Ruam Hastalığı: Nedir, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Ruam hastalığı, at, katır ve eşek gibi tek tırnaklı hayvanları etkileyen nadir, fakat son derece bulaşıcı ve ölümcül olabilen bir bakteriyel enfeksiyon hastalığıdır. Etken, Burkholderia mallei isimli gram-negatif bir bakteridir. Zoonotik bir hastalık olan ruam, hayvanlardan insanlara geçiş yapabilir. İnsanlarda görülmesi oldukça nadir olmakla birlikte, enfekte hayvanlarla yakın temasta bulunan veteriner hekimler, at yetiştiricileri ve laboratuvar çalışanları için risk teşkil etmektedir.

Ruam, solunum yolu, cilt ya da sindirim sistemi yoluyla bulaşabilir. Enfekte hayvanlarda yüksek ateş, burun akıntısı, akciğer enfeksiyonları ve deride yaralar gibi belirtiler görülür. İnsanlarda da benzer şekilde akciğer, cilt ve lenf sistemini etkileyen ciddi bir tabloya yol açabilir. Hastalığın hızlı ilerlemesi nedeniyle, erken teşhis ve karantina önlemleri son derece önemlidir.

Ruam Hastalığı Nedir?

Burkholderia mallei bakterisinin neden olduğu Ruam, akut veya kronik seyredebilen bulaşıcı bir hayvan hastalığıdır. En çok at ve benzeri hayvanlarda görülse de, uygun koşullar oluştuğunda insanlara da geçiş yapabilir. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan topluluklarda, özellikle hijyen koşullarının yetersiz olduğu havalarda yayılma riski artmaktadır.

Bu bakteriyel enfeksiyon, solunum yolları ve cilt üzerinden hızla yayılabilir. Enfekte hayvanlardan gelen burun akıntısı, irinli yaralar veya kontamine ekipmanlar vasıtasıyla diğer hayvanlara veya insanlara bulaşabilir. Vücuda girdikten sonra lenf sistemine, akciğerlere veya cilt altına yerleşerek hızla enfeksiyon oluşturur. Bağışıklığı zayıf bireylerde ve yoğun temas durumlarında hastalık daha ağır seyredebilir.

Ruam Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Enfekte hayvanlarda veya insanlarda belirtiler genellikle hızlı bir şekilde başlar ve kötüleşebilir. Hastalık vücuda girdikten sonra özellikle solunum yolları, cilt, lenf sistemi ve iç organlar üzerinde belirgin etkiler gösterir. Başlangıçta yüksek ateş ve halsizlik gibi genel enfeksiyon bulguları gözlemlenirken, ilerleyen aşamalarda burun ve ağız çevresinde irinli akıntılar, ciltte ülseratif yaralar ve akciğer tutulumuna bağlı solunum problemleri gelişebilir.

Ruam hastalığı, özellikle atlarda burun ve yüz bölgelerindeki mukozalarda nodüller ve ülserlerle kendini gösterir. Bu ülserler zamanla irinli akıntıya neden olur. Lenf damarlarında kalınlaşmalar ve cilt altı apseleri de hastalığın karakteristik bulgularındandır. İnsanlarda ise enfeksiyon genellikle cilt yoluyla alındığında lokalize şişlikler ve apselerle başlar, ardından yayılabilir. Solunum yoluyla alındığında ise hızlı bir şekilde yayılarak ölümcül bir sistemik tabloya neden olabilir. Belirtiler diğer bakteriyel enfeksiyonlarla karışabileceğinden, laboratuvar testleri ile desteklenmeyen tanılar yetersiz kalabilir.

Ruam hastalığının başlıca belirtileri şunlardır:

• Yüksek ateş ve ani halsizlik: Enfeksiyonun erken dönemlerinde sıkça görülür.
• Burun ve ağız çevresinde irinli akıntı: Özellikle atlarda, burun delikleri etrafında kabuklu yaralar görülebilir.
• Lenf damarlarında kalınlaşma: Genellikle bacak ve boyun bölgelerinde belirginleşir.
• Ciltte ülseratif yaralar ve nodüller: Deri altı dokuda apseler oluşabilir.
• Solunum sıkıntısı ve öksürük: Akciğer tutulumu olan vakalarda ciddi solunum problemleri gözlemlenebilir.
• Zatürre benzeri tablo: İleri evrelerde bakterinin akciğerde yayılması ile ortaya çıkabilir.
• Kas ağrısı, baş ağrısı ve titreme: İnsanlarda sistemik reaksiyonlarla birlikte görülebilir.
• Göz çevresinde şişlik ve iltihaplanma: Nadiren göz tutulumu da meydana gelebilir.
• Lenf bezlerinde büyüme: Vücudun enfeksiyonla mücadele etmesine bağlı olarak lenf nodlarında şişlik.
• Septisemi (kan zehirlenmesi): Tedavi edilmediğinde, bakteri kana karışabilir ve ölümcül sonuç doğurabilir.

Ruam Hastalığı Çeşitleri Nelerdir?

Ruam hastalığı, enfeksiyonun yerleştiği dokuya ve seyrine göre çeşitli alt tiplere ayrılmaktadır. Hastalık temel olarak burun ruamı, cilt ruamı ve akciğer ruamı olmak üzere üç ana formda görülmektedir. Her biri farklı klinik bulgular ile kendini gösterir. Ayrıca hastalığın seyri akut veya kronik olabilir. Akut form hızlı ve şiddetli seyrederken, kronik form daha yavaş ilerleyebilir ve uzun vadede organ hasarına yol açabilir.

Hayvanlarda ve insanlarda görülen ruam türleri genellikle benzerlikler taşır, ancak semptomların şiddeti ve yayılma hızı türler arasında değişiklik gösterebilir. En tehlikeli olanı, solunum yoluyla bulaşan ve hızla sistemik hale gelen formudur. Bu formda hastalık birkaç gün içinde ölümcül hale gelebilir; bu nedenle erken tanı hayati önem taşır. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf bireylerde hastalık çok daha ağır seyredebilmektedir.

Burun ruamı (nazal form) belirtileri şunlardır:

• Burun boşluklarında ülserler ve akıntı
• Burun kanatlarında yaralar ve çatlamalar
• Mukozal hasara bağlı kanlı burun akıntısı

Cilt ruamı (dermal form) belirtileri şu şekildedir:

• Deride nodül, ülser ve irinli yaralar
• Lenf damarları boyunca kalınlaşmalar
• Deri altı apseleri ve lenf bezi büyümeleri

Akciğer ruamı (pulmoner form) aşağıdaki şekilde kendini gösterir:

• Öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı
• Zatürre benzeri infiltrasyonlar
• Solunum yetmezliği ve hızla ilerleyen akciğer iltihabı

Akut ruam hastalığında, ani başlayan yüksek ateş, titreme, kas ağrısı ve hızla yayılan sistemik tablo gözlemlenir. Bu hastalık ölümcül sonuçlar doğurabilir. Kronik ruam ise daha hafif fakat uzun süren belirtilerle kendini gösterir; cilt altı nodüller, tekrarlayan enfeksiyon odakları ve iyileşme ile alevlenme döngüleri seyredebilir.

Ruam Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?

Ruam hastalığının tanısı, klinik belirtilerin gözlemlenmesi, hasta öyküsü ve laboratuvar testlerinin değerlendirilmesi ile konulur. Özellikle tek tırnaklı hayvanlarda (at, eşek, katır) görülen solunum yolu belirtileri, ciltteki ülserler ve burun akıntıları ruamdan şüphelenilmesine yol açar. Ancak kesin tanı, laboratuvar ortamında yapılan mikrobiyolojik kültür, serolojik testler ve moleküler tanı yöntemleri ile ortaya konmaktadır. İnsanlarda, genellikle enfekte hayvanla temastan sonra yaşanan ateş, cilt lezyonları ve sistemik enfeksiyon bulguları dikkat çeker.

Hastalığın etkeni olan Burkholderia mallei bakterisi, enfekte dokudan veya burun akıntısından alınan örneklerle izole edilebilir. Kültür ve PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) gibi yöntemlerle bakterinin DNA’sı doğrudan saptanabilir. Ayrıca intradermal testler (Mallein testi) hayvanlarda tarama amacıyla kullanılır. Bu testler, gelişmiş laboratuvar koşulları gerektirdiği için, biyo-güvenlik düzeyi yüksek merkezlerde yapılmalıdır.

Ruam tanısı için kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

• Klinik muayene ve belirti gözlemi
• Burun, deri lezyonu veya balgam örneklerinden bakteri kültürü
• PCR testi ile Burkholderia mallei genetik materyalinin tespiti
• Serolojik testler (ELISA, aglütinasyon testleri)
• Hayvanlar için Mallein testi (alerjik reaksiyon ölçümü)
• Gözle görülebilen Kayser-Fleischer halkasına benzer tipik lezyonların varlığı
• Otopsi bulguları (hayvan ölümlerinde iç organ lezyonlarının incelenmesi)

Ruam Hastalığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Hastalığın tedavisinde ilaçlar, destekleyici tedaviler ve izolasyon önlemleri beraber uygulanır. Şiddetli vakalarda intravenöz (damar yoluyla) tedavi gerekebilir. Hastaların hastane ortamında izole edilmesi, sağlık çalışanlarının koruyucu önlemler alması ve temaslı kişilerin taranması büyük önem taşır. Ruam hastalığında başlıca tedavi yaklaşımları şunlardır:

• Uzun süreli ve yüksek doz ilaç tedavisi gerektirebilir
• Bakteriye karşı direnç gelişimini önlemek için kombinasyonlar tercih edilir
• Şiddetli akciğer tutumu veya septisemi durumlarında gerekli olabilir
• Büyük apselerin boşaltılması veya nekrotik dokuların temizlenmesi gerekebilir