Kabakulak Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Kabakulak, tükürük bezlerini etkileyen bulaşıcı bir viral enfeksiyondur. Paramyxovirus ailesine ait olan kabakulak virüsü, özellikle çocuklar ve genç yetişkinler arasında yaygın olarak görülür. Enfeksiyon genellikle yanakların şişmesi, çene altında ağrı ve ateş ile kendini gösterir. Tükürük bezlerinin iltihaplanması sonucunda yüz bölgesinde belirgin bir şişlik oluşur. Hava yoluyla veya doğrudan temas yoluyla kolayca yayılabilen bir hastalıktır. En yaygın bulaşma yolları arasında öksürük, hapşırma ve enfekte yüzeylerle temas etme yer alır. Aşı ile önlenebilen bir hastalık olmasına rağmen, aşısız bireylerde ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir.

Kabakulak Nedir?

Kabakulak, tükürük bezlerinin iltihaplanmasıyla ortaya çıkan bir viral enfeksiyondur. Virüs, solunum yolu ile vücuda girip tükürük bezlerinde çoğalmaya başlar. Enfekte kişilere hastalığın belirtilerinin ilk 7 günü içinde bulaşma riski bulunmaktadır. Semptomların görünmesiyle birlikte virüsü yayma olasılığı artar. Enfeksiyonun en belirgin belirtisi, kulak altındaki parotis bezlerinin şişmesidir ve bu şişlik genellikle ağrılıdır. Yemek yeme ve konuşma gibi faaliyetleri zorlaştırabilir. Kabakulak, bağışıklık sisteminin zayıf olduğu durumlarda daha ağır geçebilir ve sinir sistemine yayılma riski taşır. Hastalık genelde 7 ila 10 gün içinde kendiliğinden iyileşir; fakat bazı durumlarda komplikasyonlara yol açabilir. Kabakulak, MMR aşısı ile önlenebilir; bu aşı çocukluk döneminde uygulanır ve hastalığa karşı yüksek düzeyde bağışıklık sağlar. Aşı olmayanlar için kabakulak, ciddi sağlık sorunlarına neden olabilecek bir enfeksiyon olarak kabul edilir.

Kabakulak Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler genellikle virüsün vücuda girmesinden 16-18 gün sonra ortaya çıkar. İlk aşamada hafif grip benzeri semptomlar görülür; halsizlik, iştahsızlık ve hafif ateş, hastalığın başlangıcını işaret edebilir. Daha sonra en belirgin bulgu olan tükürük bezlerinin şişmesi gelişir. Çene altında, kulak arkasında ve yanak bölgesinde belirgin bir şişlik oluşur. Şişlik genellikle tek taraflı başlar, ancak birkaç gün içinde her iki tarafı da etkileyebilir. Tükürük bezlerinin iltihaplanması nedeniyle çiğneme, yutkunma ve konuşma sırasında ağrı hissedilir. Bazı hastalarda kabakulak baş ağrısı, kas ağrıları ve yüksek ateş gibi genel enfeksiyon belirtileriyle de kendini gösterebilir. Nadir durumlarda virüs beyin zarına veya testislere yayılabilir ve ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle uzun süren ateş, şiddetli baş ağrısı, bilinç bulanıklığı ve karın ağrısı gibi ek belirtiler görüldüğünde bir sağlık uzmanına başvurulmalıdır. Kabakulak belirtileri şunlardır:

• Tükürük bezlerinde şişlik ve hassasiyet: Çene altında ve yanaklarda şişlik, kulak arkasına kadar uzanan ağrılı ödem
• Ateş: 38-40°C arasında değişen yüksek vücut sıcaklığı
• Baş ağrısı: Genellikle hafif başlayıp ilerleyen vakalarda şiddetli hale gelen baş ağrısı
• Kas ağrıları ve halsizlik: Tüm vücutta yaygın kas ağrıları, yorgunluk ve enerji kaybı
• İştahsızlık: Yeme sırasında ağrı nedeniyle ortaya çıkan iştah kaybı
• Çiğneme ve yutkunma zorluğu: Tükürük bezlerinin şişmesi nedeniyle yiyecekleri tüketmede zorlanma
• Kulak ağrısı ve işitme sorunları: Orta kulak basıncında değişiklikler nedeniyle hafif işitme kaybı
• Ağızda kuruluk: Tükürük üretiminin azalması sonucu ağızda kuruma hissi
• Mide bulantısı ve kusma: Bazı hastalarda mide rahatsızlıkları ve sindirim problemleri
• Erkeklerde testis ağrısı: Kabakulak virüsünün testislere yayılması durumunda şişlik ve ağrı (orkit) görülebilir.

Bazı hastalarda kabakulak virüsü sinir sistemine yayılabilir ve menenjit gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Erkeklerde testis iltihabı (orkit), kadınlarda ise yumurtalık iltihabı (ooforit) görülebilir. Nadir durumlarda işitme kaybı veya pankreatit gelişebilir. Sürekli yüksek ateş, ense sertliği veya bilinç bulanıklığı gibi belirtiler varsa acilen bir doktora danışılmalıdır.

Kabakulak Nasıl Geçer?

