabileceği ya da önlenmediği takdirde gerçekleşeceği inancını güçlendirebilir.

Kompulsiyonlar (Zorlantılar, Tekrarlayan Eylemler)

Yapmaya zorunlu hissettiğiniz tekrarlayan eylemlerdir. Bu tekrarlayan davranışlar veya zihinsel eylemler, takıntılarınızla ilgili kaygıyı azaltmak veya kötü bir şeyin olmasını önlemek için gerçekleştirilir. Ancak, bu zorlantılara katılmak, fazla bir zevk vermez ve yalnızca sınırlı bir rahatlama sağlar.

Takıntılarınızla başa çıkma yolu olarak belirli kurallar veya ritüeller oluşturabilirsiniz. Bu zorlantılar genellikle mantık dışıdır ve çözmeye çalıştıkları sorunlarla doğrudan ilgili değildir. Takıntılarda olduğu gibi, zorlantıların da sık tekrar eden temaları vardır:

• Elleri, nesneleri veya vücudu yıkamak
• Nesneleri belirli bir şekilde organize etme veya hizalama
• Belirli cümleleri sayma veya tekrarlama
• Bir nesneye belirli sayıda dokunmak
• Başkalarından güvence istemek
• Belirli nesneleri toplamak veya aynı nesneden birden fazla almak
• Kendinize ya da başkasına zarar verebilecek nesneleri saklamak

Kompulsiyonları, obsesyonlara bir yanıt olarak düşünebilirsiniz. Bir takıntı belirdiğinde, onun neden olduğu kaygıyı hafifletmek veya bu takıntılı düşüncenin gerçekleşmesini önlemek için harekete geçme isteği hissedebilirsiniz. Bu eylemleri belirli sayılarda ya da her şey düzgün görünene kadar tekrarlama gereği duyabilirsiniz. Ritüel sırasında hata yaptığınızda, baştan başlayıp her şeyi mükemmel tamamlayana kadar işe yaramadığını hissedebilirsiniz.

Obsesif Kompulsif Bozukluk(OKB) Türleri Nelerdir?

Klinik olarak tanınan obsesif kompulsif bozukluk türleri yoktur. Ancak, obsesyon ve kompulsiyonlar genellikle bazı ortak temalar etrafında döner:

• Kontrol etme: Bu, sürekli olarak yanlış bir şey yaptığınızdan ya da kötü bir şey olacağına dair kaygı taşımayı içerir. Bu sebeple, kilitleri, alarmı, fırını veya ışıkları tekrar tekrar kontrol edersiniz.
• Kirlenme: Kirli olabilecek şeylerden korkmak veya temizlemeye yönelik bir zorunluluk hissetmektir. Kapı kollarına dokunmaktan, halka açık tuvaletleri kullanmaktan veya el sıkışmaktan kaçınabilirsiniz.
• Simetri ve düzenleme: Nesnelerin belirli bir şekilde sıralanma ihtiyacıdır. Zorlayıcı sayma veya tekrar eden eylemleri de içerebilir. Masaya belirli sayıda vurmazsanız, birinin öleceğinden korkmak gibi gerçek dışı bir saplantıya dayanabilir.
• Düşünceler ve müdahaleci düşünceler: Bu, belirli bir düşünce dizisine saplanma durumudur. Bu düşüncelerden bazıları oldukça rahatsız edici olabilir.
• Doğum sonrası OKB: Hamilelik sırasında ve sonrasında hormon seviyelerindeki değişiklikler ve ebeveyn olmanın getirdiği sorumluluklar, belirli bir OKB türüne yol açabilir. Doğum sonrası ya da doğum öncesi OKB, bebeğin etrafında dönen rahatsız edici düşünceler ve davranışlar içerir. Sürekli olarak bebeğe kötü bir şey olacağından korkma veya bebeğin eşyalarını aşırı dezenfekte etme eylemleri buna dahildir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk(OKB) Nedenleri Nelerdir?

Kesin nedenleri bilinmemekle birlikte, obsesif kompulsif bozukluk nedenleri ve belirtilerinin beyin kimyasallarını, özellikle serotonini yönetme şekli ile ilgili olduğu düşünülmektedir. Ancak, farklılıkların sebebi tam olarak bilinmemektedir. Genetik faktörler OKB’ye kaynak teşkil edebilir. Stres, doğrudan OKB’ye neden olmasa da özellikle değişim dönemlerinde belirtileri kötüleştirebilir. Ayrıca OKB, travmatik bir olayın ardından ya da yaşamda taşınma, bir kardeşin doğumu, evlilik veya boşanma gibi geçiş dönemlerinde ilk kez ortaya çıkabilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Belirtileri Nelerdir?

OKB için özel bir test bulunmamaktadır. Doktor, semptomlarınızla ve tıbbi ruhsal geçmişinizle ilgili sorular sorarak tanı koyar. Doktorlar, OKB’yi teşhis etmek için Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, 5. Baskı (DSM-V) kriterlerini kullanır. Bu kriterlere göre obsesif kompulsif bozukluk belirtileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Saplantılar, zorlantılar veya her ikisine birden sahip olmak.
• Takıntılar veya kompulsiyonların aşırı zaman alması.
• Takıntılar veya zorlantıların kişide sıkıntıya neden olması, sosyal etkinlikler, iş sorumlulukları veya diğer yaşam olaylarına katılımı etkilemesi.
• Belirtilerin, yaygın anksiyete bozukluğu, yeme bozukluğu veya beden imajı bozukluğu gibi başka bir ruh sağlığı durumu ile açıklanamaması.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nasıl Tedavi Edilir?

OKB için en yaygın tedavi yöntemi, psikoterapi ve ilaç tedavisinin bir kombinasyonunu içerir. Uygun tedavi gören OKB hastaları genellikle yaşam kalitelerinde artış ve işlevselliklerinde iyileşme yaşarlar. Tedavi, bireylerin okul ve iş yaşantısında, ilişkiler kurma, bu ilişkilerden zevk alma ve boş zaman aktivitelerini sürdürebilme yeteneklerini artırabilir. Etkili bir diğer obsesif kompulsif bozukluk tedavisi ise maruz bırakma ve tepki önleme (ERP) olarak bilinen bilişsel-davranışçı terapidir (BDT).