Kolesterolü Arttıran Nedenler

Kolesterol Yüksekliğine Neden Olan Faktörler Nelerdir?

Kolesterol, vücut içerisinde doğal olarak sentezlenen ve birçok önemli işlevi destekleyen bir lipid türüdür. Kolesterol yüksekliği, kan dolaşımındaki kötü kolesterol (LDL) seviyesinin yükselmesi ve iyi kolesterol (HDL) düzeyinin düşmesiyle ortaya çıkan bir sağlık problemidir. Kolesterolü artıran etkenler arasında; genetik unsurlar, doymuş ve trans yağ oranı yüksek beslenme, yetersiz fiziksel aktivite, sigara kullanımı ve aşırı alkol alımı bulunmaktadır.

Kolesterolü Yükselten Faktörler Nelerdir?

• Yüksek kalorili ve trans yağ içeren besin tüketimi.
• Aşırı şeker ve rafine karbonhidrat alımı.
• İleri yaş.
• Fazla yağ oranı.
• Diyabet.
• Karaciğer ve böbrek hastalıkları.
• Hipotiroitlik.
• Doğum kontrol hapları kullanımı.
• Bazı ilaçlar.
• Menopoz dönemi.
• Aşırı alkol tüketimi.
• Hareketsizlik.
• Hamilelik durumu.

Kırmızı et ve yağlı besinler, kolesterolü artıran yiyecekler arasında yer alır. Bu gıdaların yanı sıra, süt, yumurta, tereyağı, margarin, krema, glikoz şurubu, şeker, her türlü kızartma ve fast food da kolesterol seviyesinin artmasına katkıda bulunabilir.

Yüksek Kalorili ve Trans Yağ İçeren Besinlerin Tüketimi

Yüksek kalori içeren diyetler, doymuş ve trans yağ açısından zengin gıdalar, LDL (kötü kolesterol) seviyelerini artırabilir. Kırmızı et, işlenmiş yiyecekler ve tam yağlı süt ürünleri, LDL seviyelerini yükseltme potansiyeline sahiptir.

Harvard T.H. Chan School of Public Health tarafından gerçekleştirilen bir çalışma, trans yağ tüketiminin LDL kolesterol seviyesini artırırken HDL kolesterol düzeyini düşürdüğünü ve böylece kardiyovasküler hastalık riskini artırdığını ortaya koymuştur (Harvard Health Publishing, 2019).

Çalışma: Clifford, J., & Kozil, A. (2012). Dietary fat and cholesterol.

Bulgular: Bu çalışmada, kolesterolün vücutta nasıl işlev gösterdiği, çeşitleri ve yüksek kolesterol seviyelerinin sağlık üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Özellikle, yüksek kalorili ve yağlı gıdaların kan kolesterol seviyeleriyle olan ilişkisi detaylandırılmış, doymuş ve trans yağların LDL seviyelerini artırdığı ve bu durumun kalp hastalığı riskini yükselttiği vurgulanmıştır.

Kaynak: Colorado State University

Aşırı Şeker ve Rafine Karbonhidrat Tüketimi

Aşırı şeker ve rafine karbonhidratların alımı, trigliserit seviyelerini artırarak dolaylı yoldan kolesterol yüksekliğine yol açabilir.

Çalışma: American Journal of Clinical Nutrition

Bulgular: Bu çalışma, yüksek miktarda fruktoz içeren diyetlerin LDL kolesterol ve trigliserit düzeylerini artırabileceğini göstermiştir.

Kaynak: (Stanhope et al., 2011).

İleri Yaş

Yaş ilerledikçe, vücudun kolesterol metabolize etme yeteneği azalabilir. Hormonal değişiklikler dolayısıyla kolesterol seviyelerinde artış gözlemlenebilir. Bu durum genellikle yüksek LDL ve düşük HDL (iyi kolesterol) seviyeleri ile ilişkilidir.

Çalışma: Kreisberg, R. A., & Kasim, S. (1987). Cholesterol metabolism and aging.

Bulgular: Araştırma, yaşlanmanın lipid ve lipoprotein konsantrasyonları üzerindeki etkilerini incelemiş ve toplam kolesterol ile LDL seviyelerinin 20 yaşından sonra hem erkeklerde hem de kadınlarda kademeli olarak yükseldiğini göstermiştir.

Kaynak: The American journal of medicine.

Fazla Vücut Yağı

Yüksek vücut yağı, LDL kolesterol seviyelerini artırabilirken HDL kolesterol düzeylerini azaltabilir. Ayrıca; abdominal yağlanma, insülin direnci ve metabolik sendrom gibi sağlık sorunlarını da beraberinde getirebilir. Vücut kitle indeksinin (VKİ) kontrol edilmesi, genel kolesterol yönetimine katkı sağlayabilir.

Çalışma: MIETTINEN, T. A. (1971). Cholesterol production in obesity.

Bulgular: Bu araştırma, obezite, kolesterol üretimi ve vücut ağırlığı arasındaki ilişkiyi ele almıştır ve obez bireylerin dışkı yoluyla kolesterol eliminasyonunun önemli ölçüde arttığını göstermiştir.

Kaynak: Circulation.

Diyabet

Diyabet, özellikle de Tip 2 diyabet, lipid metabolizmasında değişiklikler oluşturarak yüksek LDL (kötü kolesterol) ve düşük HDL (iyi kolesterol) seviyelerine yol açabilir. Diyabetli kişilerde insülin direnci ve artan inflamasyon, kolesterol bozukluklarını tetikleyerek ateroskleroz riskini artırma potansiyelindedir.

Çalışma: Mulec, H., Johnsen, S. A., Wiklund, O., & Björck, S. (1993). Cholesterol: a renal risk factor in diabetic nephropathy.

Bulgular: Bu çalışma, tip 1 diyabet ve nefropati yaşayan bireylerde serum lipid seviyelerinin böbrek fonksiyonu üzerindeki etkilerini incelemiştir.

Kaynak: American journal of kidney diseases.

Karaciğer ve Böbrek Hastalıkları

Karaciğer, kolesterolün üretimi ve atılımında merkezi bir rol oynamaktadır. Karaciğer yetmezliği durumunda, kolesterol üretimi artabilir veya safra yoluyla atılımı azalabilir. Benzer bir şekilde, böbrek hastalıkları da lipid metabolizmasını etkileyerek kolesterol seviyelerini artırabilir.

Çalışma: Nemes, K., Åberg, F., Gylling, H., & Isoniemi, H. (2016). Cholesterol metabolism in cholestatic liver disease and liver transplantation.

Bulgular: Karaciğerin kolesterol metabolizmasındaki kritik rolü ve kolestatik karaciğer hastalıklarının bu sürece etkileri incelenmiştir.

Kaynak: World journal of hepatology.

Hipotiroitlik

Tiroid bezinin yetersiz çalışması, metabolizma süreçlerinin genelinde yavaşlamalara neden olabilir. Bu durum, LDL kolesterolün kandan atılmasını zorlaştırarak kolesterol seviyelerinin yükselmesine neden olabilir.

Çalışma: Abrams, J. J., & Grundy, S. M. (1981). Cholesterol metabolism in hypothyroidism and hyperthyroidism in man.

Bulgular: Araştırma, hipotiroidi hastalarında genellikle yüksek LDL kolesterol seviyeleri bulunduğunu ve obez hastalarda bu durumun daha belirgin olduğunu göstermiştir.

Kaynak: Journal of lipid research.

Doğum Kontrol Hapları

Doğum kontrol haplarındaki östrojen ve progestin hormonları, lipid metabolizmasını etkileyebilir. Kombine oral kontraseptifler, LDL (kötü kolesterol) ve toplam kolesterol seviyelerinde artışa yol açabilirken, HDL (iyi kolesterol) düzeylerinde de dalgalanmalara sebep olabilir.

Çalışma: SONDHEIMER, S. (1981). Metabolic effects of the birth control pill.

Bulgular: Araştırma, doğum kontrol haplarının lipid metabolizması üzerindeki etkilerini anlamaya yönelik bulgular sunmaktadır. Östrojen ve progesteron kombinasyonları, LDL kolesterol seviyelerinde artışa ve HDL kolesterol seviyelerinde azalmaya neden olabilir.

Kaynak: Clinical obstetrics and gynecology.

Menopoz

Menopoz sonrası kadınlarda kolesterol yüksekliği önemli bir faktördür. Menopoz döneminde östrojen seviyelerindeki düşüş, LDL kolesterol seviyelerini artırabilir ve HDL kolesterol düzeylerini azaltabilir. Bu hormonal değişimler, kardiyovasküler hastalık riskini artırma potansiyeline sahiptir.

Çalışma: Akahoshi, M. et al. (1996). Effects of menopause on trends of serum cholesterol.

Bulgular: Araştırma, menopozun hem doğal hem de cerrahi süreçteki kadınların serum kolesterol düzeyleri üzerindeki etkilerini incelemiştir ve menopoz sonrası artışı ortaya koymuştur.

Kaynak: Circulation.

Aşırı Alkol Tüketimi

Aşırı alkol alımı, LDL (kötü kolesterol) ve trigliserit seviyelerini yükselterek lipid metabolizmasını olumsuz yönde etkileyebilir. Ayrıca, karaciğerde yağ birikimine neden olurken HDL (iyi kolesterol) düzeylerinin düşmesine sebep olabilir.

Çalışma: Bell, A. S. et al. (2022). Cholesterol and alcohol.

Bulgular: Araştırma, alkolün kolesterol metabolizması üzerine etkilerini incelemiş ve alkol tüketiminin kolesterol dengesini bozduğunu göstermiştir.

Kaynak: Academic Press.

Hareketsizlik

Fiziksel aktivite eksikliği, kilo alımı ve metabolik sendrom gibi durumlardan kaynaklanarak kolesterol seviyelerini olumsuz etkileyebilir. Hareketsiz yaşam tarzı, LDL seviyelerini artırıp HDL seviyelerini düşürerek kalp sağlığını riske atabilir.

Çalışma: Fletcher, G. (1999). Physical inactivity as a risk factor for cardiovascular disease.

Bulgular: Bu çalışma, fiziksel aktivitenin kalp sağlığı üzerindeki olumlu etkilerini ortaya koymakta ve hareketsizliğin yüksek kolesterol seviyeleri ile olan ilişkisini vurgulamaktadır.

Kaynak: The American journal of medicine.

Hamilelik

Gebelik, hormon düzeylerinde önemli değişimlere neden olur ve lipid metabolizmasını etkileyebilir. Gebeliğin ilerleyen dönemlerinde, östrojen ve progesteron seviyelerindeki artışı izleyerek trigliserit ve LDL düzeylerinin yükseldiği görülebilir.

Çalışma: Bartels, Ä., & O’Donoghue, K. (2011). Cholesterol in pregnancy.

Bulgular: Çalışma, gebelikte yüksek kolesterol seviyelerinin potansiyel sorunlarına ve bu durumun anne ve fetus üzerindeki etkilerine odaklanmaktadır.

Kaynak: Obstetric medicine.

Kolesterol Yüksekliği ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Kolesterolü Yüksek Olanlar Ne Tüketmemelidir?

Kolesterolü yüksek bireylerin doymuş yağ ve trans yağ içeren gıdalardan kaçınmaları önerilmektedir. Kırmızı et, işlenmiş et ürünleri (sosis, sucuk), tam yağlı süt ürünleri ve kızartmalar bu yiyecekler arasındadır.

Kolesterole Hangi Besinler Olumsuz Etki Eder?

Trans yağ içeren margarinler, hazır hamur işleri, cipsler ve fast food ürünleri kolesterol üzerinde olumsuz tesir yaratmaktadır. Yüksek fruktoz içeren şekerli bileşenler, kötü kolesterol (LDL) seviyelerini yok ederken iyi kolesterolü (HDL) azaltabilir.

Kolesterolü En Fazla Yükselten Nedir?

Doymuş yağ içeren gıdalar, trans yağlar ve yüksek şeker içeren besinler, kolesterolü en çok artıran gıdalar arasındadır. Tereyağı, tam yağlı süt, krema, kırmızı et ve işlenmiş gıdalar bu kategoriye girmektedir.

Haşlanmış Yumurta Kolesterolü Yükseltir Mi?

Haşlanmış yumurta, yüksek kolesterol içeriği bulunsa da, çoğu insan üzerinde kan kolesterol seviyelerini ciddi oranda artırmaz. Yumurta sarısındaki kolesterol, doymuş yağ oranı düşük olduğu için çoğunlukla iyi kolesterolü artırabilir. Ancak, kolesterol seviyeleri yüksek olan bireylerin yumurta tüketimini sınırlaması önerilir.

Yoğurt Kolesterol Seviyesini Yükseltir Mi?

Yoğurt, tam yağlı sütle yapıldığında belli bir miktarda doymuş yağ içerebilir ve bu da kolesterol seviyelerini artırabilir. Ancak, az yağlı veya yağsız yoğurt çeşitleri, kolesterol seviyelerini kontrol altında tutmak isteyenler için daha uygun seçeneklerdir.

Pirinç Pilavı Kolesterolü Yükseltir Mi?

Pirinç pilavı doğrudan kolesterol içermez; ancak yüksek glisemik indekse sahip olduğu için kan şekeri seviyelerini hızla yükseltebilir. Bu da trigliserit seviyelerini artırarak dolaylı olarak kolesterol metabolizmasını olumsuz etkileyebilir.

Kahve Kolesterol Seviyesini Yükseltir Mi?

Filtre edilmemiş kahve türleri (Türk kahvesi, espresso), yüksek miktarda diterpen (cafestol ve kahweol) barındırdığından LDL kolesterolü artırabilir. Ancak filtre kahve, bu bileşenleri büyük ölçüde azalttığı için kolesterol üzerindeki etkisi daha minimaldir.

En doğru bilgilere ve sağlıklı sonuçlara ulaşmak için uzman doktor desteği almanız önerilir. Burada sunulan bilgiler herhangi bir reçete niteliği taşımamaktadır. Sağlıklı günler dileriz…

HDL (İyi) Kolesterolü Yükselten 9 Beslenme İpucu

11 Soruda Kolesterol – Uzman Doktorun Değerlendirmesi

Kolesterol Diyeti Nasıl Yapılır? Sağlıklı Beslenme Listesi – Diyetisyen Önerileri