Kabakulak, 1-2 hafta içinde kendiliğinden iyileşen bir viral enfeksiyondur. Hastalık için spesifik bir tedavi mevcut değildir, dolayısıyla belirtileri hafifletmeye yönelik destekleyici tedaviler uygulanır. Bol sıvı almak, dinlenmek ve bağışıklık sistemini güçlendiren besinler tüketmek iyileşme sürecini hızlandırabilir. Ağrı ve ateşi azaltmak için doktor önerisiyle ağrı kesici ve ateş düşürücüler kullanılabilir. Şişen tükürük bezlerini rahatlatmak amacıyla sıcak veya soğuk kompres uygulamak faydalıdır. Yutkunma sırasında ağrıları azaltmak için yumuşak ve kolay çiğnenen gıdalar tercih edilmelidir. Hastalığın bulaşıcı olması nedeniyle hastanın dinlenmesi ve toplumdan izole edilmesi önerilir. Özellikle çocuklar ve bağışıklığı zayıf bireyler için hijyen kuralları dikkate alınmalı, hastalığın yayılması engellenmelidir.

Hastaların bulunduğu ortamın nemli ve iyi havalandırılmış olması iyileşme sürecine katkı sağlayabilir. Hastalık süresince aşırı fiziksel aktivitelerden kaçınmalı ve vücut tamamen dinlendirilmelidir. Çene altındaki şişliği azaltmak için ılık su ile gargara yapmak da rahatlık sağlayabilir. Uyku düzenine dikkat edilmesi ve bağışıklık sistemini destekleyecek şekilde beslenilmesi, iyileşme sürecini hızlandırabilir.

Kabakulak Nasıl Bulaşır?

Virüs, enfekte bir kişinin öksürmesi, hapşırması veya konuşması sırasında havaya yayılan damlacıklar yoluyla bulaşabilir. Ayrıca hasta kişinin ağız salgıları ile temas eden yiyecek, içecek veya eşyalar aracılığıyla da başkalarına geçebilir. Enfekte kişiler, hastalığın belirtileri ortaya çıkmadan 2 gün önce ve belirtilerin başlamasından sonraki 5 gün boyunca virüsü yayma yeteneğine sahiptir.

Kabakulak Nasıl Olur?

Kabakulak, Paramyxovirus adlı virüsün tükürük bezlerine yerleşerek iltihap oluşturması sonucu meydana gelir. Virüs, vücuda solunum yolu veya temas yoluyla girdikten sonra kan dolaşımına karışır. Özellikle kulak altı tükürük bezlerine yerleşerek burada çoğalmaya başlar. Virüs vücuda girdiği andan itibaren hastalığın belirtilerinin ortaya çıkması genellikle 14-25 gün süren bir kuluçka dönemi gerektirir. İlk belirtiler genelde halsizlik, hafif ateş ve baş ağrısıdır. Sonrasında çene altında, kulak çevresinde ve yanaklarda şişlik meydana gelir. Tükürük bezlerinin iltihaplanması yutkunma, çiğneme zorluğu ve ağızda kuruluk hissi gibi belirtilere neden olabilir. Bağışıklık sistemi güçlü olanlarda hastalık daha hafif seyreder; ancak çocuklar ve bağışıklığı zayıf olan bireylerde komplikasyon riski artmaktadır.

Kabakulak için Ne İyi Gelir?

İyileşme sürecini hızlandırmak için bazı doğal ve destekleyici yöntemler uygulanabilir. Bağışıklık sistemini güçlendirmek amacıyla vitamin ve mineral açısından zengin besinler tüketilmelidir. Özellikle C vitamini içeren meyveler (portakal, kivi, çilek) ve antioksidan bakımından zengin sebzeler bağışıklığın hızlı tepki vermesine yardımcı olabilir. Yumuşak ve sıvı ağırlıklı gıdalar tüketmek, ağrıyı azaltarak hastanın rahat beslenmesini sağlar. Kabakulak sırasında susuz kalmamak için bol su içmek ve bitki çayları (ıhlamur, adaçayı) tüketmek önemlidir. Tükürük salgısını artırıcı doğal yöntemler arasında şekersiz sakız çiğnemek veya limonlu su içmek yer alabilir; bu yöntemler ağrıyı artırmıyorsa tercih edilmelidir. Enfeksiyonun yayılmasını önlemek için hastanın kişisel eşyalarını başkalarıyla paylaşmaması ve kapalı alanlarda uzun süre kalmaktan kaçınması önerilir.

Hastaların tükürük üretimini artırmak ve rahat bir şekilde beslenmelerini sağlamak için yumuşak, hafif ılık çorbalar ve püre haline getirilmiş gıdalar önerilmektedir. Yoğurt gibi probiyotik kaynaklı besinler bağırsak sağlığını destekleyerek bağışıklık sistemini güçlendirebilir. Ayrıca, anti-inflamatuar özelliklere sahip zencefil ve zerdeçal gibi doğal bileşenler içeren bitki çayları da faydalı olabilir. Kabakulak sürecinde dinlenmenin yanı sıra psikolojik rahatlama da önemlidir; dolayısıyla hasta bireylerin stres ve kaygıdan uzak durmaları önerilir.

Kaynaklar: