Varikosel Nedir? Belirtileri ve Ameliyat Süreci Hakkında Bilgiler

Varikosel, dünya genelinde erkekleri etkileyen bir sağlık sorunudur. Hayati risk oluşturmaz, ancak kişinin yaşam konforunu etkileyebilir ve çocuk sahibi olmak isteyenler için bir risk unsuru olarak görülebilir. Kısırlık yaşayan erkeklerin neredeyse %40’ında varikoselden kaynaklanan etkiler görülebilir.

Varikosel Nedir?

Erkek üreme sistemi, spermin üretilmesi, depolanması ve taşınmasından sorumludur. Spermler, kadındaki yumurtayı dölleyecek erkek üreme hücreleridir. Testosteron hormonu üreten ve testislerde saklanan sperm sağlıklı bir erkekte iki adet testis bulunur. Skrotum, testisleri barındıran kese olarak adlandırılır. Spermler, her bir testisin arkasındaki epididim adı verilen sarmal tüp içerisinde olgunlaşır ve epididimden vas deferens yolu ile prostate geçer. Prostat, idrar torbasının altında bulunan ve idrar torbasının çıkışını çevreleyen bir salgı bezidir. Spermleri koruyan sıvının üretiminden sorumludur.

Boşalma sırasında sperm ve prostatın ürettiği sıvı, meniyi oluşturur ve meni, idrar yolundan geçerek penisin ucundan dışarı atılır. Sağlıklı sperm üretimi için testislerin sıcaklığının vücut sıcaklığından daha düşük olması gereklidir. Testislere kan gitmeden önce, testis arterinde ters akışlı ısı değiştiricileri yapan damarlar vardır. Pampiniform pleksus adı verilen bu damarlar, testislerdeki sıcaklığı sabit tutar ve kaliteli sperm üretimine yardımcı olur. Varikosel, pampiniform pleksusun genişlemesi sonucu oluşan varis benzeri yapıdır. Genellikle ciddi bir problem yaratmaz ve zararsız olarak değerlendirilir. Ancak bazı durumlarda ağrıya veya testiste küçülmeye neden olabilir. Skrotumdaki damarların genişlemesi, testislerin fazla ısınmasına ve buna bağlı olarak sperm üretiminde azalmaya, kalitenin düşmesine yol açabilir.

Varikosel Belirtileri Nelerdir?

Varikosel genellikle belirti vermez. Ciddi bir problem olarak görülmese de, özellikle çocuk sahibi olmak isteyen erkeklerde sperm kalitesi ve sayısını etkileyebilir. Açıklanamayan kısırlık sorunu yaşayan erkeklerde varikosel araştırması yapılmaktadır. Varikosel belirtileri arasında şunlar bulunabilir:

• Varikosel çoğunlukla tek taraflı gelişir. Oksijen taşıyan scrotum damarlarında görülme sıklığı yüksek olduğundan, genellikle sol tarafta ve testisin üzerinde yumuşak bir şişlik gözlemlenebilir. Bu şişlik, damarın genişlemesi ve bükülmesi nedeniyle solucan şeklinde bir yapı oluşturabilir.
• Testis, skrotum veya kasıkta kalıcı ve donuk bir ağrı hissi (uzandığınızda genellikle azalır).
• Sıcak hava veya egzersiz sonrası kötüleşen ağrı ve rahatsızlık hissi.
• Varikoselin etkilediği testiste küçülme.

Varikoseli teşhis etmek için üroloji uzmanı, hastanın tıbbi geçmişini inceler, belirtiler hakkında bilgi alır ve fizik muayene yapar. Varikosel şüphesi olduğunda aşağıdaki testleri isteyebilir:

• Pelvik Ultrason: Testislerdeki damarları ayrıntılı incelemek için yapılan bir görüntüleme testidir. Ultrason cihazı yardımıyla testis cilt dokusu üzerinden damarlar gözlemlenir.
• Semen Analizi: Varikosel sperm kalitesini ve sayısını etkileyebilir, bu nedenle hastanın menisinden sperm özellikleri incelenir.
• Kan Testi: Varikosel durumunda hastanın FSH (folikül uyarıcı hormon) ve testosteron düzeylerinde değişimler olabilir. Kan tahlili ile bu değişimlerin tespiti varikosel tanısını koymaya yardımcı olur.

Varikosel varlığı durumunda hastalığın şiddetini belirlemek için derecesi hesaplanır:

• Derece 0: Ultrasonda görülen testis damar genişlemesi. Doktor fiziksel muayene ile bu genişlemeyi hissetmez, ancak ultrasonda varikosel saptanabilir.
• Derece 1: Doktor, varikoseli muayene sırasında valsalva manevrası adı verilen bir teknikle değerlendirir. Hasta derin nefes alırken ağzını ve burnunu kapatıp nefes vermeye çalıştığında damarlarda şişlik gözlemlenirse birinci derece varikosel tanısı konur.
• Derece 2: Hasta valsalva manevrası yapmadan bile testislerinde şişmiş damarlar görülürse ikinci derece varikosel teşhisi konur.
• Derece 3: Testislerdeki şişmiş damarlar gözlemlenir ve doktor tarafından fiziksel muayenede rahatlıkla hissedilebilir.

Varikosel Neden Olur?

Varikoselin kesin nedeni belirli bir risk faktörüne bağlı değildir ve net bir sebep tanımlanamaz. Testislerin her biri, testis sinirleri, sperm taşıyan vas deferens, testis arterleri ve toplardamarları gibi yapıları içeren spermatik kord adı verilen damarsal bir bağlanma ile desteklenmektedir. Sağlıklı damarlarda bulunan tek yönlü valfler, kanın testislerden skrotum yolu ile kalbe geri akmasını sağlar. Ancak bazı durumlarda valfler düzgün çalışmayabilir ve damarlarda kan birikerek genişlemelere yol açabilir. Genişleyen damarlar zamanla varikosel sorununa neden olabilir. Damar genişlemesine sebep olabilecek faktörler şunlardır:

• Sol testis damarları dik bir konumda yer aldığından, kanın bu damarlarda yüksek basınçla hareket etmesi valf kapakçıklarının hasar görmesine yol açabilir. Bu durum, kanın birikmesine ve damarın kıvrılarak genişlemesine neden olabilir.
• Sağ veya sol testis damarlarında herhangi bir lezyonun meydana gelmesi ya da testise komşu organlar tarafından damarların sıkıştırılması tıkanıklıklara yol açabilir. Zamanla bu tıkanıklıklar, valflerde hasarlara neden olarak kan birikmesi ve damar genişlemesi ile sonuçlanabilir.
• Nutcracker Sendromu, sol böbrek toplardamarının aort ve üst mezenterik damar (bağırsak atardamarı) tarafından sıkıştırılması sonucu oluşmaktadır. Bu baskı, sol testis damarına giden kanın daha yüksek bir basınçla akmasına sebep olarak valf sisteminde hasar yaratabilir ve damarın genişlemesine yol açabilir.

Varikosel hemen her yaşta görülebilir ve genellikle doğuştan gelen bir durumdur. Çoğu kez ergenlik döneminde fark edilmekte ve testislerin sağlıklı gelişimini engelleyebilmektedir.

Varikosel Nasıl Tedavi Edilir?

Varikosel tedavisi, damar genişlemesinin şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Düşük dereceli varikosel için doktor tarafından önerilebilecek seçenekler şunlardır:

• Eğer varikosel hastayı rahatsız etmiyor ve sperm kalitesi normalse, tedavi gerekli olmayabilir.
• Testislerde rahatsızlık oluşturan aktivitelerden kaçınılması gerekebilir. Örneğin, uzun süre ayakta durmak veya egzersiz yapmak testislerde ağrıya neden olabilir. Bu durumda doktor, testislerin desteklenmesi için dar iç çamaşırı ya da sporcu askısı kullanmayı önerebilir.
• Testislerdeki ağrı ve rahatsızlığı azaltmak amacıyla soğuk uygulama önerilebilir. Soğuk, genişleyen damarların daralmasına yardımcı olabilir. Buzu doğrudan cilt üzerine koymak yerine, temiz bir havluya sararak ağrılı testislere 15 dakika boyunca uygulayabilirsiniz.
• Doktor, özellikle sperm kalitesi üzerinde olumsuz etkilere neden olan ileri derecede varikosel için cerrahi yöntemler önerir. Varikosel ameliyatı veya varikosel embolizasyonu gibi tedavi seçenekleri mevcut olabilir.